Әдептілік - тәрбие бастауы.
Мақсаты: Оқушыларды адамгершілікке, әдептілікке, қарапайымдылыққа,, кішіпейілділікке, әдептілікке, жаман әдеттерден аулақ болуға, өз халқының салт-дәстүрін ұйрене отырып, әдеп әліпесін дарыту.
Сабақтың түрі: Топтық, ұжымдық.
Әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап, көрініс көрсету, баяндау, ой толғау.
Көрнекілігі: Өсиет сөздер, мақалдар, адамгершілікке байланысты суреттер, құпия хат.
Шараның өту барысы:
І. «Әдептілік әдемілік»
Оқушы пікірлерін оқып беру.
ІІ. «Құпия хаттар»
Конверттер бойынша сұрақтар.
ІІІ. « Әдептілік әліппесі».
Тақырыптарын айту, көрініс көрсету.
ІV. Қорытынды.
«Жалғастыр» ойыны.
І. Жүргізуші:
Тәрбие сағатын әдептілік туралы өлең шумақтарымен ашайық.
- Әдептілік дегенді қалай түсінесіз? Сол жөнінде оқушы пікірін тыңдайық.
1 - оқушы:
Әдептілік - әдемілік. Әдепті адам әдемі.Ол өзінің дұрыс киінуі, сыпайы сәлемдесуі, өзін-өзі күте білуімен әдемі.
2 – оқушы:
Мен Айымның пікіріне қарсымын. Әдемі адамның бәрі әдепті бола ма?
Әдептілік дегеніміз өзін-өзі кез-келген ортада ұстай білу. Ол әдемі болмаса да, өзін-өзі ұстай білсе - әдепті.
3 – оқушы:
Үлкен кісілерге «Ассалаумағалейкум» деп амандасып, амандығын, денсаулығын сұрау парыз. Дұрыс амандасудың адамгершілік, имандылық мәні бар. Иманы жоқтың, ұлты жоқ.
4 – Оқушы:
Неге? «Ассалаумағалейкум» деп амандаспасан, үлкендер сәлемімізді алмай ма? Әйтеуір үндемей кетпесек болды емес пе?
5 – Оқушы:
Дұрыс тамақтану, мезгілді ұйықтау, ата мен ананы сыйлау - халықтың дәстүр, халықтың әдеп. Біз осы нәрселерді, адамгершілік қағидaларды сақтай білсек, ұлттық әдепті қорғай білеміз.
6 – Оқушы:
Түнде ұйықтауын ұйықтармын-ау, бірақ теледидардан жақсы кино болып жатса, оны неге көрмеймін. Сонда мен әдепсіз болғаным ба?
7 – оқушы:
Сен дұрыс демалмасаң ерте тұра алмайсын. Әрбір тірліктің өз уақыты бар. Оны дұрыс пайдаланудың өзі әдептілік.
8 – оқушы:
Жақсы амандассам, әдемі киінсем, сыпайы сөйлесем, тек қана дұрыс ұйықтамағаным үшін әдепсіз емеспін деп ойлаймын.
ІІ жүргізуші: Басқа сыныптастарымыз не айтар екен.
9 - оқушы:
Үлкен адамға сәлем беру кіші адамның міндеті. Қазақта «Алыстан алты жасар бала келсе, алпыс жастағы қария сәлем береді» деген бар. Ал кездескен кезде кіші адам үлкен сәлем бермей кетсе, ол әдепсіздік, көргенсіздік, сәлем беру имандылық, инабаттылық, көргенділік, мәдениеттілік белгісі.
10 – оқушы:
Сәлемдескенде, сәлем бергенде, әркім дауыстың дабырламауына, үнінің үйлесімділігіне, яғни дауыс ырғағына ерекше көңіл аударып, салмақпен, әдеппен сөйлеуге міндетті. Сөз басы сәлем дегеніміз сол.
Кітап -білім бұлағы
Мақсаты: Оқушыларды оқулықты құрметтей білеуге, кітапты ұқыпты ұстауға баулу.
Оқушының білімділік танымын өмірімен байланыстыра отырып арттыру.
Оқушылардың кітапқа деген сүйіспеншілігін арттыру.
Көрнекілігі: кітаптар көрмесі, кітап туралы қанатты сөздер, мақал-мәтелдер.
Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру.
Кітапты оқи отырып, адамның ішкі рухани жан дүниесі артады.
Айналадағы өмірмен, табиғатпен, адамның еңбегімен, құрбы-құрдастарыңмен танысып, жақсы болуға, жақсылық іс істеуге құштарландыратын осы –кітап.
Кітап- қарым-қатынастың, еңбектің, күрестің құдіретті құралы. «Кітап-білім бұлағы» деп бекер айтылмаған екен.
Енді біз кітап туралы қандай нақыл сөз, мақал-мәтел, өлеңдер білеміз, соны ортаға салайық.
1-оқушы.
Адамның досы кітап, өмір кілті,
Тең келмес оған жиған дүние-мүлік
Ақылшы, жанға серік жол бастаушы,
Асыл ой, қазынасы, өмір көркі.
2-оқушы
Тұрады басын құрап әріп неден,
Басталған білім басы әліппеден.
Қарасақ шалқар теңіз, түпсіз мұхит,
Оқысақ кітап сырын ашып терең.
3-оқушы
Кітапты оқымайды сыйламаған,
Білімге жанын жайып қинамаған.
Өсірген кімнің болсын ой-өрісін,
Сол кітап бек ақылшы күнде маған.
4-оқушы
Түлекті тәрбиелер кітап-мектеп,
Өседі сол кітаптан бұтақ көктеп.
Молайтып ақылыңды сан еселеп,
Береді білім нәрін кітап көптеп.
5-оқушы
Кітаптар бейне жапырақ
Жырлайтын сырын өмірдің
Оқисың кейде жаттап
Көтеріп күйін көңілдің
6-оқушы
Айдын шалқар кейде бір
Кітапты тұнған көл дерсің
Ауадай қажет бейне бір
Таппасаң нәрін шөлдерсіңъ
7-оқушы
Білім алар көп адам
Жақсы нәрсе жоқ одан
Қызыға кеп оқимын
Кітапты көрсем жаңадан
8-оқушы
Кетпйді ешбір жадымнан
Мектепке бардық күз айы
Тастамай сені жанымнан
Қолтықтап жүрдім ұдайы
9-оқушы
Достарға толы маңайым
Татулық тәтті бәрінен
Ерекше сені санаймын
Құшақтап жүрмін мен әлі.
10-оқушы
Ұсынған қойынан
Білімнің үлесін
Шықпайды ойыңнан
Досың ғой білесің
Бұл не?
Бұл –кітап.
11- оқушы
Бәрін, бәрін білесің,
Оқи берсең кітапты.
12-оқушы
Қазынаны тереңнен табарсың,
Білімді кітаптан аларсың13-оқушы
Асыл ойдың иесі, бар ғалымның жүйесі
Қуанышты
Көңілдің, баспалдағы өмірдің
Жан азығым серігім, ардақтамас сені кім?
Кітап.
Күнде өсіп көңілім, көріктеніп келемін,
Көптің тауып керегін, кезінде айтып беремін.
Бірақ білмес парқымды, байқап жүрмін әркімді
Оқушы.
әсерлемей,асырмай, айтып берші жасырмай,
жан азығым, серігім, ренжіткен сені кім?
Кітап.
Кейбіреулер ерігіп, бос жүруден зерігіп
Бетімді менің ашады, әңімеге басады
Жолдарымда сызады, шырқымды да бұзады
Онымен іс бітпейді, беттерімді бүктейді
Көп жерімді жазады, қайшыменен қияды
Налымаймын неге мен, бұл секілді пендеге.
