«Ежелгі дәуір әдебиеті» «Алып Ер Тұңға» дастаны



Pdf көрінісі
бет3/248
Дата18.09.2024
өлшемі3,69 Mb.
#204595
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   248
Байланысты:
Әдебиет пәнінен барлық шығарма талдау (1)

Маңызды деректер:
Елтеріс қаған(әкелері) қаза болғанда Күлтегін 7 жаста болған.
10 жасында Ұмай текті шешеден ер атағын алған.
16 жасқа келгенде ел-жұртын молайтты; алты чуб, соғдыларға аттанады; Табғаш,
оңтұтықтың бес мың әскерімен соғысып, жауға жаяу ұмтылды.
21 жасында Чача Сеңүнмен айқасты.
26 жасында қырғыздарды Көгмен жерінде ұйқыда басты.
27 жасыда Қарлық халқы еркіндік алып жау болды.
30 жасында Тамағ шыңында қарлықтармен соғысты. Алып шалшы ақ атқа мініп, қос ба-
тырды найзамен шанышты.
Бір жылда 5 рет шайқасты; ең ілкі Тоғу кентінде шайқасты.
47 жасында Күлтегін қаза табады.
Чуб, Табғаш(Қытай), Соғды, Оңтұтық, Қарлық - халық, ел аттары.
Ұмай текті шешенің ер атағын беруі секілді ежелгі дәстүрлер кездеседі.
«Арман-ПВ» + «Атамұра» баспасы
«
Композициялық талдау: «1-жыр»
Басталуы: 
Білге қағаннң таққа отыруы. Елі, жері үшін соғыс. Халық жағдайының жаөса-
руы.
Байланысуы: 
Күлтегіннің қазасы. Шайқастағы асқан ерлігі мен күштілігі.
Дамуы: 
Күлтегіннің жауға шабуы. Мінген аттары.
Шиеленісуі: 
Отыз жасар Күлтегін, ел қанаты
Шарықтау шегі: 
Бір жылдағы бес айқас. Күлтегіннің ойраны.
Шешімі: 
Күлтегіннің қазасына қатты қайғырған Білге қаған.
«
Маңызды деректер:
Жер-су аттары: 
Қадырхан, Кері-Кену
(түркі халқы мекен еткен аймақтар)
Көк тәңірі, көк аспанға табынған.
Терістікте - оғыздар, шығыста - құқайлар, татабы мен қытай бар, түстіте -табғаш-
тар.
Білге қаған олармен 
он екі рет соғысты
.
Соғды, Оңтұтық, Табғашты
қуған, соғысқан.
Алдымен,
 Тадық Чурдың боз атына
мінді.
Ышбар Ямтардың боз атына
мінеді.
Йегін Сілікбектің торы атын 
да мінді. 
Үш ат та зорығып өлді.


Отыз жаста(31) Қара көлде аздармен соғысты.
Алып шалшы боз мініп, аздарға қарсы шапты.
1. Тоғу кентінде боз мініп, алдаспанын сілтеді, 6 жауды түйреп, 7-сін сүйреді.
2. Құшлағатта едіздермен шайқасты. Қарагерге мініп, 1 дұшпанын түйреп, һәм тоғызын күй-
ретті.
3. Оғыздарға қарсы күрес.
4. Һүш үстінде түркіге қарсы. Тоңыралық он ерді Таңатегінде ұстады.
5. Езгенді Қадазда оғыздармен соғысты. Қарагер атпен, екі жауды құлатты. Мағы қамалын
қыстап, аздап демалды.
Боз ат мініп, 9 жаудың жартысы құлап, бой бермеді. Күлтегін қаза болды. Ел, Білге қаған
қатты қайғырды, жоқтау айтты.
«


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   248




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет