Әдістемелік нұсқау Физика 10

Жалғасы
147
аКт қолдану 
дағдылары
Электрондық оқулық, Интерактивті тақта, видеороликтер, 
слайдтар.
осыған дейін 
меңгерілген 
білім
Физика, 10-сынып: Сұйықтардың кинематикасы.
Жабдықтар
Видео-сабақ: “Молекулалық-кинетикалық теорияның негізгі 
қағидалары”. 
сабақ барысы
уақыт бойын-
ша бөліп жос-
парлау
сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер
ресурстар 
сабақтың 
басы
5 мин
Сабақтың басталуы.
Ұйымдастыру кезеңі. 
1. Сабаққа оң көңіл күймен ыңғайлану. 
2.  “сұрақты  қағып  ал”  әдісі  арқылы 
сабақтың тақырыбына жетелеу.
Сұрақтар: 
а)  Қандай  сұйықты  идеал  сұйық  деп 
атайды?
ә)  Қандай  қысым  гидродинамикалық 
деп аталады? 
б) Гидростатикалық қысым деген не?
в) Торричелли тағайындаған ақиқатты 
сипаттаңдар.
3. Сабақтың тақырыбы, мақсаты айты-
лады
4. 
Бағалау  критерийлерін  анықтау 
(оқушы лармен бірге):
— МКТ негізгі қағидалары және оның 
тәжірибелік  дәлелдемелері  жайлы 
мағлұмат алады;
—  МКТ  негізгі  қағидалары  және 
оның  тәжірибелік  дәлелдемелерінің 
формулаларын  есептер  шығаруда 
қолдана білуді үйретеді;
— Өзін-өзі бағалай алатын болады. 
5.  Бағалау.  Мұғалім  ынталандыратын 
сөздермен, бонустармен бағалайды. 
Бірігіп жасаған критерийлер бойынша 
оқушылар  арасында  өзара  бағалау 
өткізіледі.
“Молекулалық-
кинетикалық 
теорияның негізгі 
қағидалары” 
тақырыбына 
презентация.
сабақтың 
ортасы
1) 
Жаңа материалды зерделеу.
“Айналмалы бекеттер” әдісі.
“Физика” 
оқулығы,

Жалғасы
148
30 мин
Мұғалім сұрақтар береді: 
1.  Жылулық  қозғалыстың  хаостығы 
туралы ұйғарымды қалай түсiнесiңдер? 
2.  Молекулалық-кинетикалық  теория-
ның негiзгi қағидаларын атап өтiңдер. 
3.  Қандай  мысалдар  молекулалардың 
бар екенiн дәлелдейдi? 
4.  Денедегi  молекулалардың  үздiксiз, 
хаосты  қозғалыста  болатынын  дәлел-
деңдер. 
Мұғалім сұрақ қойған кезде оқушыларға 
әр  шағын  топты  бекетте  орналас-
тырып,  шаттастыратын  сұрақты 
талқылауға  және  ойларын  қағазға 
немесе тақтаға жазуға 10 мин беріңіз. 
Уақыт аяқталғанда топ басқа бекетке 
ауысып  алдағы  топтың  жұмысын 
жалғастырады.  Ауысу  әр  10 ìèí 
сайын  болып  тұрады,  әр  топ  барлық 
позицияларда  болып  шыққанға  және 
барлық  топтардың  ойларын  ойлап 
шыққанға дейін жалғаса береді. 
Содан соң мұғалім:
—  Термодинамика  дегенiмiз  —  зат-
тың  iшкi  құрылымын  ескермей, 
энергетикалық түрленулердiң негiзiнде 
жылулық  құбылыстарды  зерттейтiн 
физиканың бөлiмi деп аталады.
—  Молекулалық-кинетикалық  теория 
осы жылулық құбылыстарды қозғалыс-
тары  Ньютон  заңдарына  бағынатын 
молекулалар  мен  атомдардан  тұрады 
деген  болжам  негiзiнде  қарастырады 
деп еске түсіреді. 
Бұнда жаңа тақырып бойынша термин-
дер тиянақталады.
Дескриптор
1)  Оқушылар  жылулық  қозғалыстың 
хаостығы туралы түсіндіреді;
2) Молекулалық-кинетикалық теория-
ның негiзгi қағидаларын атап түсінеді;
3) Осы шамалардың өзара байланысын 
көрсететін өрнекті жазады.
Күтілетін нәтижелер.
Оқушылар:
10-сынып.
Физикадан 
“Молекулалық-
кинетикалық 
теорияның негізгі 
қағидалары” 
тақырыбындағы 
видео-сабақ.
 