Оқушы.
Сені сүймес адам аз
Ақылды көп, надан аз
Ондайлардан түңілме
Сені ойлар түбінде
Енді Т.Дәуренбеков ағаларыңның «Кітаптар мұңыә әңгімесіне құлақ асайық.
Мектептің отын қоймасына біреу бір құшақ кітап әкеліп тастады. Есік қайта жабылуы мұң екен, шеткеірек түскен бірі басын көтеріп алды. «Қайда келдім?» дегендей жан-жағына қарап сәл отырды да, жанында жатқан көршісін түртті.
Ол қозғала қоймап еді, жұлқып-жұлқып қалды.
-Ей, тұрсаңшы! Қайда келдік? Тірімісің өзің?
-Ой, мазамды алма. Бүйткен тірлігі құрысын! Мұнан да парақтарымның пәре-пәресі шығып ұшып кеткені жақсы еді.
-не боп қалды? Жалғыз сенің басыңа келді деймісің бұл қасірет. Биылғы оқу жылын зорға аяқтап шықтық. Басыңды көтер. Жөн сұрасайық. Кімсің өзің? Сыртың бүп-бүтін ғой.
-Сыртымды қайтесің?! – деді анау жер таяна орнынан әрең тұрып. Сыртым бүтін болғанмен ішім түтін. Ана тілі оқуғымын. Мен үшін авторлар түн ұйқысын төрт бөліп, қанша қызмет етті десеңші! Баспа қызметкерлері әрбір әрпімді жекелей теріп, көз майын тауысып па еді? Сонда кім үшін? Балалар оқысын, сауатын ашсын, адам болсын деген ізгі ниет еді ғой бәрінікі. Мен де, қолымнан келгенше, өз бойымдағы білімді беріп, балаларды адамгершілік парасатқа тәрбиелеуге тырысып бақтым. Сөйткен күнім не болды? Сорым қайнағанда, Адырбай деген баланың қолына түсіп, бір жыл болмай мына күйге ұшырадым. Егер, күтіп ұстаса, келер жылы мені басқа балалар оқымас па еді? Қайтейін, өткен күнім есіме түссе, сай-сүйегім сырқырайды. Іші бауырымнан сау жерім қалмады. Жыртылмаған,, шимайланбаған, сия тамбаған парағым кемде-кем.
-Біздің де оңып тұрған жеріміз жоқ, әріптесім. Ендеше, мұңдас болдық. Мен «Ежелгі дүние тарихы» оқулығы боламын,- деді бірінші кітап. Сотқарбай деген баланың меншігіне тидім. Әдепкіде оқулық болып болып, мектеп босағасын аттамағаныма қуанған едім. Оным көпке бармады. Бірнеше күн өтпей-ақ, Сотқарбай көзімді бақырайтып қойып, суретімді сиямен бастырып-бастырып сызып тастады. Онан көтеріп жүруге ауырсынды ма, кейде өзіне керекті бір беттерді жыртып алатынды шығарды. Оқу жылы аяқталған күні мектеп ауласында доп қылып тепкілеп-тепкілеп, сілікпемді шығарды да, тастап кетті.
-Әріптестер, қанша айтқанмен «Ана тілімін» ғой. Менің айтқаныма құлақ асыңдар. Бұл жерде тек кішкентайлар емес, жоғары сынып оқушылары да кінәлі-ау!
-Дұрыс айтасың, «Ана тілі»,- деді қаракөлеңкелеу жерде жатқан бір кітап.
-Менің оқушым үйінде парақтарымды жыртып алып, кептер жасап ойнағанда қой демейді ғой үлкен ағасы. Сондағы сылтауы: «Оқу жылы аяқталды».
- бірақ-деді «ана тілі» сөзін қайта жалғап,- шындығын айтқанда, әркім өз дүниесіне ұқыпты болуы кекрек қой. Ондай балалар жоқ та емес,, бар. Бар емес-ау, көп. Алайда олардың бір кемшілігі –Адырбай мен Сотқарбай сияқтыларға достық ақыл айта алмай келеді. Мысалы, менің өзім сияқты құрдасым болды. Екеуіміз – мектеп кітапханасына бір күнде түстік. Қызық болғанда, сыныпта да парталас болдық.. Міне, оқушы деп оның иесін айт. Ондай баланың қолына түссең, арманың болмас шіркін! Кітабыңа шаң жуытпайды. Керек бетін белгілеу үшін, парағын қайырып бүктемейді. Қағаз салып қояды. Сызбайды., сия тамызбайды. Оның «Ана тілі» кітабы қыстап су жаңа күйінде шықты.
-Енді бізді не істер екен?- дейді кітап.
-Әлде жинап-жинап отқа тамызық етер ме екен?
От деген сөзден бәрі де селк ете қалды. Бір сәт үндері шықпай, іштен тынды.
-мүмкін, бір кәдеге жаратар. Түптер,- деді «Ежелгі дүние тарихы» сәлден соңбасу айтып.
-Түптер,-деді оны кекетіп әлгі кітап.
-Түптесе сені түптер, ал түптеуге келмейтінін тұттай жалаңаш бізді қайтеді? Көрмеймісің, көзге түсуге де ұялып, бір түкпірге бұқпалап отырғанымды.
-Пысықтығына қарағанда есеп кітабы боларсың, - деді оған «Ана тілі».
-Дұрыс айтасың. Бізден енді оқулық шықпайды. Осы отырған бәріміз де жарымжанбыз.
-Әріптестерім, отқа тамыздық қылады деп ұнжырғыларың түспесін,-деді «Ежелгі дүние тарихы» жұбата сөйлеп.
-Мен тарихты білсем, бізді фабрикада жуып, тазартып, баяғыдай ақ қағаз жасап, баспаханаларға жөнелтеді. Тек келесі жолы ұқыпты оқушының қолына түссек деңдер.
-Соны айтсаңшы,-деді бірдей жамырап.
1. Әңгіме неге «кітаптар мұңыә деп аталған?
2. Кітаптарды өздерің қалай ұстайсыңдар?
3. Оқушылырға кітаптың тигізер пайдасы қандай?
4. Кітаптарды кімдер және қалай жасайды?
5. Кітаптардың оқушыларға ренжігендері дұрыс па?
6. Кітап қайда басылып шығады?
7. Кітапты баспадан шығару үшін не қажет?
-Сендер сол жайлы не білесіңдер, балалар?
1-жүргізуші
Балалар, кітапты жыртпай, кірлетпей, бүлдірмей таза ұстау-бәріміздің міндетіміз.
Бізде кітаптары қапталған, өте таза, ұқыпты ұстайтын оқушылар да арамызда бар.
Олар жауапкершілікті түсінген оқушылар.
Ойланайық, балалар,
Кітап-асыл досымыз.
Жайнатып жанымызды
Келтіріп сәнімізді.
Арнайық бас қосқанда
Тамаша әнімізді.
Ән әуен теріңдер
Бәрің бермен келіңдер
Мың бұралған бишілерді
Тамашалап көріңдер.
|
|
|
|
|
|
Тақырыбы:Күз сыиы
Мақсаты: 1. Алтын күз сайысына қатысушылардың арасынан күз ханшайымын және күз ханшасын анықтау.
2. Күз айлары туралы білетіндерін ортаға сала отырып, оқушылардың сайысқа деген қызығушылығын,ынтасын арттыру.
3. Табиғатты сүюге тәрбиелеу.
Жоспары:
1.Таныстыру
2.Күз сәні. (Күзгі сән үлгілерін көрсету)
3.Қас-қағым сәт.(Күз айларына қатысты сұрақтарға жауап беру)
4.Өз өнерін көрсету.
