Сабақ мазмұны мен кестесі

1.4 Сабақ мазмұны мен кестесі

№ 1 дәріс

1. 
   Өндірістік менеджмент түсінігі.
   
2. 
   Өндірістік менеджмент қызметі.
   

Әдебиеттер: 4,7,20.

№ 2 дәріс

1. 
   Кәсіпорын өндірістік менеджменттің объектісі ретінде.
   
2. 
   Өндірістік менеджмент объектілерінің жіктелуі.
   

№ 3 дәріс

3.1. Өндірісті басқару мақсаттары кәсіпорын қызметінің сандық және сапалық нәтижесі ретінде.

3.2. Өндірістік мақсаттардың жіктелуі.

Әдебиеттер: 1,3,7.

Әдебиеттер: 1,3,7.

№ 4 дәріс

3.3. Өндірісті басқару міндеті өндірістік бағдарламаның нәтижесі ретінде.

3.4. Өндірістік міндеттердің жіктелуі.

Әдебиеттер: 1,3,7.

Әдебиеттер:1,3,7.

№ 5 дәріс

1. 
   Өндірістік жүйе түсінігі, элементтері және өндірістік жүйенің құрылымы, деңгейлері.
   
2. 
   Өндірістік жүйені ұйымдастыру заңдылықтары.
   

Әдебиеттер: 4,5,7,21.

№ 6 дәріс

3. 
   Өндірістік жүйе және оның элементтері.
   
4. 
   Өндірістік жүйенің қасиеттері
   

Әдебиеттер: 1,3,7.

№ 7 дәріс

5.1. Өндірісті басқару қағидалары.

5.2. Өндірістік қызметті басқарудың бюджеттік әдісінің негізі.

Әдебиеттер: 1,3,7.

Әдебиеттер: 1,3,7.

№ 8 дәріс

5.3. Өндірісті басқару процесі.

5.4. Өндірісті басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы.

Әдебиеттер:1,3,7.

Әдебиеттер: 1,3,7.

№ 9 дәріс

6.1. Басқару стратегиясы ұғымы және оның түрлері.

6.2. Өндірістің экономикалық стратегиясының негізгі құраушылары.

Әдебиеттер: 1,3,9.

Әдебиеттер: 1,3,9.

№ 10 дәріс

6.3. Экономикалық стратегияның ережелері.

6.4. Өндіріс стратегиясын жасау процесі.

Әдебиеттер: 1,3,9.

Әдебиеттер:1,3,9.

№ 11 дәріс

7.1. Тактикалық жоспар ұғымы және оның түрлері.

7.2. Өндірістегі тактикалық жоспарлаудың негізгі қағидалары мен әдістері.

Әдебиеттер: 2,8,22.

Әдебиеттер: 2,8,22.

№ 12 дәріс

7.3. Өндірістің тактикалық жоспарлануын ұйымдастыру.

7.4. Ағымдағы жоспарларды жасау процесі.

Әдебиеттер:2,8,22.

Әдебиеттер: 2,8,22.

№ 13 дәріс

8.1. Өндірістік инфрақұрылым ұғымы, оның міндеттері мен қызметтері.

8.2. Кәсіпорынның жөндеу цехтары мен техникалық қызмет көрсету жүйесі.

Әдебиеттер: 3,9,11,23.

Әдебиеттер:3,9,11,23.

№ 14 дәріс

8.3. Кәсіпорындағы көлік қызметі.

8.4. Көмекші өндірістің негізгі түрлерін басқаруды ұйымдастыру.

Әдебиеттер: 3,9,11,23.

Әдебиеттер: 3,9,11,23.

№ 15 дәріс

9.1. Кәсіпорынның материалдық ресурстар ұғымы және олардың жіктелуі.

9.2. Материалдық ресурстарды басқару жүйесінің қалыптасу қағидалары.

Әдебиеттер: 1,4,12.

Әдебиеттер: 1,4,12.

№ 16 дәріс

9.3. Өндірістік қорлардың сақталу және айналыс шығындары.

9.4. Ұйымның өндірістік қорларын басқару жүйесі.

Әдебиеттер: 1,4,12.

Әдебиеттер: 1,4,12.

№ 17 дәріс

10.1. Өнімнің сапасы туралы түсінік.

10.2. Сапаны басқару стратегиясы және оның қағидалары.

