Әдістеме туралы ұғымды сипаттаңыз
Сыныптан тыс оқуды ұйымдастыруды сипаттаңыз
жүктеу/скачать 179,19 Kb.
|
қазақ тілі сессия 2023Ж
| 9. Сыныптан тыс оқуды ұйымдастыруды сипаттаңыз.
Сыныптан тыс окуды белсенді ұйымдастырушы және басқарушы да мұғалім болуға тиіс. Сондықтан мұғалім өз оқушыларының кітапқа деген ынтасын үнемі арттырумен бірге, олардың қандай кітап оқуға тиіс екендіктеріне де бағыт беріп отырады. Балалар бастауыш сынып бітіргенде, ақын-жазушылардың белгілі шығармаларымен таныс болулары қажет екенін үнемі ескертіп отырады. Екінші сыныптан бастап мұғалім балаларға мектеп кітапханасынан алған кітаптарды бере бастайды. Оларға кітапты дұрыс ұстап, күте білудін ережелерін үйретеді; кітапты арнаулы қаппен не қағазбен тыстап қою, оқыған кезде кітап беттерін бүктемеу, кітап беттерін су немесе кір қолмен ұстап парақтамау т.б. Мұғалім бұл ережелерді анық етіп жазып, сыныпқа іліп қояды. Сыныптан тыс оқу оқушылардың кітапты өздіктерінен оқи алу дағдыларын арттырумен бірге, "Ана тілі" окулықтарындағы шығармалардың мазмүны мен көркемдік ерекшеліктерін түсінуге комектеседі. Балалар окыған шығармаларындағы негізгі ойды аңғара білуге, сол оқиғаға озінің қалай қарайтынын айтып, кейіпкерлердің әрекетіне баға бере білуге талаптануы қажет. Бастауыш мектептердегі сыныптан .дыс окудың мазмүны мен үйымдастыру жолы жөнінде жаңа бағдарламаның жобасында былай делінген: "Сыныптан тыс оқудың мақсаты: баланың сыныптан тыс оқуы аркылы барлық пөннен алған білім, білік, дағдысын тереңцете түсу, кітаптан озіне қажетті материалды алуға көмектесу; оз бетімен жүмыс істеу дағдысын нығайта түсу; оқуға, білуге ынтасын, қүштарлығын арттыра түсү; баланың эстетикалык жоне дүнитану күмарлығын арттыру. Сыныптан тыс жүргізілетін оқуды үйымдастырудың ең негізгі принципі — оның сыныпта жүргізілетін оқумен тыгыз байланыста болуы. Оқушының сыныптан тыс оқитын кітаптары сыныпта отілетін сабақтардың жалғасы түрінде үсынылады. Оны мүғалім күнделікті оқу, дүниетану, сурет, өн, еңбек т.б. сабақтарында жоне оқу бойынша жүргізілетін қорытынды сабақтарда сүрап, сыныпта окығандарына байланыстырып отырадьц." . Сейтш сыныпта оқу сабағы жақсы үйымдастырылса, онда коп мөселе жөнінде өңгімеленсе, балаларды мүғалім осы мэселелер жайында тағы да біле түсуге қызықтыра алса, сыныптан тыс оку сабағы да нөтижелі отеді. Оқушыларға қандай кітаптарды оқу керектігі, олардың тізімі беріледі. Мысалы, сыныпта М.Әлімбаевтың "Үқыпты бала" жоне "Үқыпсыз бала"олсңдері окылды делік, онаың жалғасы ретінде " Үқыпты оқушы" елеңін оқытуға болады. Н.Айтовтың "Нүркен" олеңін оқығаннан кейін, соз жок., оқушьшар Совет Одағының Батыры атағын екі рет алған, үшқыш Т.Бигелдиновтың балалық шағы жонінде жазылған С.Бақбергеновтың "Талғат" атты кітабынан үзінді беруіне болады.' Юқушылардың кітап оқуға қаншалыкты ынталы жоне бейім сксндіктерін білу үшін мүғалім олардың әрқайсысымен оқыған кітаптары жонінде жеке өңгімелеседі; салған суретгерін, жазып алғандарын карап, — бүкіл деректермен жеке танысадьу Кейде кітапханадағы карточкасын к,арап көруге де болады. Осындай ыждағаттыГтексерудің нэтижесінде, балалардың қайсысы қандай тақырыпты жақсы көретіндері байқалады. Кейбір бала ертегілерді, кейбіреулері ерлік жайлы шығармаларды, ал бірсыпырасы қиял-ғажайып ертегілерін т.б. үнатады| Осыдан кейін мүғалім балаларды бір жақтылықтан сақтандыру мақсатымен, оларды басқа тақырыптарға кызықтыру жолдарын іздестіреді. іБалаларға сыныптан тыс окуға арналған тартымды кітаптарды іріктеп немесе жаңадан шығып жатқан шығармалардың ішінен іріктеп үсынады, одемі суреттермен безендірілген кітап жаймаларын, түрлі одеби ойындар үйымдастырылады т.