Жалғасы
149
— МКТ негізгі қағидалары және оның 
тәжірибелік  дәлелдемелері  жайлы 
мағлұмат алады;
—  МКТ  негізгі  қағидалары  және 
оның  тәжірибелік  дәлелдемелерінің 
формулаларын  есептер  шығаруда 
қолдана білуге үйренеді;
— Бірін-бірі бағалай алатын болады.
Қб: 
“Бас бармақ” әдісі арқылы орын-
далады.
оқушылар:
—  МКТ  негізгі  қағидалары  және 
оның  тәжірибелік  дәлелдемелерінің 
формулаларын талқылайды;
—  жұпта,  топта  мәселелік  сұрақтар 
құрастырады, оларға жауап береді.
“пікір  алмасу”  (Showdown).
  Әрбір 
топ  тақырыпқа  қатысты  4  сұрақ 
дайындайды. Әрбір сұрақты стикердің 
бірінші  жағына,  ал  жауабын  екінші 
жағына жазып, келесі топпен стикер-
лерін  ауыстырады.  Топ  басшысы 
с т и к е р д е г і   с ұ р а қ т а р д ы   о қ и д ы , 
топ  мүшелері  жауаптарын  жазып 
дайындайды. Көшбасшы белгі бергенде, 
барлығы  өз  жауабын  ашады  және 
ж а у а п т а р д ы   т а л қ ы л а п ,   д ұ р ы с 
жауаппен салыстырады.
1 .   М о л е к у л а л ы қ - к и н е т и к а л ы қ 
теорияның  негiзгi  қағидаларын  атап 
өтiңдер.
2.  Қандай  қозғалыс  броундық  деп 
аталады?
3. Диффузия деп ненi түсiнесiңдер?
4. Штерннiң молекулалардың жылдам-
дығын  анықтау  тәжiрибесiнiң  маңыз-
дылығы неде?
5.  Броундық  қозғалыс  дегенiмiз  — 
сұйықта  немесе  газда  қалқып  жүрген 
қандай  да  бiр  қатты  заттың  өте  ұсақ 
бөлшек терiнiң сұйық немесе газ молеку- 
лалары  соққыларының  әсерінен  бей-
берекет  қозғалуы  деген  қорытындыға 
келеді.
Дескриптор.
Бағалау 
критерийлері.
ИТ (сұрақтар 
көрсетіледі).

Жалғасы
150
а)  Молекулалық-кинетикалық  теория-
ның негiзгi қағидаларын сипаттайды; 
ә) Қандай қозғалыс броундық қозғалыс 
деп аталады, мысалдар келтіреді. 
б) Диффузия құбылысын анықтайды.
2) 
Зерделенген материалды бекіту.
Оқулықтағы графиктер мен суреттерге 
сүйеніп өтілген тақырыпты қайталау.
“Ойлан-жұптас-бөліс”.  Берілген 
тапсырма  (сұрақ)  бойынша  әрбір 
оқушы жеке жұмыс жасау арқылы өз 
ойын қорытып, жұп болып пікірлерімен 
бөліседі; бұл бүкіл топтық талқылауға 
ұласады.
Жеке жұмыс. Оқушылар, өз бақылау-
ларына  сүйене  отырып,  орындалған 
жұмыс туралы қорытынды жазады. 
Жұппен, топпен жұмыс. Әрбір топтан 
бір  оқушы  жұмыс  нәтижелері  туралы 
айтады,  ал  қалған  оқушылар  оны 
толықтырады. 
Қалыптастырушы бағалау. 
Оқушылар  арасында  өзара  бағалау 
өткізіледі.  Мұғалім  оқушыларды  үш 
топқа  біріктіріп,  әр  топқа  тапсырма 
береді. 
Әр  топтың  оқушылары  тапсырма 
тақырыбын  талқылайды.  Постер 
презентациясын  дайындайды  және 
сынып алдында сөйлейді.
Бағалау критерийлері.
1. Постер тақырыбын ашу. 
2. Эстетикалық безендіру. 
3. Ғылыми сауаттылық. 
4. Ресурстар тізімі. 
5. Бірігіп орындайтын жұмыс. 
Топтар  арасында  жоғарыда  аталған 
талаптар  бойынша  өзара  бағалау 
өткізіледі.
Мұғалім  сабақтың  мақсатына  жеткені 
туралы қорытынды жасайды.
сабақтың 
соңы
5 мин
Мұғалім  үйге  тапсырма  береді.  Үй 
тапсырмасы. §12, 1-2 сұрақтарға жауап 
беру.