Әдебиеттер: 1,7,11.

Әдебиеттер: 1,7,11.

№ 18 дәріс

10.3. Өнімнің сапасын сипаттайтын көрсеткіштер және оларды есептеу әдістері.

10.4. Сапаны басқару жүйесі.

Әдебиеттер: 1,7,11.

Әдебиеттер:1,7,11.

№ 19 дәріс

11.1. Өнеркәсіптік кәсіпорындардағы маркетинг тұжырымдамалары.

11.2. Маркетингтің түрлері және дамуы.

Әдебиеттер: 6,12,20.

Әдебиеттер: 6,12,20.

№ 20 дәріс

11.3. Өткізуді басқару.

11.4. Кәсіпорындағы маркетингілік қызметті практикалық басқару.

Әдебиеттер: 6,12,20.

Әдебиеттер: 6,12,20.

№ 21 дәріс

12.1. Өндірісті оперативті басқарудың мәні.

12.2. Оперативті басқарудың негізгі фазалары.

Әдебиеттер: 8,13,17.

Әдебиеттер: 8,13,17.

№ 22 дәріс

12.3. Оперативті басқару түрлері мен әдістері.

12.4. Оперативті басқару жүйесінің негізгі элементтері.

Әдебиеттер: 8,13,17.

Әдебиеттер: 8,13,17.

№ 23 дәріс

13.1. Өндірісті оперативті басқару сферасындағы жапон менеджменті тәжірибесі: «дәл уақыт» жүйесі, «Канбан» жүйесі.

13.2. «Тойота» компаниясының «өндірісті теңестіру» әдісі.

Әдебиеттер: 14,16,24.

Әдебиеттер: 14,16,24.

№ 24 дәріс

14.1. Қаржылық менеджменттің негізгі ұғымдары мен объектілері.

14.2. Өндірістік бағдарламалар, оперативтік және ағымдағы жоспарлар.

Әдебиеттер: 5,13,23.

Әдебиеттер: 4,13,23.

№ 25 дәріс

14.3. Өнімнің өзіндік құны.

14.4. Кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметінің тиімділігін сипаттайтын негізгі көрсеткіштер және коэффициенттер.

Әдебиеттер: 1, 3, 4, 6, 7

Әдебиеттер: 5,13,23.

№ 26 дәріс

15.1. Фирма ішіндегі жоспарлаудың қажеттілігін түсіндіретін факторлар.

15.2. Фирма ішіндегі жоспарлаудың мақсаттары мен міндеттері.

Әдебиеттер: 7,11,16.

Әдебиеттер: 7,11,16.

№ 27 дәріс

15.3. Негізгі бюджет құрылымы.

15.4. Негізгі бюджетті құру әдістері.

Әдебиеттер: 7,11,16.

Әдебиеттер: 7,11,16.

№ 28 дәріс

16.1. Кадрлық жоспарлау ұғымы.

16.2. Кәсіпорын қызметкерлерін басқару жүйесіндегі кадрлық жоспарлаудың орны.

Әдебиеттер: 1,7,13,18.

Әдебиеттер: 1,7,13,18.

№ 29 дәріс

16.3. Кадрлық жоспарлаудың негізгі кезеңдері.

16.4. Кәсіпорындағы кадрлық қызмет.

Әдебиеттер: 1,7,13,18.

Әдебиеттер: 1,7,13,18.

№ 30 дәріс

17.1. Мотивацияның қазіргі кездегі теориялары.

17.2. Еңбек ақы төлеудің нысандары.

17.3. Еңбек ақы төлеудің негізгі жүйелері.

Әдебиеттер: 5,12,14.

ОЖСӨЖ мазмұны: Коллоквиум.

СӨЖ мазмұны: Өткен тақырыптарды қайталау.

Әдебиеттер: 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23.

1. Өндірістік менеджмент қағидалары.

2. Өндірістік менеджмент функциялары.

3. Өндірістік менеджмент қағидалары мен функциялары.

1. Өндірістік менеджмент әдістемесі дегеніміз – көздеген мақсатқа қол жеткізу үшін стратегиялық шешім қабылдау мен тәсілдерінің жүзеге асырылу әдістерінің, қағидаларының жиынтығы.