б^ ^ Сыныптан тыс оқьшуға тиісті кітаптардың тізімі бір тоқсанға арналып, ор тоқсан сайын үсынылып отырады. Балалардың оқуға ынтасын арттыру мақсатымен мүғалім үсынып отырған кітаптарының ішінен кейбір оқиғаларды батап айтып, "одан әрі не болатынын осы кітапты оқып білесіңдер" деп аяқтайды. Кейде кітаптың сыртындағы немесе ішіндегі кейбір өдемі суреттерді корсету арқылы да қызықтыруға болады. Ал енді бір жағдайларда шығарманың, кітаптың атын, авторын ғана айтып, оның осылайша неге аталғанын білуді тапсыруға болады^ Бастауыш сынын оқушыларын окуға кызықтыру үшін V- УІсынып оқушыларының да комегі зор. Өздерінің кішкене бауырларына бүрын оқыған кітаптары, өңгіме, ертегілері жонінде, ездеріне үнайтын жазушылар жонінде оңгімелеп айтып берсе, олар сол кітапты оздері де тауып окиды. Оқу жылы аяғында балаларға жазғы демалыс кезінде оқитын кітаптарының тізімі беріледі. Мектептерде ана тілі сабақтарының отілу жайы мен сыныптан тыс оқудың мазмүнына сай, бастауыш сынып оқушыларымен мынадай жүмыстар орындауға болады: 1) коркем шығармаларды (бір шығарманы немесе тақырыбына қарай топталған бірнеше шығарманы), ертегілерді, мақалаларды талдау. 2) Күнделікті баспасөздегі ("Балдырған", "Ак желкен", "Зерде" журнаддары мен "Үлан" газеті) макалаларды оқу. 3) Кітаппен жүмыс істеу дағдысын калыптастыру. Коркем шығармаларды таддау үшін сюжетті өңгімелер колайлы. Оқушылардың оз беттерімен окитын шығармаларына сүрау берудің қажеті жоқ, олар оз бетгерінше корытынды шығарғандары жен, яғни оркімнің оз оқығандары жөнінде оз козкарастары болғаны дүрыс. Кейде оқығандары жонінде жолдастарынан сүрау, пікір алысу т.с.с. тыйым салынбайды. 'Сыныптан тыс оку сабақтарында корнекі қүралдар қолданудың да пайдасы мол. Мүнда да шығармада кездесетін киын создер түсіндіріліп отырғаны жон. і Сыныптан тыс окуда бір жазушының шығармасын талдауда сол жазушының өмірі мен қызметінен толығырақ мағлұмат беруге болады. Мүндай сабақ шамамен былай үйымдастырылады: а) мүғалім немесе балалардың бірі жазушы жонінле қысқаша өңгімелеп береді; о) жазушының балаларға таныс кітабы я шығармасынан үзінді оқылады, кейде бір шығармасынак өдеби монтаж, ойын үйымдастыруға болады. Бірінші сабақта сол жазушыныц омірбаяны туралы айтылып, оның балалар оқыған шығармасы жайлы қысқа"іа оңгімеленді де, басқа бір шығармасы тағы оқуға тапсырылады. Екінші сабақта оқуға берілген шығарма талқыланады, ал үшінші сабақта қорытындыланады. Жоғарыда бастауыш сыныптарда балалар ертегі оқуға күмар келеді дедік. II —III сыныптарда көбіне жануарлар туралы ертегілерді жақсы кереді. Мүндай сабақтарға корнекі күралдарды балалардың өздеріне жасатуға болады. Бірқатар ертегілер жонінде шыққан суреттер де бар. ("Түлкі мен бөдене" т.б.), ал коптеген ертегілер бойынша диафильмдер жасадды. II-1II сыныптарда оқу үшін үсынылатын материалдарды мүғалім озі іріктейді, ал IV сыныпта балалар оздері іріктеп алады. Оқушыларды газетпен таныстыру сабағын мына сияқты жүйемен жүргізуге болады: а) балаларды оздерінің "Үлан" газетіне қызығатындай етіп, газеттегі басылған мақалалардан үзінді келтіре отырып (балалардың мектептегі, үйдегі іс-әрекеттері мен еңбектері, оқушылардың оз мектебіне, ауылына, каласына, ата-анасына кандай комек корсеткендері т.б.). оңгіме үйымдастыру (балалар газетті оқи ма, ондағы мақалаларды түсіне ме, қандай мақалалар үнайды т.б.). ә) газетті кімдер шығаратынын, кай жерде, кай күндері шығатынын, қай кезден бастап шыға бастағанын айту. б) "Ұлан" атты газеттің кезекті нөмірінің қүрылысымен (макетімен) және мазмүнымен таныстыру. Мүндай сабақтарда қажет жерлері болса, географиялық карта, кітап жаймасы т.б. болғаны жон. "Балдырған" журналымен таныстыру сабағында журналдың кітаптан айырмашылығы (ай сайын шығып түратыны, тақырыптарының алуан түрлілігі) айтылады. Сыныптан тыс оқуды есепке алып, тексеріп отыру женінде жоғарыда да айтканбыз. Оған қосымша, окыған кітаптары жөнінде окушыларға күнделік жаздырып үйретудің де орасан зор тэрбиелік мәні бар екенін еске сала кетудің артықтығы болмаса керек. Бүл — балаларды ойларын жинақы, өз создерімен жаза білуге дағдыландырады, жазу қабілетін жетілдіреді. Күделікке кітаптың аты, авторы, шыккан жылы, оқығаны қандай макала екені жөне ол жоніндегі озінің пікірі жазылуға тиіс. жүктеу/скачать 179,19 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|