5.Күз сыйы. (Күзгі көкөністерден,жеміс-жидектерден дайындалған салат ,оның жасалу жолы туралы айту)
6.Күз ханзадасы мен ханшайымының биі. (Күрең күз әнімен)
-Құрметті ұстаздар,ата-аналар,оқушылар!
Бүгін бастауыш әдіс бірлестігінде 2,3,4 сыныптар арасында ұйымдастырылып отырған «Алтын күз» сайысына қош келдіңіздер.
-Уа халайық,халайық
Мұнда назар салайық
Мерекесі халықтың
Алтын күзге арналған
Кешімізді бастайық-деп кешімізді бастауға рұқсат етіңіздер.
-Біздерде ойын-сауық басталады
Тамаша күй тартылып,ән салады.
Қошеметтеп қол соғып отыралық
Ұмытармыз күні бойы шаршағанды.
Аққудай әдеміміз, сұлу жанбыз
Жан сұлуы мен тән сұлуын тепе-тең ғып
Еріксіз өзімізге қаратамыз-деп сайысқа қатысушыларды ортаға номер суыруға шақырамыз.
-Ендеше Сайысқа қатысушыларды таныстырып өтелік.
№1.Сембай Аружан
№2.Сәндібек Әсел
№3.Ақатай Орынгүл
№4.Қайырбек Аружан
№5.Әзидолла Гүлназия
№6.Жаңабай Жанерке
№7Орынбасарова Шұғыла
№8.Омар Тілеген
-Сайысымыздың бірінші бөлімінде Алтын күз сайысына қатысушылардың өзін-өзі таныстыруы.
-2 бөлімінде
Бүгінгі кеш өтіп жатыр өз мәнімен
Әр сұлу әсем болар өз сәнімен
Күз сәні өнерімен ортаға шығып
Сән көрсетер сайыскерлер сәнімен-деп сайыскерлерді «Күзгі сәні» үлгісінде ортаға шақырамыз
3 бөлімінде « Қас-қағым сәп» «Жапырақ теру» ойыны арқылы ұйымдастырылады.Алдарыңыздағы шашылған жапырақшалардағы сұрақтарға жауап беру
4 бөлімінде
Өнер жастан жаныңдар
Шақырған сайыстарға бірі-бірін
Өнерпаздар дарындылар
Көрейік,ән би,күйді көрермендер
Көрсетсін сайыскерлер өнерлерін-деп өз өнерлерін көрсетуге шақырамыз.
5 бөлімінде
Молшылық күз-береке күз
Береке күз-мерекеміз-дей келе күзгі жеміс-жидектерден,көкөністерден дайындалған салаттың жасалу жолдары жөнінде әңгімелеу.
6 бөлімінде күз ханшасы мен ханшайымының биі.Ортаға сайыскерлер
Тақырыбы: «Әкем менен шешемнен үлгі алып өсем мен»
Мақсаты: ананың құдыретті де мейірімді жан екенін оқушыларға түсіндіру; мейірімділікке, сый-құрметке тәрбиелеу.
Барысы:
Кіріспе.
Бала,бала, бала деп,
Түнде шошып оянған,
Түн ұйқысын төрт бөліп,
Түнде бесік таянған
Қолын қатты тигізбей,
Кір көйлек кигізбей,
Иісін жұрап анқытқан
Бұл кім?
Бәрі: – Ана.
Ана, Ана, Ана… Осы сөздің өзі адамға қандай күш береді. Дүниеде ананың мейіріміне, аялы алақанына не жетеді?!
1) Бүгін – наурыздың сегізі.
Сұлулықтың негізі.
Әдемі сөз-
Адамның
Анаға айтар лебізі.
2) Анасыз бір жоқ күнің,
Әжесіз бір жоқ күнің.
Ұсынамыз бүгін біз
Сөздің сұлу шоқ гүлін.
3) Баланың да тірегі,
Дананың да тірегі.
Шаншымасын ешқашан
Аналардың жүрегі
4) Балапаным дейді әжем,
Балақаным дейді әже
Ұзақ күнге бүкшендеп,
Біздің қамды жейді әжем
5) Жақсы оқыған сабағын,
Балаға мен ағамын.
Біздер үшін Ананың
Бұлт баспасын қабағын
6) Сізден өскен балалар,
Батырлар мен даналар,
Құттықтаймыз мейраммен
Құрметті біздің аналар
Ән «Құттықтаймын, мама, туған күніңмен»
7) Бәрімізге анасың
Біз үшін күн боп жанасың.
Құтты болсын мейрамың
Құттықтаймын анашым!
8) Айналайын, анашым,
Аялайсын, бағасың.
Менің үшін не керек –
Бәрін іздеп табасың.
9) Айналайын, анашым,
Жұмысына барасың.
Қайтып мені көргенше
Шын сағынып қаласың.
10) Аналарды сүйеміз,
Сөзін ойға түйеміз.
Әжені де ардақтап,
Әдеппен бас иеміз.
11)Таусылмайды өлеңі,
Күнде айтып береді.
Барған сайын бір жаққа
Кәмпит алып келеді.
Әжем мені өйткені,
Өте жақсы көреді.
Ән «Дастархан» орындайтын Төкен Назерке
11) Көктемде көңілді
Құстар кеп жатқанда.
Құлпыртып өңірді,
Гүл ектік бақтарға.
13)Ерлік еткен біз үшін,
Еңбек еткен біз үшін,
Еркелеткен біздерді,
Еркіндеткен біздерді
Анамызға мың алғыс!
14) Адал бол, – деп балдырған,
Әділдікке баулыған
Қуанышты күнде енді
Құттықтаймыз сіздерді!
15)Мен гүлдерді жұлмаймын,
Торғайларды қумаймын.
Айтқан сөзін тыңдаймын,
Анашымды сыйлаймын
16) Жан ана жарық күн жанарын
Бір сенде кендігі даланың.
Балаңды құшақтап сүйгенде,
Сеземін көктемнің самалын
Сахналық көрініс. «Әжесі мен Асия»
17) Әлемге тыныштық тілеген,
Жан ана жанына гүл егем.
Балалық жүректен айтылған,
Махаббат белгісі бұл өлең.
20) Сен жалықпай жетектеп,
Мен жаттыға жетермін.
Айтқаныңды екі етпей
Ақ сүтінді өтермін.
21) Асыл жан деп әлемде,
Ардақтаймыз ананы!
Ақын қосып өлеңге,
Суретін оның салады.
22) Әлпештеген, аялаған
Ақ сүт берген апатайым.
Сәлем жазып бүгін саған,
Мейрамыңмен құттықтаймын.
Ән»Анашым»
23) Достықты біз ойлаймыз
Бірге күліп ойнаймыз.
Қыздарды да құттықтап,
Мерекесін тойлаймыз
( Қыздарға сыйлықтар ұсынады)
Ұлдардың орындауында «Еркем-ай» әні
1) Ал, бастайық, бастайық
Қолға домбыра алайық
Аналарды құтықтап,
Мерекені бастайық.
2) Біздің қыздар әдемі,
Өздері сондай сүйкімді.
Біз оларды сыйлаймыз,
Шаштарынан жұлмаймыз.
3) Достықты біз ойлаймыз,
Бірге күліп ойнаймыз.
Қыздарды да құттықтап,
Мерекесін тойлайық.
4) Ана – біздің күніміз,
Ананың біз гүліміз.
Ұландарды қуантып,
Ұзақ өмір сүрініз.
5) Мен қыздарды сыйлаймын,
Мен оларға тиспеймін
Тек қана анда-санда
Сабақты көшіремін.
24)Біз доспыз гүлдермен,
Текке оны жұлмаймыз.
Той күні бір-бірден
Анаға сыйлаймыз.
25) Құрметіне кешенің
Тақпақ айтып береміз.
Шаттық толы әр күнін,
Мақтап айтып береміз
26)Сегізінші наурызда,
Құттықтаймыз ананы.
Теңеп оны жұлдызға-
Сый тартамыз бағалы!
(Аналарға сыйлықтар ұсынады)
Би «Қазақ вальсы»
- Болар күнде алаң,
- Жанашыр кім саған?
- Анам.
- Болсаң егер жаман,
- Кейитін кім саған?
- Анам.
- Таң қалғандай ғалам,
- Кім ең сұлу адам?
- Анам.
- Боташым дер саған,
- Кім сүйікті адам?
- Анам.
Ән«Айналдым ана деген»
Бірге: Бәрі жақсы ананың,
Бәрі де оның керек-ау…
Бірақ әрбір баланың
Өз анасы бөлек – ау!
Ән «Әрқашан күн сөнбесін!»
- Ана – отбасының тірегі. Барлық ана бейбітшілікті қалайды. Балаларының бақытты болуын қалайды. Біз аналарды сыйлаймыз, құрметтейміз.
Мен әдепті боламын!
Мақсаты: 1) оқушыларды жақсылыққа, жаман әдеттен аулақ болуға, үлкенді сыйлауға үйрету;2) шыншылдыққа, ата-анаға мейірімді болуға, туған жерге, айналадағы заттарға ұқыпты болуға баулу;3) оқушыларды имандылыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.
Барысы.
Кіріспе.
- Бүгінгі іс-шара жақсылыққа жол бастап, жамандықтан арылуға бағыттайды.Өмірде бұл құбылыстар қатар орын алған. Мектеп жасынан жақсы әдеттерге тәрбиеленіп, жаман әдеттерден бойымызды аулақ ұстаған жөн.
I бөлім.Әдеби – музыкалық монтаж.”Не деу керек?”
1) Апаң сенің базардан
Алма сатып әкелді.
Ең үлкенін, жақсысын
Саған таңдап әперді.
Не деу керек? (Рахмет апа) деу керек.
2) Балалар жүр көшеде,
Естіледі шу-айқай.
Сен де шықтың, көршінді
Қағып кеттің байқамай.
Мұндайда не деу керек? ( Кешіріңіз!) деу керек.
3) Осы келген бетіңде
Допты құдың, жарыстың.
Көшенің сол шетінде
Кезікті бір танысың.
Ұмыттың сен не деуді? ( Сәлеметсіз бе?) деу керек.
4)Үй артында қоқысты
Жатқанкөптен үйіліп
Тазалайды қарт кісі
Белі зорға иіліп.
Не дегенің жөн еді ? (Көмектесейін) деу керек.
5) Кіші үлкенді сыйласа, Кім үлкенді тыңдаса.
Ол қандай бала? (Әдепті)
II бөлім. ”Мақал – мәтелдер”
Оқушылар білген мақал-мәтелдерді айтады.
III бөлім. Сұрақ-жауап. Ізгілік, әдептілік, адамгершілік жөнінде.
Мұғалім:
1)Сыйлап үлкен ағаны
Сәлем берген баланы
Кім дейміз? (ұқыпты)
2)Таудай биік талабы
Жақсы оқитын балан
Кім дейміз? (үлгілі)
3) Бақшаны суарып, келеді су алып,
Қояды жайнатып, самаурын қайнатып.
Ол қандай бала? ( еңбекқор)
4) 5 асыл (талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым)
5) 5 дұшпан ( өсек, өтірік, мақтаншақ, еріншек, бекер мал шашпақ)
III бөлім.”Сайыс”( жақсы, жаман әдеттер)
Оқушыларды жақсы әдеттерді, жаман әдеттерді айтқызып жарыстыру.
( Бұл жарыста көп жақсы әдеттерді айтқан топ жеңіске жетеді)
жақсы жаман
Үлкенді сыйлау Өтірік сөйлеу
Өтірік айтпау Салақтық
Сабақтан қалмау Сабақтан қашу
Үлкенді тыңдау Үлкенді тыңдамау
Қамқоршы болу Кішіге күш көрсету
Үлкендердің сөзін бөлмеу
IV бөлім. Үй жұмысы.
Амандасу түрлерін айтып, көрсету.
V бөлім
Сурет салу сайысы
Жаман жолдас, Үлкенді құрметте, Кішіге қамқорлық, Аналарды сыйлау, Құстарды атпау.
«Құпия хаттарға» жауап беру
1) Автобусқа мінгенде не істеу керек?
2) Үлкен кісімен қалай сөйлесу керек?
3) Мектепте, сынып ішінде қалай жүру керек?
4) Қонақ келгенде бала неістеу керек?
5) Телефонмен қалай сөйлесу керек?
- Сонымен, біз қандай баламыз ?(әдепті, тәртіпті)
- Балалар, бүгін біз сендермен әдептілік жайлы білдік, әр адам өзін кез-келген жағдайда әдепті де әдемі сөйлей білуі керек екен.
Марапаттау.
Тақырыбы: «Нан-дастархан байлығы»
Мақсаты: 1. Асты қадірлеп, қастерлеуге үйрету.
2. Нанның дастарханға қалай келетіндігін айтып, оған көптеген адамдар еңбек еткендігін түсіндіру. 3. Оқушыларды дәстүрді сақтауға, нанды қастерлеуге ас ішу тәртібін есте сақтауға тәрбиелеу.
Көрнекілігі: Нақыл сөздер, ас түрлері
Сабақтың барысы:
Мұғалім: Құрметті ұстаздар, оқушылар! Бүгін біздер «Ас – адамның арқауы» атты тәрбие сағатын өткізгелі отырмыз.
І. Қызығушылықты ояту.
Ас дастарханға қалай келеді?
Оқушылардың пікірін тыңдау
ІІ. Мағынаны тану
Нан туралы ақыл – кеңестер.
Дүкенге барғанда нанның сапасын қолыңызбен анықтамаңыз. Бұл тазалыққа да, мәдениеттілікке де жатпайды.
Нанды сатып алған кезде таза дорбаға салыңыз.
«Дүниедегі көп байлықтың ең негізгісі – нан»
«Ас жүрген жер – береке»
«Дастархан дәмі – киелі»
І бөлім «Дастархан басында сақталатын ырым – тыйымдар»
1. Нанды бір қолмен сындыруға болмайды.
2. Тамақты жатып ішуге болмайды. Дені сау адам дұрыс отырып тамақтанады. Ал отыра алмайтын адам жатып ішеді. Сондықтан мүгедек адамның қылығын жасама. Дұрыс отырмаймын деп денсаулығыңды бұзып алма.
3.Ас үстінен аттама
Астан үлкен емессің
4. Әкесі отырғанда баласына бас тартылмайды.
5.Дастарханға бірінші нанды әкеліп қояды
6.Ас ішкен ыдысты төңкеріп қоюға болмайды
7.Ас ішіп болған соң «тойдым» деуге болмайды, «қанағат» деу керек.
8.Ертеңгі асты тастама
Кешкі асқа қарама.
Балаға ми жеуге болмайды.
Ми жемейді жас бала,
Миды ұсын басқаға,
Былжыр болып өсеміз,
Ынжық болу масқара.
9.Қонаққа сынық ыдыспен ас беруге болмайды. Себебі сынық ыдыспен ас беру – қонақты сыйламандық. Және сынық ыдыспен ас ішу – жаман ырым. Бүл жүзің сынып, көңілің жарым болсын дегенді білдіреді.
10.Дастарханнан аттауға болмайды.
11.Өле жегенше,
Ағайынмен бөле же.
12.Ас ішу кезінде ізет, сыйласым, инабаттылық рәсімдері сақталу керек.
ІІ. «Дастархан басындағы дәстүрлер»
1. Халық қуанышты да, қайғыны да дастархан басында бөліскен. Өсиет айту, бата беру, достасу бәрі де дастархан басында шешілген. Сондықтан да халық дастарханды «Құтыхананың берекесі» деп қасиет тұтады.
2. Сонымен бірге дастархан күнделікті отбасының тамақтануына, үйге келген адамға дәм таттыруға, той – тамашаға, ас – су беруге жайылады.
3. Ас ішу кезінде сылпылдатпай, тәртіппен тамақтану, қасықты оң қолда ұстау, түзу отыру, тазалық сақтау рәсімдері орындалады.
4. Қолға су құю оң жақтан солға қарай орындалады.
5. Той дастархан, той үлгі
Бай дастархан жайылды.
Атап –атап ас қойдық
Атаға деп бас қойдық.
6.Су құйдым да құманмен
Қолына мен әкемнің
Содан кейін оған мен
Орамалды әпердім.
7.Дастарханнан дәм татқандар татуласу, келісу сияқты рәсімдерді орындайды.
8.Күнделікті отбасының тамақтануында ас қою, ас ұсыну, ас алу, ас қайыру, асқа бата беру рәсімдері орындалады.
9.Дастархан жанындағы адамдар жасына қарай отырады.
10.Тамақтанып болғаннан кейін дастархан басындағы ең үлкен әрі құрметті адам асқа бата береді.
Жамбас қойдық құдаға
Жал мен жая сыбаға
Қалақтай төс жездеге
Қазы қарта өзгеге.
Уыз, қаймақ тағы бар
Уылдырық табылар
Табан , сазан, майшабақ
Табақ тарттық қайталап.
11. «Таспен атқанды аспен ат» деп халық бекер айтпаған. Себебі, дастархан дәмі- киелі. Оны татып, келісімін бұзса, астық киесі ұрады дейді.
12.Күнделікті отбасының тамақтануына жайылған дастархан басындағы асты ең алдымен ата – анаға, үлкенге ұсынады.
13.Тамақ ішер алдында, тамақтанып болған соң қолға су құйылады. Құйылаты су жылы болуы керек.
14.Қазіргі тойларда дастархан жаю мәдениет дәстүр. Онда астың барлық түрлері болады. Әсіресе, жеміс пен көкөніс дастарханның сәні.
Балаларға – тортымыз,
Барлық жұртқа құртымыз
Балмен піскен қауыршақ
Балдай тәтті бауырсақ.
Қауын –қарбыз, көкөніс
Қанша жидек, көп жеміс.
Қане, тойда тойыңдар.
Кәдеден соң ойын бар .
Нан туралы тақпақтар
1. Нанда өмірдің иісі мен дәмі бар
Нанда адамның еңбегі мен ары бар.
Нан өмірдің ана сүті арқауы
Нансыз жерде қай өмірдің сәні бар.
2. Бір кезде болып нанға зар,
Қадірін білген адамдар.
Әулие тұтып нанды ұстап,
«Нан ұрсын» деп қарғанар
Нан ардақты адал ас
Кәрі – жас одан атталмас.
3. Нанға үлкен жүрекпен қараңдар
Нанды өмір деп санаңдар
Нан болмаса
Қызығың, бақытың
Құр әуре, далбаса.
4. Нандай жоқ қой асыл дәм
Жеп үйренген жасыңнан
Дастарқаннан нан кетсе
Береке кетер асыңнан
Ей, балалар, балалар
Болмаңдар сірә нанға зар
Өмірдің алтын арқауы
Бар қасиет нанда бар.
Жұмбақтар:
5.Алға жайып тұз дәмін
Келтіреді үй сәнін
Ол халқымның ақ жаны
Жақсы дәстүр маржаны
Кең пейілде арайлы
Осы жерден тарайды. Бұл не? (дастархан)
Беттескен қос табақ
Ортасында бас табақ
Көзбен шоққа ораса,
Дәм піседі тамаша. Бұл не? (тары)
Мақал-мәтелдер:
1. Қырман басы – береке
Көп жүрген жер – мереке.
2.Егін ексең – тыңға.
Шықтым дей бер шыңға.
Қоныс көркі – там.
Дастархан көркі – нан.
Нан – тамақтың атасы.
Ынтымақ – көптің батасы.
Тістем наның қадірін
Тарыққанда білерсің.
VІ бөлім. «Ас ішу тәртібі»
1. Тарта жесең, тай қалар,
Қоя жесең, қой қалар,
Қоймай жесең не қалар.
Сондықтан тамақты шектен тыс көп ішуге болмайды.
2. Асты асықпай, әбден шайнап жұту керек.
3.Тамақ ішіп отырып,кітап оқуға, теледидар көруге болмайды.
4.Әр түрлі тамақта адам денесіне қажетті дәрумендер болады. Сондықтан тамақты талғаммен ішу керек.
5.Әсіресе қазақтың ұлттық тағамдары адамға өте пайдалы,
6.Ұлттық тағамдарымызға: бауырсақ, қазы – қарта, жал – жая, қымыз – шұбат, құрт тағы басқалар жатады.
V бөлім. «Үй тарсырма»
Үйден дайындап келген ас мәзірімен таныстыру.
VІ. Бата беру
Ас болған жерде бата беріледі. Ендеше батаға кезек береміз.
Амандық берсін басыңа
Қадір келсін қасыңа
Бар екем деп тасыма
Жоқ екем деп жасыма
Еңбек етсең ерінбей
Дәулет келер қасыңа.
Әумин!
Ой қорыту:
Бүгін сендер ұлттық дәстүр жайында айтып, ырым – тыйымдарды білдіңдер. Осының бәрі өздігінен орындалмайды, үстелге өздігінен келмейді. Ол үшін көп еңбектену керек. «Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей» , – демекші еңбек етулерің керек. Сендердің еңбек еткендерің – ата-ананың айтқанын тыңдау, орындау, сабақты жақсы оқу.
Сабақтың тақырыбы: Көшеде және жолда жүру ережесі
Сабақтың мақсаты: 1.Оқушыларды жолда жүру ережесімен таныстыру .
2. Жол қауіпсіздігін есте сақтауға, білуге жол ережесінің белгілерімен таныстыру
3.Оқушыларды көшеде дұрыс жүріп, жол ережесін сақтауға тәрбиелеу.
Көрнекілігі: Бағдаршам , жол белгілері салынған суреттер , интерактивті тақта, жолережесіне арналған кітаптар.
Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі :
Кіріспе : «Жол травматизмінің алдын алу» атты тәрбие сағатын бастағалы отырмыз.
Жол заңы дұрыс жүріп , абай болуды талап етеді. Жол тәртібін бұзба , ол қатер тудырады. Жолдың қалыпты қозғалысы көбінесе балалардың жол бойында қалай болса солай жүріп, доп қуалайтыны , шаңғы тебетіні , жүріп бара жатқан машинаға жабысатыны ,қалтарыстан жолға шығып келетін салдарынан бұзылады. Жол тәртібін бұзғандықтан кейбіреулер машина дөңгелегіне ілініп қаза тауып , кейбіреулері жарақат алады . Ал кейбіреулері өмірлік мүгедек болып қалады.