Өндірістік менеджмент пайда болуы объективті себептерге байланысты және ұйым дамуын басқарудағы эволюциялық дамуының нәтежиесі болып табылады. Оған дейін ұйым қызметінің сипатын, бағытын, өндірістік даму тенденциясын анықтауға бағытталған ғылыми-техникалық және экономикалық болжамдау, оңтайлы модельдеуге негізделген ағымды, ұзақ мерзімді жоспарлау әдістері мен формалары болды. Бұл шаралар өндірістік мақсаттар мен тұрақты жағдайларда ғана тиімді болып саналды.

Өндіріс факторларының, сапалы және сандық өсуі, ғылыми жетістіктерді қолданудың кеңеюі, шетел тауарларына, ұлттық шекараның ашылуы, экономиканың көптеген салаларындағы бәсекелестік күрестің күшеюі және ұсыныстың сұраныстан өсуіне әкелді. Сонымен бірге тұтынушылық сұраныс сипаты өзгерді, әлеуметтік қажеттілікке, тұтынушылар құқығын қоғарғауға көп көңіл бөліне бастады. Осы өзгерістер басқару жүйесінің де өзгерісіне алып келді. Ұйымды басқарудың жаңа элементтерінің бірі болып стратегиялық менеджмент әдістемесі табылады.

Өндірістік менеджмен қағидалары дегеніміз – көздеген мақсатқа қол жеткізуге бағытталған ұйым қызметінің негізгі ережелері болып саналады. Оған мыналарды жатқызуға болады:

1. 
   Бағытының біртектілігі. Сыртқы ортаның динамикалық шарттарында қызмет ететін ұйымның басқару қағидалары біртекті мақсатқа ие болуы керек.
   
2. 
   Ғылыми қағида. Мақсатқа жету үшін ұйымның қалыптасуы мен оны басқаруға адам мінез-құлқы туралы ғылым жетістігін қолдану.
   
3. 
   Даму доминантын бөлу. (Доминант бұл белгілі бір нәрсенің негізгі қасиеті немесе маңызды құрамдас бөлігі маңызды идея) Өсу, табыс номасы, тұрақтылық және технология көзқарасындағы ұйым алдынан ашылатын перспективалардың анықтамасы.
   
4. 
   Үнемділік және тиімділік қағидасы. Ұйым стратегияларының жүзеге асырылуы және жасалуы қолда бар ресурстардан тұрады және белгілі бір жоспарлы кезеңде нәтежиелерінің шығындардан асуына бағытталған.
   
5. 
   Персоналдарды жігерлендіру қағидасы. Көздеген мақсатқа жету үшін ұйым стратегиясын жасайтын персоналдарға жігерлендіруді дұрыс қолдануға бағытталған.
   
6. 
   Еңбекті бөлу, көлемі бойынша үлкен, спалы еңбекті біртекті жағдайда орындауға бағытталған.
   

Негізінен жоспарлау функциясы негізгі үш сұраққа жауап береді:

1. 
   Қазіргі кезде біз қай жерде тұрмыз? Жетекшілер ұйымның қаржы, маркетинг, өнідіріс, ғылыми зерттеу, еңбек ресурстары сияқты салалардағы күшті және әлсіз жақтарын бағалап отыру керек.
   
2. 
   Біз қай жаққа қарай қозғалуымыз керек? Қоршаған орта мүмкіндігін бағалай отырып жетекші ұйым мақсатын және оған кедергі келтіретін процестерді анықтап отыруы тиіс.
   
3. 
   Біз мұны қалай істейміз?
   

Басшылар бақылау қызметін мақсат пен міндетті айқындап ұйымды құрған сәттен бастап ақ қолға алады. Ұйымның қалыпты жұмыс істеуі үшін бақылаудың маңызы зор. Бақылау болмаған жерде берекетсіздік орын алады. Жоспардың жүзеге асуына көптеген жағдайлар кедергі келтіреді. Мысалы заңдардың, әлеуметтік құндылықтардың, технологияның, бәсекелесу жағдайларының өзгеруі жоспарлаудың орындалуына себепші болуыықтимал. Бақылаудың қажеттілігі дағдарыс жағдайларының алын-ала сақтандыруға байланысты.

Бақылау процессі үш кезеңнен тұрады. Стандартар мен критерилерді жасау, оларды нақты нәтежиелермен салыстыру, енгізілетін қажетті түзетулерді қабылдау.