Жалғасы
151
Кері байланыс. 
Нені білген едім?
Нені білдім?
Нені түсіну оңай болды?
Нелер түсініксіз болып қалды?
Нені қосымша зерделеу қажет? 
пән: Физика
ұзақ мерзімді жоспардың 10.1 бөлімі
Күні:
Мұғалім:
сынып: 10
Қатысушылар саны: 
Қатыспағандар: 
2-сабақ
сабақтың тақырыбы: Термодинамикалық параметрлер.
сабақ түрі: 
Жаңа материалды зерттеушілік сипаттағы презентациялау 
элементтерін пайдаланып зерделеу.
осы сабақ 
арналған 
оқытудың 
мақсаттары
10.2.1.2  —  қатты  дененің,  сұйықтың,  газдың  модельдерін 
молекулалық-кинетикалық теорияның негізінде сипаттау.
сабақтың 
мақсаты
—  Макроскопиялық  денелердің  қасиеттерін  сипаттайтын 
негізгі ұғымдармен таныстыру;
—  Термодинамикалық  жүйелердің  тепе-теңдік  және  тепе-
теңдік емес күйлерін ажырата алу;
— Бірін-бірі бағалай білуге баулу.
бағалау 
критерийлері
—  Макроскопиялық  денелердің  қасиеттерін  сипаттайтын 
негізгі ұғымдарына береді;
—  Термодинамикалық  жүйелердің  тепе-теңдік  және  тепе-
теңдік емес күйлерін білуге
 үйретеді;
— Топта бағалай білуге баулу.
тілдік 
мақсаттар
—  Макроскопиялық  денелердің  қасиеттерін  сипаттайтын 
негізгі ұғымдарын үйрету;
—  Термодинамикалық  жүйелердің  тепе-теңдік  және  тепе-
теңдік емес күйлерін ажырата білу;
— Өзін-өзі бағалай білуге баулу.
Құндылық-
тарды дарыту 
Топпен  жұмыс  жасау  барысында  оқушыларда:  ынтымақ-
тастық, өз білімі үшін жауапкершілік сияқты құндылықтар 
дамиды.
пәнаралық 
байланыс
Ìàòåìàòèêà: сызықтық функция және оның графиктері, 
квадрат  теңдеулер,  теңдеулер  жүйесі,  тригонометрия 
элементтері.
аКт қолдану 
дағдылары
Электрондық оқулық, Интерактивті тақта, видеороликтер, 
слайдтар.

Жалғасы
152
осыған дейін 
меңгерілген 
білім
Физика, 10-сынып: Сұйықтардың кинематикасы.
Жабдықтар
Видео-сабақ: “Термодинамикалық параметрлер”.
сабақ барысы
уақыт бойын-
ша бөліп жос-
парлау
сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер
ресурстар 
сабақтың 
басы
5 мин
Сабақтың басталуы.
Ұйымдастыру кезеңі. 
1. Сабаққа оң көңіл күймен ыңғайлану. 
2.  “сұрақты  қағып  ал”  әдісі  арқылы 
сабақтың тақырыбына жетелеу.
Сұрақтар: 
а) Молекулалық-кинетикалық теория ның 
негiзгi қағидаларын атап өтiңдер. 
ә)  Қандай  қозғалыс  броундық  деп 
аталады?
б) Диффузия деп ненi түсiнесiңдер?
в) Штерннiң молекулалардың жылдам-
дығын  анықтау  тәжiрибесiнiң  маңыз-
дылығы неде?
3. Сабақтың тақырыбы, мақсаты айты-
лады.
4. 
Бағалау  критерийлерін  анықтау 
(оқу шылармен бірге):
— Макроскопиялық денелердің қасиет-
терін  сипаттайтын  негізгі  ұғымдары 
жайлы түсінік алады; 
— Термодинамикалық жүйелердің тепе-
теңдік және тепе-теңдік емес күйлерін 
ажырата біледі;
— Өзін-өзі бағалай алатын болады. 
5.  Бағалау.  Мұғалім  ынталандыратын 
сөздермен, бонустармен бағалайды. 
Бірігіп жасаған критерийлер бойынша 
оқушылар  арасында  өзара  бағалау 
өткізіледі.
“Термодина-
микалық 
параметрлер” 
тақырыбына 
презентация.
сабақтың 
ортасы
30 мин
1) 
Жаңа материалды зерделеу.
“Айналмалы бекеттер” әдісі.
Мұғалім сұрақтар береді: 
1.Термодинамикалық  жүйе  деп  нені 
түсінеді? Ол қандай параметрлер арқы-
лы сипатталады? 
“Физика” 
оқулығы, 
10-сынып.

Жалғасы
153
2. Термодинамикалық процесс деп нені 
айтады? 
3. Термодинамикалық параметрлер деп 
нені түсінеді? Оларға не жатады? 
4.  Жүйенің  қандай  күйін  тепе-теңдік 
күй  деп  атайды?  Бұл  кезде  жүйенің 
параметрлері  қандай  мәндерге  ие 
болады?
Мұғалім сұрақ қойған кезде оқушыларға 
әр  шағын  топты  бекетте  орналас-
тырып,  шаттастыратын  сұрақты 
талқылауға  және  ойларын  қағазға 
немесе тақтаға жазуға 10 мин беріңіз. 
Уақыт аяқталғанда топ басқа бекетке 
ауысып  алдағы  топтың  жұмысын 
жалғастырады.  Ауысу  әр  10 ìèí 
сайын  болып  тұрады,  әр  топ  барлық 
позицияларда  болып  шыққанға  және 
барлық  топтардың  ойларын  ойлап 
шыққанға дейін жалғаса береді. 
 Содан соң мұғалім:
—  Термодинамикалық  параметрлер 
деп  макроскопиялық  денелердiң 
(макрожүйенің)  күйiн  сипаттайтын 
физикалық шамаларды атайды. 
Оған газдың қысымы, көлемі, темпера-
турасы (
р, V, Т) жатады.
—  Әрбiр  физикалық  шаманың  белгiлi 
бiр  ақпарат  беретiнiн,  яғни  оның 
физикалық мағынасы болатынын еске 
сала  кетейiк.  Мысалы,  макродененiң 
массасы  —  денеде  заттың  қандай 
мөлшерi  бар  екенiн,  көлем  —  дененiң 
кеңiстiкте  қандай  орын  алатынын 
бiлдiредi, газ қысымы — газдың бiрлiк 
ауданға  қандай  күшпен  әсер  ететiнiн 
сипаттайды. 
Бұнда  жаңа  тақырып  бойынша 
терминдер тиянақталады.
Дескриптор.
1) Оқушылар термодинамикалық жүйе 
туралы түсіндіреді;
2)  Оқушылар  термодинамикалық 
процестерді атап түсінеді;
3) Осы шамалардың өзара байланысын 
көрсететін өрнекті жазады.
Физикадан 
“Термодина-
микалық 
параметрлер” 
тақырыбындағы 
видео-сабақ.
Бағалау 
критерийлері.
ИТ (сұрақтар 
көрсетіледі).

Жалғасы
154
Әрбір  топ  тақырыпқа  қатысты  4 
сұрақ  дайындайды.  Әрбір  сұрақты 
стикердің бірінші жағына, ал жауабын 
екінші  жағына  жазып,  келесі  топпен 
стикерлерін ауыстырады. Топ басшысы 
с т и к е р  д е г і   с ұ р а қ т а р д ы   о қ и д ы , 
топ  мүшелері  жауаптарын  жазып 
дайындайды.
Көшбасшы  белгі  бергенде,  барлығы  өз 
жауабын  ашады  және  жауаптарды 
талқылап,  дұрыс  жауаппен  салыс-
тырады.
1. Термодинамикалық параметрлер деп 
нені түсінеді? Оларға не жатады? 
2.  Жүйенің  қандай  күйін  тепе-теңдік 
күй  деп  атайды?  Бұл  кезде  жүйенің 
параметр лері  қандай  мәндерге  ие 
болады? 
3.  Жүйенің  қандай  күйін  тепе-теңдік 
емес күй деп атайды? Бұл кезде жүйенің 
параметрлері  қандай  мәндерге  ие 
болады?
4. Релаксация деп нені айтады? 
Макрожүйенің тепе-теңдік емес күйден 
тепе-теңдік күйге көшу процесі релак-
сация деп, ал мұндай өтуге қажет уақыт 
аралығы  —  релаксация  уақыты  деп 
аталады. 
Дескриптор.
а)  Термодинамикалық  параметрлерді 
сипаттайды.
ә)  Жүйенің  қандай  күйін  тепе-теңдік 
күй  деп  атайды?  Бұл  кезде  жүйенің 
параметр лері  қандай  мәндерге  ие 
болатынына мысалдар келтіреді. 
б)  Релаксация  деп  нені  айтатынын 
анықтайды.
2) 
Зерделенген материалды бекіту.
Оқулықтағы графиктер мен суреттерге 
сүйеніп өтілген тақырыпты қайталау.
“Ойлан-жұптас-бөліс”.  Берілген 
тапсырма  (сұрақ)  бойынша  әрбір 
оқушы жеке жұмыс жасау арқылы өз 
ойын қорытып, жұп болып пікір лерімен 
бөліседі; бұл бүкіл топтық талқылауға 
ұласады.