Сондықтан әрбір оқушы мектепте оқылатын » Жолда жүру ережесі » тақырыбындағы сабақты мұқият тыңдап, әр сабақтан қорытынды жасап отыруға міндетті .Үлгілі , тәртіпті оқушы көшеде, жолда жүру ережесін ,заңын бұзбайды.
Сонымен қандай бала жол ережесін бұзбайды ?
Балалар : Үлгілі , тәртіпті бала .
Мұғалім : Ал енді » Жолда жүру ережесін сақтаймыз! » атты тәрбие сағатымызды ашық деп жариялаймын .
ІІ. Негізгі бөлім:
Тақтадағы жұмбақтарды шешу:
Жұмбақтар
1. Ала таяқ ұстаған, 2. Көше бойлап аяңдайды,
Жол тәртібін нұсқаған. Адам тасып аялайды.
Өміріңді күзеткен, (Автобус)
Ысқырықпен түзеткен. (Милиционер)
3. Көліктің қаншасын үстінен өткізген ,
Іргеден басталып , алысқа жеткізген. (Жол)
4. Жоқ өзінде бас та , ауызда да , құлақ та ,
Бақырайған үш көзі бар бірақ та. (Бағдаршам)
5. Арқаным бар тым ұзын,
Ала-алмайсың бір үзім.
Табыңдаршы, балалар,
Бұл жұмбақтың шешуін. (Жол)
6. Өзі сөйлей білмейді,
Бірақ «Тоқта, жүр !» дейді. «Бағдаршам»
Мұғалім : Бағдаршам өмірімізді жазымнан сақтандыратын көмекшіміз . Оның сырын біліп , тіліп алу баршамызға керек.
1. Неге ?
Біздің қаламызда , сол сияқты біздің еліміздің қала , ауылдарына бәріне ортақ көше қатынас ережесі енгізілген. Бұл ережені оқушылар да , үлкендер де , яғни барлық жүргізушілер , көлік жүргізетін жүргізушілер де бұлжытпай орындауы керек.
2. Балалар, сендер көшеде жүру ережесін білесіңдер ме екен , көрейік . Мынадай сұрақтарға жауап беріңдерші.
3. Жиек жол деген не ? Адамдар жаяу жүретін көше жиегіндегі тар жол .
4. Жаяу адамға қай жермен жүруге болмайды ? Көлік жүретін көшенің ортасымен жүруге рұқсат етілмейді.
Тақтада
Қызыл – Тоқта !
Сары – Сақтан !
Жасыл – Жол ашық!
Құндызай : Қызыл көзін ашқанда ,
Сынық сүйем баспа алға !
Диана: Сары көзін ашқанда ,
Қарап қалма аспанға !
Сұлупан: Жасыл көзін ашқанда ,
Өте бергін , жасқанба !Оқушылар бағдаршам сигналдарын қолдарына ұстап , кезегі келгенде көрсетіп тұрады.
Ән: Бағдаршам
1. Көшеде біз сақ болайық ,
Қаймықпасын ата – ана .
Жолда сен бол лайық,
Жас ұлан деген атқа
Қ- сы :
Әрқашан күн сөнбесін,
Аспаннан бұлт төнбесін .
Қасымда болсын анам,
Болайын мен де аман !
2. Жолда жүру әліппесін
Білген жөн бес саусақтай.
Сонда ғана жүре аласың ,
Сен өзіңді сау сақтап
Сахналық көрініс: «Маймақ аюдың достары»
Инспектор :
Медбике апамыз бәрімізді емдейді ,
Ауырса адамды, аңды да емдейді .
Отырған мынау Медбике апаға
Айтыңдаршы , кане кімдер келмейді ?
(Осы кезде басын ақ шүберекпен таңған , сыртынан қан шып – шып шыққан аю өкіріп келе жатады)
Инспектор :
Апа, қараңыз мына сұмдықты ,
Маймақты кім қыңжылтты ?
Мед.бике:
Маймағым, не болған өзіңе,
Көкпеңбек ісінген бас – көзіңде ?
Аю:
Айтайын мен жасырмай шынымды – ай,
Сақтап қал , апа жанымды шыбындай.
Жармасып бал тасыр машина үстіне
Домалап түсіп шыңғырдым құлындай.
Мед.бике:
Бір асар тәтті бал үшін,
Тәртіпті бұздың қарынның қамы үшін.
Міне, енді еңіреп тұрғаның ұят – ақ,
Тәртіп керек , біліп ал , жан үшін !
Аю.
Медбике апа, инспектор жолдас , енді тәртіпті бұзбаймын.Кешіріңіздер мені!
Мұғалім : – Бағдаршам жоқ көшелерден қалай өтеміз ?
Егер өтетін жерде бағдаршам болмаса көшеден өте бере әуелі сол жаққа қараймыз. Көшенің орта тұсына жеткенде , оң жағымызға көз саламыз. Егер ол жақтан машина келе жатса , өтіп кеткенше , сол орында күте тұрамыз. Ендеше, мына жолдармен бағдаршамсыз, бағдаршам барда қалай жүретінімізді көрейік.\
Оқушы қалай өтетінін көр сетеді.
Инспектор:
Көреген, дәу қырағы.
Көшемізде тұрады.
Оның аты – бағдаршам,
Жол сілтейді әрқашан.
Ол бергенде команда,
Бағынамыз әмәнда.
Бағдаршам:
Тұрамын көшенің қиылысын тұрақтап,
Қашпаймын мүдіріп , ешқандай сұрақтан.
Белгісі жолдардың төрт топтан тұрады,
Жарқырап көрінер түнде де жырақтан.
Бағдаршам:
Ашса кезек үш көзін,
Айтты деп ұқ үш сөзін.
«Тоқта, сақтан, жол ашық!»
Жүрме жолға таласып.
Диана:
Төрт топтан құралған,
Белгілер туыстай.
Жол сілтеп тұрады.
У-шусыз ұрыспай.
Сақтандыру , ескерту белгісі :
Қып – қызыл үшбұрыш,
Қауіптен сақ бол деп сәт – сапар жолдаған.
Аман – сау жүреді жаяу да , көлік те ,
Мен берген белгіні сақтаған , қолдаған.
Тыйым салу белгісі:
Қызылмен боялған , шеңбермін аумақты,
Тыйымшыл белгімін , қаталмын салмақты .
Мен тұрған жерлерде хақың жоқ жүруге,
Қауіп бар , бағдарла көз салып жан – жақты.
Міндеттеу белгісі Томирис :
Белгімін көрсетер жылдамдық бағытты,
Міндетті бұрылыс , әйтпесе қауіпті.
Барлығын анықтап тұрамын жолыңда,
Абай бол , шартыңды міндетті орында !
Ңұсқау белгісі Ислам:
Баратын жеріңнің бағытын , тұрағын,
Үн – түнсіз жол сілтеп , жол нұсқап тұрамын.
Күндіз де , түнде де от болып жанады,
Көк түске боялған төрт бұрыш шырағым.
Мұғалім: Балалар, біз әр белгінің не мақсатта қолданылатынын білдік.
Қорытындылау :
Мұғалім : Балалар, бүгінгі сабақты қорыта келе «Жас дәуірдің балалары» әнін айтайық. Деніміз сау, еліміз тыныш, жол тәртібін сақтап, аман – есен жүрелік. Қорыта келе:
Ирек – ирек көшелер,
Көше деген мың ирек.
Қиындыққа әйтсе де,
Үйренесің біртіндеп.
Барар жерге асықпа,
Бәйге алмайсың бұрын кеп.
Тәрбие сағатының тақырыбы: «Күз сыиы»
Тәрбие сағатының мақсаты: Оқушыларға күзгі табиғаттағы ерекшеліктері туралы түсінік беру. Оқушылардың күз байлықтары:
астық,көкөніс,жеміс-жидектер туралы білімдерін кеңейту. Алтын күздің адамға берер пайдасын түсіндіру
және табиғатты сүйюге тәрбиелеу.
Тәрбие сағаттың көрнекіліктері: Күз туралы суреттер мен даналық сөздер, күзгі ағаш, күз көкөністері,
жеміс-жидектері, жапырақтар және музыкалық аспаптар.
1. Кіріспе сөз:
Мұғалім: Табиғат-күллі тіршілік атаулының құтты қонысы, алтын ұя бесігі, құт берекесі. Осы табиғаттың төрт мезгілінің ерекшелігі мен есте қалатыны қазан айы. Айнала сары түске боялып, сары алтындай жалтырап көздің жауын алары сөзсіз.
Не қасиет бар дейсің, осы күзде-
Деп айтқаны әркімнің есімізде.
Ет майымен тоқашын қолтықтап ап,
Байлық, ырыс әкелген осы бізге.
Талай-талай басынан таңды асыра,
Алтын дәнін тиеп ап арбасына
Қараңыз өзі бастап кеткен жоқпа,
Отанның берекелі қамбасына- деп ақын ағамыз Мұқағали Мақатаев жырлағандай бүгінгі тәрбие сағатымызда күз туралы, күздің кереметі туралы өнерімізді ортаға салуға ортаға салайық. Ендеше 4«а» сынып оқушылары өнер көрсетеді.
Міне,сары алтындай күзіміздің қуанышты бір күні.Күз айы ерекше берекелі,мерекелі ай.Әрбір үйдің дастарханын дәмге,еліміздің қоймасын дәнге толтыратын Алтын да,жомарт күзімізді жеміс-жидектерімен ортамызға шақырайық. (Оқушылар қолдарына вазаға салынған жемістерін ұстап ортаға келед)і.
Бәрі « Жомарт күздің жемісі» дәмді болсын,
Көңіліміз жайнасын,әнге толсын
Ән «Күз келгенде»
Әннен соң,қолдарындағы жемістерін дастарханға қояды.
1-оқушы:
Қосып білім нұрға-нұр,
Біздер бүгін жарқынбыз.
Басы оқу жылының,
Берекелі Алтын күз.
2-оқушы:
Берекесін сыйлауға,
Өлкемізге күз келді
Жемістерін жинауға,
Шақырады біздерді.
3-оқушы:
Күзім-ау,күзім-ау,
Мінезің қызық-ау.
Жаңбырың сіркіреп,
Келгенің қызық-ау.
Күз:-Мен байлық пен молшылыққа толы мезгілмін.Өйткені:
Егінді ел жинайды,
Қырманға дән сыймайды
. Біздің дала бай дала,
Алтын астық айнала.
Ән: «Ақ бидай»
Мұғалім:
Осындай дәулеті тасқан еліміздің алқабы астыққа толы болса нан да,ән де болары сөзсіз. Олай болса,Алтын күзіміздің кереметтеріне куә болайық (Ортаға жемістер шығып тақпақтарын оқиды.)
Жүзім:
Жұлып едім жүзімді,
Жүзі бірден үзілді.
Жүзінде жеп қойыппын,
Өзім әбден тойыппын.
Алма:
Бір тістеп өзін алғамды
Дәмі аузымда қалғанды.
Домалантып жеймін мен,
Күнде қызыл алмамды .
Қауын:
Жинап жатыр ауылым,
Сап-сары ала қауынын.
Алмақ едім үлкенін,
Ауырын-ай, ауырын.
Қияр:
Қызықтың ба қиярға,
Алда жей бер ұял ма.
Көтергенше берейін,
Қапшығыңа сияр ма?
Өрік:
Уылжыған өрікпін,
Мен бау-баққа көрікпін.
Бал татыған дәмім бар.
Көктемде ерте гүлдеймін.
Піспей тұрған кезімде,
Менен аулақ жүр деймін.
Асқабақ:
Асқабақтың дәмі,
Таңдайымда әлі.
Кептірілген дәмі,
Таптырмайтын дәрі.
Қызанақ:
Қып-қызыл боп қалғанда,
Ауызыңа салғанда.
Не жетеді шіркін-ай,
Қызанаққа жалғанда.
Қарбыз:
Күннің нұрлы шуағы,
Шұғыла боп шылады.
Шөлің әбден қанады,
Көзің шамдай жанады.
Тамылжыған шырыны,
Таңдайымда қалады.
Ән «Қауын-қарбыз»
Мұғалім:
Алтын күз сіздің себетіңізде жапырақтарыңыз бар секілді,олар тапсырмалар болар бәлкім?
Алтын күз:-Әрине,(Жапырақтарын көрсетеді) Күз жұмбақтардың шешуін ортаға шығарып тұрады.
1-Жапырақ тапсырмасы ( Жұмбақтар)
1)Жерге қазық қақтым,
Басына айдар тақтым. (Сәбіз)
2)Жеп көріп ем өзін мен,
Жас шығарды көзімнен. (Жуа)
3)Бүрі,бүрі,бүрі бар,
Күн келбетті түрі бар. (Күнбағыс)
4)Піспеген де сырты қара,өзі қатты,
Ал,піскенде ерекше дәмі тәтті.(Картоп)
Мұғалім:
Алтын күз бұларды ортаға неге шығардыңыз?
Алтын күз:Олар айтысқа шығады.1
К ө р і н і с
Бағбан:(Тырма мен жер жыртып жүреді)
Мұқалмаған жігері,
Атай әлі күшінде.
Қашан көрсең жүреді,
Бау-бақшаның ішінде.
Қолы неткен епті еді,
Бәрін өзі істейді.
Ертелі кеш кетпені,
Иығынан кетпейді..(Кетеді)
Бағбан:(Күнбағысқа келеді)
Күнбағыс-ау,Күнбағыс,
Күнді сүйген сен нағыз.
Күн ауғанда сен ауып,
Төбеңнен күн өтпей ме?
Таңдайың кеуіп кетпей ме?
(Жуа,Сәбіз,Картоп ұйықтап жатады)
Күнбағыс кенет басын жерден жұлып алады.
Күнбағыс:-Күнді,күнді қараңдар!
Шуағын шашып,нұр төгіп тұр.
Қәне,тұрыңдар.Күнді көріңдер.
(Әрқайсысын жұлқылап оятады)
Жуа:Не болды?
Сәбіз:Бұл не айқай?
Картоп:Ұйқымды бұздың ғой.(Есінейді)
Күнбағыс:Әй,сендер-ақ мүлги бересіңдер.Мен сияқты күнді көрмейсіңдер ме?Сендер ешкімге керек емессіңдер.
Жуа:Біздің адамдарға пайдалымыз.Менде С,В көп. Жөтелге,тұмауға,күйген жерге,басқада ауруларға еммін.
Картоп:Әй,әй!Жуажан,қалай ұялмайсың!Сен адамдарды жылатасың ғой.Адамға пайдалы деп мені айт.Менде глюхоза,крахмал,сахароза деген заттар бар.
Сәбіз:(Бетін шымшып):Ұят-ай!
Картоп дегенің мақтаншақ екен ғой.Мақтансам мен мақтанайын. Адамдар мені дірі-дәрмек үшін өсіреді.Содан соң тамақ ретінде өсіред.іМені қан азайғанда,демікпе болғанда,асқазан ауырғанда және де қатерлі ісіктерге де пайдаланады.Мен пайдалымын!
Күнбағыс:Уа,Адам! Біз таң атпай дауласып жатырмыз.Қайсымыз адамға пайдалымыз.Айтып беріңізші!
Адам:Маған бәрің де керексіңдер.Бәрің де пайдалысыңдар.Күнбағыстан алған майға жуаны,картопты,сәбізді қуырып тамақ пісіремін. Сендер жақсы өссін деп кетпенімізді қолымыздан тастамаймыз.Енді дауды қойыңдар.Дәрілік қасиет бәріңде де бар.Күннің нұрын,ауаның тазасын жұтып өсе беріңдер! (Кетеді)
Би
2-жапырақ тапсырмасы
«Көкөністердің адамға пайдасы».
(Балалар ортаға шығып орындайды.)
1-бала.Құлпынай(Суретін көрсетіп)көздің көргіштігін жақсартады.Кітапты көп оқыса көз талады.Сондықтан құлпынай жеген адамның көру қабілеті жоғарлайды.
2- бала.Қауын құрамында қант көп.Ол бүйрек,асқазан ауруларына ем.Беттегі безеуді,секпілдерді кетіруге көмектеседі.Ет қайнап жатқанда қауынның қабығын салса жұмсақ болады .
3-бала.Өрікті Шығыстың ұлы дәрігері Әбу Әли Ибн Сина оның құрамында иод көп болғандықтан қан қысымы,жемсау ауруларын емдеуге қайнатпасын пайдаланған.
4-бала.Бананның С,В,В,В,РР дәрумендері көп. Тістің түбін бекітеді.Сүйектің қисаюына мүмкіндік бермейді.
5-бала.Пияз тамаққа ерекше дәм береді.Жұқпалы аурулардың микробын өлтіреді.Сарымсақ пен жуа өкпеге салқын тигенде,жөтелгенде емге қолданылады.
6-бала.Аскөк өт жолын,бүйректі тазалайды.Ағзадағы зат алмасуға көмектеседі.
7-бала.Қарбыз құрамында Ғе көп.Қан көбейтеді. Бүйрек,бауырдың жұмысына көмектеседі.Дәндерінен май алынады.Ішек құртын емдеп,қан тоқтатады.
Мұғалім:Алтын күзіміздің жапырақтары арқылы жемістердің емдік қасиеттері мен де таныстық. Осы көкөністеріміз бенжемістерімізге байланысты ойын ойнап сергіп алайық.
Ойын
Шарты:Ағашта өсетін жемістерді атағанда қол шапалақтайды (Алма,банан т.с.с).
Жерде өсетін көкөністерді атағанда аяқ топылдатады.(Картоп,жуа т.с.с)
3-жапырақ тапсырмасы
( Пайдалы кеңестер)
1-бала.Көкөністер неғұрлым ірі туралса,соғұрлым қоректік заттары жақсы сақталады.
2-бала.Жас картопты асқанда суды алдымен қайнатып алады.
3-бала.Сәбіз,картоп,пиязды аршығанда,қол сарғайып кетеді.Сондықтан жұмысқа кіріспес бұрын қолды асханалық сірке суына батырылған шүберекпен сүрту екрек.
4-бала.Қабығымен асқан картопты тез аршу үшін 1-2 минут салқын суға салып алған дұрыс.
5-бала.Қызылша,сәбіз,картопты бір ыдыста қайнатылса, олардың түсі де,түрі де бұзылады.
6-бала.Қауын немесе қарбыз жегеннен кейін суық су ішпеңіз.
7-бала.Кепкен жемістерді, алма мен алмұртты -40 минут,өрікті -20минут,мейізді-5 минут қайнату керек.
Мұғалім:
Алтын күзіміздің тапсырмаларын орындадық.
Күзіміздің қоштасатын уақыты да жақын екен.
Алтын күз:
Байлығымды жинадым,
Барымды мен сыйладым.
Алға бастар жолым бар,
Аман –есен болыңдар.
Себеттегі суреттерге жазылған салат рецептілерін таратады.
Мұғалім:Алтын күз бізбен қоштасарда өзіңнің өнеріңді тамашаласақ дейміз.
Ән«Кеш жарық»
Мұғалім Күзге рахмет айтып,қонақтарға пайдалы кеңестер үлестіреді.
Логикалық тапсыралар
1.Сөздердің алғашқы буындарынан сөз құра. Оларды жаз.
Таңқурай
ерке Таңертен
теңдеу
Астау
тамыр Астана
намыс
2.Ауызша есепте
40+44 44+10 77-5
36-6 88-8 99-90
89+1 56+4 95-5
100-45 17+3 43-3
3.Ой толғау
Құста-қанат,адамда-.............
Мысықта-тұмсық,адамда-.........
Бұзауда-төрт аяқ,адамда-..........
4. Қарсы мағыналы сөздерді тап.
Үлкен-......... қатты-............... салқын-...............
Тоқ-............. қараңғы-........... суық-..................
.
1.Дауысты дыбыстарды жазу:
2.Қала,дала,Мақпал,қияр,қарындаш-дауысты дыбыстарды теріп жаз:
3.Қала-
Астана-
Асанали-
Қазан-
Мақал-мәтелдер
Жалғасын тап:
1.Оқу түбі-................
2.Оқу білім бұлағы.
Білім өмір ...............
3................... білім жоқ,
Білімсіз ............... жоқ
4.Білім-..........................
Білімсіздік-түн.
Сөздерді буынға бөліп жазу:
Кітап-
Қартайса-
Аласа-
Балапан-
Қарындаш-
Алматы-
Кітап,оқушы,мектепте,оқыды-төрт сөзді бір-бірімен қатыстырып сөйлем құру.
Жұмбақтар
Ортақ болып туады,
Табақ болып тынады.
(А.....)
Бірі-атасы,бірі-анасы,
Қаптаған мың баласы.
(Жұл.........)
Өмірді өлшейді,тіліңді алмайды,
Ешкімнен сұрамай тетігін бұрмай.
(..............)
Осы мақалдарды дәптерге көшіріп алу
Логикалық есептер
Өрнекті мәнін сәйкес тап.
40+4
42+2
30+5
15+20
54+2
12+23
30+26
56
44
35
Сөз есептер
1.Марат 10 шелек алма,ал Жанар одан 5 шелек артық терді.Жанар қанша шелек алма терді?
2.Дүкенге 10 жәшік қауын және 15 жәшік қарбыз әкелінді.Дүкенге қанша жәшік әкелінді?
3.Маржанда 5 дәптер,ал Еділде одан 2 дәпер кем.Еділде қанша дәптер?
Теңдеу шешу
х+70=100 100-х=70 30+х=88
Логикалық есептер
Қарсы мағыналы сөздерді тап.
Үлкен-......... қатты-............... салқын-...............
Тоқ-............. қараңғы-........... суық-..................
Амалдарды шығар
100-(50+30)= 25+(50-30)= 11-(50+40)=
Ой толғау.Не бірінші?
Тауық,жұмыртқа,балапан. Қаймақ,сүт,май.
Көйлек,мақта,мата,жіп. Нан,бидай,ұн.
Математикалық тапсырмалар
Математикалық диктант
25+5 14+5 99-90 15+15
44+6 78-8 40-10 45+6
55+4 17-3 50-25 17+3
15+3 47-5 80-20 12+12
Салыстыру:
1 онд.7бірл 2 онд. 1бірл
10 см+20см 40 см-20см
1 дм+9 см 2 дм-4 см
100-45 45+15
75-9 65-1
«Ұйқасын тап»
1.Өзінше ноян 2.Бата алмас түлкі 3.Алмастан тыным
Қорқақ кім ...... Үсті тікен.......... Шабады ...............
Достарыңызбен бөлісу: |
