«Ежелгі дәуір әдебиеті» «Алып Ер Тұңға» дастаны
жүктеу/скачать 3,69 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдебиет пәнінен барлық шығарма талдау (1)
| МЕКТЕП+ЖАЗУШЫ+АТАМҰРА
Жалғыз ала ат мінген адам Алтай бөктерінде жүреді. Көтегейті - Күшім жақ, бет алысы - Қараекем шаты. Бұл терең шатта бесатар ұстаған біреу тығылып жүреді, әлгі ақ орамал көтергенде, ол сәйкесінше ақ тымағын көтереді. Осының алдында Ақбілектің сол жақ көзі тартады, - елемейді. Күн батпай тұрып, терең шаттан төрт атты шығады да, ауылға ойран салады. Бәбіше орыс келді дегенде Ақбілекті жасырып қояды. Орыстар қызды іздеп таппайды. Үш орыс бәйбішеге 25 дүре соғады. Мақал: «Бір анадан ала да туады, құла да туады». Сол кезде ауыл сыртында Мұқаш жүреді. «Ағатай, көмектесші» деген Ақбілекті ұстап береді. Анасы құтқармақ боп мерт болады. Ал Ақбілектің соңынан қуып құтқармақ болған Бекболатты оң иығынан жаралайды. «Офицер» тарауында орыстың шын ұлымыз дей келе, өз жайынан хабар береді. «Мұқаш» 15-ке келгенше Шамамбайдың, Төлеубайдың қозысын бағады. Қойға бір тай да мінгізбейді. Бәдіғұл- дың жылқысын бағып, көзі ашылады. Кейін параходқа жұмысқа барады. Өскемен, Семей, Зайсан сияқты қала- ларды Ертіс ағып көреді, жалғыз кемдіігі: хат танымайды. Балшабайға жазылып бесатар алады. Болыс болайын деп тұрғанда, Төлеген арыз беріп, бола алмай қалады. Ақтарға қызмет қылады. Кейін өзін ойлап, ақтарды қы- зылдарға ұстап береді. Ақбілекке екі орыс: жирен орыс пен қара мұрт таласады. Дуэль жасап, қарамұрт жеңеді. Қарамұрт Ақбілекті өлтірмекші болады, бірақ Ақбілек жақсы түс көрдім деп ырымдайды да аман қалады. Түсін- де қарамұртпен қалаға барғанын көреді. Өздері жауға аттанып, Ақбілекті Қарашатта жалғыз тастап кетеді. Мұқашқа қатысты мақалдар: «Жау жоқ деме - жер астында, бөрі жоқ деме - бөрік астында», «Іштен шыққан жау жаман». «Ел құлағы - елу», «Жақсы лепес - жарым ырыс», «Қорыққанға қос көрінеді» - мақал-мәтелдер. Дуана екеуі ауылға жеткенде ауқатты Мұсабай үйіне бармай, Күмсінайға барады. Мұсабайдың әйелі - Бозінген. Ақбілек жайлы таратып жібереді, ағасы Әмір келеді. Ақбілек үйіне келгелі 15 күн өтеді. Ақбілектің ісі: басына қара салыну, абата қыла келген әйелдерге көрісу, жы- лау, жоқтау, жұбату айту. Ақбілектің 12 жасар інісі - Қажікен, 7 жасар сіңілісі - Сара бар. Оңашада Ұрқия Қарашат маңында болғанды да сұрап қояды. Мамырбай қызы туралы көп ойлайды. Қараша түскенде күнделікті тірлікпен жүріп, Ақбілекпен табысып, сөйле- се бастайды. Ақбілекке де жан біткендей болады. Ақсақал тай сояды, ағайын он шақты қой сойып жас төрелерді күтеді. Ақбілек пен жеңгесі, Тқлеген мен Балташ келеді. Той болып, ай жарыстырып, күрес, көкпар болады. Ауылда қызыл отау, яғни білім үйін ашады. Бәрі бақытты болады. Әкесі де разы болады, Бекболат істеген ісініе ұялады. Матайдың Әбені екі ұрысын жіберіп, Мұқашты жайғастырады. Ұрқия Ақбілекке шындықты айтады. Ескендір дуананы түсінде көріп, жақсыға жорып баланың атын солай қо- яды. Марқакөлдің жиегінде, Мамырбайдың Ақбілегі, жас Балташтың сүйген жары, Іскендірін құшып сүйіп, ба- ла болып, ана болып, көп әйелден дана болып, кеудесіне бағы сыймай, кемерінен аса шыпылдайды. « жүктеу/скачать 3,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|