Жалғасы
155
Жеке жұмыс. Оқушылар, өз бақылау-
ларына  сүйене  отырып,  орындалған 
жұмыс туралы қорытынды жазады. 
Жұппен, топпен жұмыс. Әрбір топтан 
бір  оқушы  жұмыс  нәтижелері  туралы 
айтады,  ал  қалған  оқушылар  оны 
толықтырады. 
Қалыптастырушы бағалау. 
Оқушылар  арасында  өзара  бағалау 
өткі зіледі.
Мұғалім  оқушыларды  үш  топқа 
біріктіріп, әр топқа тапсырма береді.
Әр  топтың  оқушылары  тапсырма 
тақырыбын  талқылайды.  Постер 
презентациясын  дайындайды  және 
сынып алдында сөйлейді.
Бағалау критерийлері.
1. Постер тақырыбын ашу. 
2. Эстетикалық безендіру. 
3. Ғылыми сауаттылық. 
4. Ресурстар тізімі. 
5. Бірігіп орындайтын жұмыс. 
Топтар  арасында  жоғарыда  аталған 
талап тар бойынша өзара бағалау өткізі-
леді.
Мұғалім сабақтың мақсатына жеткендігі 
туралы қорытынды жасайды.
сабақтың 
соңы
5 мин
Мұғалім  үйге  тапсырма  береді.  Үй 
тапсырмасы. §13, 1-2 сұрақтарға жауап 
беру. 
Кері байланыс. 
Нені білген едім?
Нені білдім?
Нені түсіну оңай болды?
Нелер түсініксіз болып қалды?
Нені қосымша зерделеу қажет? 
пән: Физика
ұзақ мерзімді жоспардың 10.2 бөлімі
Күні:
Мұғалім:
сынып: 10
Қатысушылар саны: 
Қатыспағандар: 
3-сабақ
сабақтың тақырыбы: Кристалл және кристалл емес денелер

Жалғасы
156
сабақ түрі: 
Жаңа материалды зерттеушілік сипаттағы презентациялау 
элементтерін пайдаланып зерделеу.
осы сабақ 
арналған 
оқытудың 
мақсаттары
10.2.1.3 — кристалл және кристалл емес қатты заттардың 
құрылысын ажырату.
сабақтың 
мақсаты
—  Кристалл  және  аморфты  денелермен  және  олардың 
қасиеттерімен таныстыру;
—  Қатты  денелердің  қасиеттері  бойынша  кристалдардағы 
торлардың ақауларын сипаттауды ажырата алу;
— Бірін-бірі бағалай білуге баулу.
бағалау 
критерийлері
—  Макроскопиялық  денелердің  қасиеттерін  сипаттайтын 
негізгі ұғымдарына береді;
—  Термодинамикалық  жүйелердің  тепе-теңдік  және  тепе-
теңдік емес күйлерін білуге
 үйретеді;
— Топта бағалай білуге баулу.
тілдік 
мақсаттар
—  Макроскопиялық  денелердің  қасиеттерін  сипаттайтын 
негізгі ұғымдарын үйрету;
—  Термодинамикалық  жүйелердің  тепе-теңдік  және  тепе-
теңдік емес күйлерін ажырата білу;
— Өзін-өзі бағалай білуге баулу.
Құндылық-
тарды дарыту 
Топпен жұмыс жасау барысында оқушыларда: ынтымақ-
тастық, өз білімі үшін жауапкершілік сияқты құндылықтар 
дамиды.
пәнаралық 
байланыс
Ìàòåìàòèêà: сызықтық функция және оның графиктері, 
квадрат  теңдеулер,  теңдеулер  жүйесі,  тригонометрия 
элементтері.
аКт қолдану 
дағдылары
Электрондық оқулық, Интерактивті тақта, видеороликтер, 
слайдтар.
осыған дейін 
меңгерілген 
білім
Физика, 10-сынып: Термодинамикалық параметрлер.
Жабдықтар
Видео-сабақ: “Кристалл және кристалл емес денелер”.
сабақ барысы
уақыт бойын-
ша бөліп жос-
парлау
сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер
ресурстар 
сабақтың 
басы 
5 мин
Сабақтың басталуы.
Ұйымдастыру кезеңі. 
1. Сабаққа оң көңіл күймен ыңғай лану. 
2.  “сұрақты  қағып  ал”  әдісі  арқылы 
сабақтың тақырыбына жетелеу.
“Кристалл 
және кристалл 
емес денелер” 
тақырыбына 
презентация.

Жалғасы
157
Сұрақтар: 
а) Термодинамикалық параметрлер деп 
нені түсінеді? Оларға не жатады? 
ә)  Жүйенің  қандай  күйін  тепе-теңдік 
күй  деп  атайды?  Бұл  кезде  жүйенің 
параметрлері  қандай  мәндерге  ие 
болады? 
б)  Жүйенің  қандай  күйін  тепе-теңдік 
емес күй деп атайды? Бұл кезде жүйенің 
пара метр лері  қандай  мәндерге  ие 
болады?
в) Релаксация деп нені айтады? 
3. Сабақтың тақырыбы, мақсаты айты-
лады.
4. 
Бағалау  критерийлерін  анықтау 
(оқушылармен бірге):
— Макроскопиялық денелердің қасиет-
терін сипаттайтын негізгі ұғымдарына 
түсінік алады;
— Термодинамикалық жүйелердің тепе-
теңдік және тепе-теңдік емес күйлерін 
ажырата біледі;
— Өзін-өзі бағалай алатын болады. 
5.  Бағалау.  Мұғалім  ынталандыратын 
сөздермен, бонустармен бағалайды. 
Бірігіп жасаған критерийлер бойынша 
оқушылар  арасында  өзара  бағалау 
өткізіледі.
сабақтың 
ортасы
30 мин
1) 
Жаңа материалды зерделеу.
“Айналмалы бекеттер” әдісі.
Мұғалім сұрақтар береді: 
1.  Аморфты  денелердің  қасиеттерін 
атаңдар. Мысал келтіріңдер. 
2. Кристалдың қасиеттерін атаңдар. 
Мысал келтіріңдер. 
3. Монокристалл деген не? 
4. Кристалл торында қандай нүктелер 
тордың  түйіндері  деп  аталады?  Олар 
қалай орналасқан?
Мұғалім  сұрақ  қойған  кезде  оқушы-
ларға  әр  шағын  топты  бекетте 
орналастырып,  шаттастыратын 
сұрақты  талқылауға  және  ойларын 
қағазға немесе тақтаға жазуға 10 ìèí 
беріңіз. Уақыт аяқталғанда топ басқа
“Физика” 
оқулығы, 
10-сынып.

Жалғасы
158
бекетке ауысып алдағы топтың жұмы-
сын  жалғастырады.  Ауысу  әр  10 ìèí 
сайын  болып  тұрады,  әр  топ  барлық 
позицияларда  болып  шыққанға  және 
барлық  топтардың  ойларын  ойлап 
шыққанға дейін жалғаса береді. 
Содан соң мұғалім:
— Термодинамикалық параметрлер деп 
макроскопиялық  денелердiң  (макро-
жүйенің) күйiн сипаттайтын физикалық 
шамаларды атайды.
Оған газдың қысымы, көлемі, темпера-
турасы  (
ð,  V,  Ò)  жатады.  Аморфты 
денелер  —  изотропты.  Кристалдың 
қасиеттері әртүрлі бағыттарда түрліше 
болады.  Кристалдар  —  анизотропты. 
Кристалда жарықтың таралу жылдам-
дығы, жылу өткізгіштік коэффициенті, 
серпімділік  модулі  және  басқа  да 
физикалық қасиеттері ондағы бағыт қа 
тәуелді. 
—  Кристалдардың  ішкі  құры лысын 
рентген сәулелерінің көмегі мен зерттеу 
нәти желері  олардағы  бөлшек тердің 
(молекулалар, атомдар және иондардың) 
дұрыс  орналасатынын  көрсетті,  яғни 
олар  крис талдық  (кеңіс тіктік)  тор 
түзеді.
Кристалдық  тордағы  қатты  дененің 
бөлшек терінің ең орнықты тепе-теңдік 
қалпына  сәйкес  нүктелері  тордың 
түйіндері деп сипаттайды. 
Бұнда жаңа тақырып бойынша термин-
дер тиянақталады.

жүктеу/скачать 1,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: