Толғау –дастандары : «Қарасай –Қази », «Қазтуған », «Шәлгез» ,
Айтыстары : Жылқышымен (17 жасында ) , Бала Оразбен (20жасында ) , Жантолымен , Қаниязбен ,Тыныштықпен , Жаскелеңмен (25 жасында).
Жас шағында Есет би мен Абылай ақыннан өнеге алады .мұрын жырау Сеңгірбайұлына ұстаздық еткен. «Қырымның қырық батыры »жырын ,Сыпыра жырау , Асан қайғы , Шалкиіз ,Қазтуған ,Жиембет ,т.б.шығармаларын жеткізуші . «Мұраттың Жантолы қызбен айтысы »-оның ақындық қабілет-қарымын жаңаша қырынан танытқан айтыс.
Мұрат Мөңкеұлының өмір сүрген жылдары: (1843-1906)
Атақты Есет шешеннен өнеге алған ақын: (Мұрат Мөңкеұлы )
М.Мөңкеұлының 17жасында айтысып жеңген ақыны: (Жылқышы)
М.Мөңкеұлының айтысқы түскен ақындарына жатпайтын ақын :(Сүйінбай )
Беріште Есет , Айтуар ,
Анайы туған Қарқуар –
Солардан қалған бұ дүния ,
Өлімнің сондай жайты бар, -деген шумақ алынған Мұраттың өлеңі: (Өлім)
Киім кисе ,жеңі жоқ ,
Етегі бар да , белі жоқ ...
Ел биледі бір сымпыс
Екі бұты таралған ,- деген өлеі шумағы алынған ақын :(М.Мөңкеұлын)
Болашақ ұрпақтың қамын ойлап зар толғаған үзіндінің авторы
Мен қауіп еткеннен айтамын :
Кейінгі туған баланың
Ұстай ма деп білегін ,
Шая ма деп жүрегін,
Ащы суға тойдырып,
Бұза ма деп реңін:( М.Мөңкеұлы)
М.Мөңкеұлының өлеңдері : (Үш қиян ,Өлім , Әттең , бір қапы дүние –ай!)
«Әттең , бір қапы дүние –ай!» өлеңінің авторы :(М.Мөңкеұлы)
Еділді тартып алғаны –
Етекке қолды салғаны .
Жайықты тартып алғаны –
Жағаға қолды салғаны ,-деген үзінді кімнің өлеңінен алынған: (М.Мөңкеұлының)
М.Мөңкеұлының шоқтығы биік толғауы:(Үш қиян)
Асан қайғы , Қазтуған ,
Орақ , Мамай , Телағыс –
Шораның шұбап кеткен жер ,-деген тармақтар алынған шығарма: (Үш қиян)
Заманы қайтіп түзелсін –
Ақшасына сүйеніп
Қоңсыдан туған би болды .
Айтқан сөзі пұл болды .
Ақылсыздың баласы
Заманың мұндай сұм болды !..Үзінді авторы :( М.Мөңкеұлы «Үш қиян»)
М.Мөңкеұлының әдемілік пен сұлулықты суреттеген өлеңі :(Жалғаншы пәни жалғанда).
М.Мөңкеұлының жер ,құтты қоныс жайлы толғаулары : («Сарыарқы»,«Қазтуған »)
ХV ғасырда өмір сүрген атақты жырау Қазтуған жайында толғау –дастан жазаған ақын :(М.Мөңкеұлы)
М.Мөңкеұлының хат үлгісінде жазған үш туындысы: («Оқудан қайтқан жігітке хат» , «Еліне жазғаны » , «Бір досқа »)
М.Мөңкеұлының эпостық поэма деуге болатын , ең көлемді эпикалық шығармасы: (Қарасай -Қази)
М.Мөңкеұлының ноғайлы жұртының аңыздарын баяндайтын жыры: (Қарасай –Қази)
Орақ батыр , Ақмырза , Кәрібоз , М.Мөңкеұлының қай шығармасынан кездеседі ?: (Қарасай -Қази)
М.Мөңкеұлының жырында жастай жетім қалған батыр –ұландар :( Қарасай мен Қази ) ( Елге жау шапқан кезде Қарасай 17 , Қази 15 –те болған).
М.Мөңкеұлына қатысы жоқ қатар :(«Қырымның қырық батыры »жырының авторы Абыл Тілеуұлы ).
«Түре айтыс» , «Сүре айтыс » түрін шебер меңгерген зар заман ақыны:
Достарыңызбен бөлісу: |