Стратегиялық менеджмент осы негізгі функцияларын жүзеге асыру үшін – шешім қабылдау керек және коммуникация – ақпараттарын алмастыру керек. Ал шешім қабылдау үшін ақпараттар қажет.

Осындай функциялар байланысы стратегиялық менеджмент процесін қалыптастырады.

1. Ұйымдастыру дегеніміз не.

2. Жігерлендіру дегеніміз не.

3. Бақылау дегеніміз не.

4. Шешім қабылдау дегеніміз не.

5.Коммуникация дегеніміз не.

6. Жоспарлау дегеніміз не.

Дәріс № 2

Тақырыбы: Өндірістік менеджмент процессі.

Дәріс мазмұны

1. 
   Өндірістік менеджмент циклі.
   
2. 
   Өндірістік менеджмент процесінің кезеңдері.
   

1. Өндірістік менеджмент процесі-динамикалық өзгермелі жағдайда фирма алдына қойған мақсаттарға жетуге бағытталған кезекті, нақты әрекеттер жиынтығы. Ол қолда бар потенциалды оңтайлы пайдаланып сыртқы орта талаптарына биімделуді қамтамасыз етеді. Оның моделі мынадай:

1. 
   Миссия мен мақсат.
   
2. 
   Мүмкіндіктерді анықтау.
   
3. 
   Диагноз
   
4. 
   Баламаларды анықтау.
   
5. 
   Салдарды талдау
   
6. 
   Таңдау.
   
7. 
   Бағдарламалау.
   
8. 
   Коммуникация мен басқару Фирмадағы басқа орындаушылар
   
9. 
   Нәтежиені бағалау Тенденцияларды бақылау
   

Бұл модель стратегиялық менеджменттің толық моделі болып табылады. Бұл модельдегі 8 және 9 деңгейлер бірігіп проблеманы шешу циклін құрайды. 1,2,3,9 деңгейлері бақылау циклі болып саналады. Онда фирманың мақсатқа жету әрекеті бақыланады.

Экстрополяциялы жоспарлау цикліне модельдің 1,2,3,7,10 деңгейлері жатады. Онда шешімдер экстрополяция арқылы болжам негізінде қабылданады.

Кәсіпкерлік істі жоспарлау цикліне 1,2,3,4,5,6,10 кезеңдері жатады. Мұнда мақсаттар қайта қаралып , шешімнің жаңа варианттары іздестіріледі, олардың салдарының толық талдауы беріледі.

2 Стратегиялық менеджмент бірнеше кезеңдерден тұрады.

1-кезеңі-миссия айқындау және фирма мақсаттарын анықтау. Миссияны айқындағанда мыналар анықталады:

а) фирманың негізгі өнімі, нарығы және технология тұрғысынан алғандағы мақсаттары.

б) сыртқы ортаның фирмаға қатысы.

в) фирма мәдениеті ондағы жұмыс климаты

Мақсаттырды анықтағанда олар мына қасиеттеге ие болуы керек:

1. 
   нақтылық;
   
2. 
   өлшемділік;
   
3. 
   қол жете аларлық;
   
4. 
   келісімділік
   
5. 
   икемділік
   
6. 
   қажеттілік
   

1) ағымдағы стратегияға әсер ететін өзгерістерді бағалау;

2) ағымдағы стратегияға қауіп төндіретін факторларды анықтау;

3) жалпы ұйымдастырушылық мақсаттарға жету мүмкіндігін кеңейтетін факторларды анықтау.

Фирманың ішкі күшті және әлсіз жақтарын анықтауда фирманың ішкі мүмкіншіліктері анықталады. Басқаруды қарау әлсіз және күшті жақтарды анықтайтын функционалды аймақтарды (зоналарды) бағалайды. Қарауды жеңілдету үшін бес функционалды аймақ зерттеледі.: маркетингтік, өндіріс (НИОКР), ғылыми зерттеулер, қаржылар, адам ресурстары.

Жоғарда айтылғаннан фирмадағы стратегиялық менеджмент миханизмін кеңістікте үш жағынан көруге болады.

1 жағында:

1.1. маркетинг;

1.2. өндіріс;

1.3. НИОКР;

1.4. қаржы;

1.5. персоналды басқару.

2 жағында.

2.1 жоспарлау;

2.2. ұйымдастыру;

2.3. жігерлендіру;

2.4. бақылау

3 жағында.

3.1. ақпарат.

3.2. құрлым.

3.3. персонал.

3.4. басқару техникасы.

3.5. қаржы-қаражат.

3.6. басқару процесінің технологиясы.

Модельдің көлемі 5*6*4=120 Модельде әр тордың мағнасы болады. Модель 1.3-2.3 зерттеулер мотивациясы, ал 1.1-2.1 маркетингті стратегиялық жоспарлау процесі.

Бұл модельде стратегиялық менеджменттің көпқырлы, күрделі процесс екендігі көрінеді.

1. 
   Макроортаны талдау.
   
2. 
   Тікелей ортаны талдау.
   
3. 
   Ортаны талдау әдістері.
   

1 Макроортаны талдау келесі компоненттер көмегімен жүзеге асады.

Экономиканы зерттеу келесілердің көмегімен жүзеге асырылады:

• 
  ЖҰӨ көлемі;
  
• 
  Ақпараттану темпі;
  
• 
  Жұмыссыздық деңгейі;
  
• 
  Проценттік мөлшерлеме;
  
• 
  Салық салу нормасы;
  
• 
  Төлемдер;
  
• 
  Еңбек өнімділігі;
  
• 
  Қорлану нормасы.
  

• 
  жалпы экономикалық даму деңгейі;
  
• 
  өндірістік табыс, ресурстар, климат және бәсекелестік қатнастың дамуы.
  
• 
  Жалақы деңгейі.
  

Технологиялық компоненттерді талдап ғылым мен техниканың дамуын, оның өндірісте қолданылу варианттарын көрсетеді.

- географиялық орны

- демографиялық жағдай;

- жасы, білім деңгейі, қызмет саласы.

- әлеуметтік-психологиялық мінездемелер;

- сатып алушының өнімге көзқарасы.

Сатып алушының сатып алу күшін, сатып алу қабілетін анықтайтын көптеген факторлар бар. Фирма оларды жария етпей талдау барысында зерттейді.:

• 
  сатып алушының сатып алған тауарларының көлемі;
  
• 
  сатып алушылардың сатушыға тәуелділік дәрежесінің, сатушының сатып алушыға тәуелділігін дәрежесінің қатнасы.
  
• 
  Сатып алушының ақпарат алу дәрежесі;
  
• 
  Орын ауыстырушы тауарларының болуы;
  
• 
  Сатып алушы үшін басқа сатушыға кету бағасы;
  
• 
  Сатып алушының бағаға көзқарасы.
  

Жабдықтаушының бәсекелестік күші келесі факторларға тәуелді:

а) жабдықтаушының арнайы қасиеттерінің дәрежесі.

б) белгілі бір ресурстар алғандағы сатып алушының арнайлылығы дәрежесі

в) жабдықтаушы үшін сату көлемінің маңыздылығы

Жабдықтаушыны талдағанда келесі мінездемеге назар аудару керек:

а) әкелінген тауар бағасы;

б) тауар сапасына кепілдеме;

в) тауармен жабдықтаудың уақытының графигі

г) тауардың уақытында жеткізілуі.

3 SWOT (S – күш; W-әлсіздік; O-мүмкіндік; T-қаулы.) Бұл әдісті қолдана отырып сыртқы қауіпті және фирма мүмкіндігін анықтайды. SWOT талдау жасау әдістемесі:

I кезең . Фирманың әлсіз және күшті жақтарының жазбасын дайындау;

II кезең. Сыртқы ортадағы қауіп пен мүмкіндіктер жазбасын дайындау;

III кезең сыртқы және ішкі факторлардың өзара байланысын анықтау;

IV кезең факторлардың маңыздылығы және олардың жалпы стратегияға әсері бағаланады.

SWOT матрицасы

Мүмкіндіктер Қауіптер

Кейін мүмкіндіктер және қауіптер матрицасы жасалады. Онда қауіптердің дәрежелері көрсетіледі. Мұндағы басты мақсат: матрицаны және қортындыны объективті жасау, жоғары басшылықтың үнемі бақылауы.

Орта профилі жағдайын бағалау әдісі

Фирмалар	А-саласы мүмкіндігі	Фирмаға әсер В	Әсер С	Маңыздылық
3 2 1 0	Үлкен Орта әлсіз	Үлкен Орта әлсіз		D = A*B*C