Экономист (Жен)
-кесте – Топырақтың гранулометриялық элементтерін ірілігіне қарай классификациялау
жүктеу/скачать 1,44 Mb.
|
О у ралы «Топыра тану» п ніні университеттерге арнал ан ба да
- Бұл бет үшін навигация:
- Фракция Фракция мөлшері, мм
- 9 - кесте – Топырақтарды гранулометриялық құрамы бойынша классификациялау
- Топырақ атауы Құрамындағы физикалық балшық мөлшері % (фракция қосындысы 0,01 мм )
- 10- кесте – Құрамындағы гранулометриялық элементтер мөлшері % топырақтың құрғақ массасынан
- Топырақ атауы Фракция мөлшері, мм Гранулометриялық құрамы бойынша топырақ атауы
- >0,25 0,25-0,05 0,05-0,01 0,01-0,005
- 11-кесте – Топырақтың гранулометриялық құрамының органолиптикалық белгілері
- Гранулометриялық құрамы Құрғақ топырақтың күйі Құрғақ топырақты үгіту кезіндегі сезіну
- 12-кесте – Топырақтың гранулометриялық құрамын ылғалды әдіспен анықтау
- Гранулометриялық құрамы Жіп жасағандағы топырақтың қалпы Ылғалды топырақты алақанға ысу әдісі
- IV ТАРАУ. ТОПЫРАҚТАРДЫҢ ҚҰРАМ БӨЛІКТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ ТОПЫРАҚТАР МЕН ТОПЫРАҚ ТҮЗУШІ ЖЫНЫСТАРДЫҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫ Жұмыс мақсаты
- Қажетті құралдар мен материалдар
- Оттегі
8-кесте – Топырақтың гранулометриялық элементтерін ірілігіне қарай классификациялау
Салыстырмалы түрде топырақ немесе жыныстағы гранулометриялық элементтер құрамы гранулометриялық құрам деп аталынады (9-кесте). 9 - кесте – Топырақтарды гранулометриялық құрамы бойынша классификациялау
Қандай фракцияның басым болуына тәуелді 10-кестеде көрсетілген топырақ атауына, сол фракция атауы қоса айтылады. Мысалы: Кәдімгі қара топырақтың құрамында 60,7% физикалық балшық (0,01 мм ұсақ гранулометриялық элементтер) бар. Топырақ атауы: орташа құмбалшықты қара топырақ. 10- кесте – Құрамындағы гранулометриялық элементтер мөлшері % топырақтың құрғақ массасынан
Топырақ гранулометриялық құрамының барлық топтарын бірқатар белгілер бойынша анықтауға болады. Бұл белгілерді білу және жеткілікті машықтық болғанда, танап басында топырақтың гранулометриялық құрамын жылдам және нақты анықтауға мүмкіндік туады. «Құрғақ» әдіс. Бір шымшым құрғақ топырақты алақанға салып саусақпен жақсылап үгітеміз. Топырақтың гранулометриялық құрамын үгіту кезіндегі саусақпен сезіну арқылы 11- кестеге сәйкес анықтаймыз. 11-кесте – Топырақтың гранулометриялық құрамының органолиптикалық белгілері
«Ылғалды» әдіс. Алақанға шамамен 0,5-1,0 г топырақ салыңыз, сумен сулап қамыр тәріздес масса болғанға дейін жақсылап араластырыңыз. Пайда болған массадан жуандығы 3 мм жіп жасаңыз, одан диаметрі 20-30 мм шығыр жасаңыз, 12-кестені қолданып механикалық құрамын анықтаңыз. 12-кесте – Топырақтың гранулометриялық құрамын ылғалды әдіспен анықтау
БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ: 1. Гранулометриялық элементтер жеке фракцияларының топырақ қасиеттеріне ықпалы қандай ? 2. Қандай фракциялардың ылғалды ұстауы, су өткізгіштігі, коагуляцияға қабілеттілігі, топырақта жүретін құрылым түзілу, физико-химиялық процесстерге қатысуы жақсы ? 3. Топырақ гранулометриялық құрамы классификациясы қандай бөлшектер мөлшерімен анықталады ? 4. Топырақтар мен жыныстардың гранулометриялық құрамы зертханалық жағдайда және танап басында қандай жолдармен анықталады ? IV ТАРАУ. ТОПЫРАҚТАРДЫҢ ҚҰРАМ БӨЛІКТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ ТОПЫРАҚТАР МЕН ТОПЫРАҚ ТҮЗУШІ ЖЫНЫСТАРДЫҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫ Жұмыс мақсаты: Топырақ минералдарымен танысу. Тапсырма. 1. Минералдардың морфологиялық белгілерін және физикалық қасиеттерін зерттеу. 2. Тау жыныстарын түзуші минералдарды және агрорудаларды ажырату және минералдардың кейбір қасиеттерін сипаттау. Қажетті құралдар мен материалдар: Алғашқы және туынды минералдардың коллекциясы. Тапсырмаға түсініктеме. Топырақтың минералды бөлігі тау жыныстары мен жер қыртысы беткі бөлігі минералдарының әртүрлі түрленулері нәтижесінде қалыптасқан. Жер қыртысының негізгі элементтері оттегі, кремний, аллюминий және темір - 88,7 % құрайды. Олардың топырақтағы мөлшері де сол шамады (92,9%), яғни жер қыртысы мен топырақ минералды бөлігінің құрамы жуықтас (13-кесте). Айырмашылық 4,2 %, осы 4 элементтің құрамына абсолюдтік көзқараспен бұл айырмашылық елеусіз. 13-кесте Литосфера мен топырақтағы химиялық элементтер мөлшері % (А.П. Виноградов)
Бірақ берілген мәліметтер құрамындағы ұқсастықты ғана емес терең айырмашылықты да көрсетеді. Тірі ағзалар ықпалымен жер қыртысымен салыстырғанда, топырақтағы көміртек 20 азот мөлшері 10 есе ұлғайды. Бұл өсімдік биологиялық маңызды элементтер құрамының артуына ықпал ететіндігін дәлелдейді. Бірақ бұл процесс табиғатта өте баяу жүреді. Тыңайтқыштар және дұрыс құрылған агротехника көмегімен бұл процесті тездетуге болады. Химиялық элементтер топырақта әртүрлі қосылыстар түрінде болады. Оттегі көптеген бастапқы және туынды минералдардың құрамына кіреді, органикалық заттар мен судың негізгі элементтерінің бірі. Кремний. Топырақта кең таралған кремний қосылысы кварц (SiO2). Кремний силикаттардың құрамына да кіреді. Алюминий. Топырақта органо-минералды кешендер түрінде бастапқы, туынды минералдардың құрамында және сіңірілген күйінде (қышқыл топырақтарда) болады. Темір. Топырақта бастапқы және туынды минерал-силикаттар құрамында, гидрототықтар мен тотықтар, қарапайым тұздар түрінде, сіңірілген күйінде, сонымен қатар органо-минералды кешендер құрамында кездеседі. Азот. А.П.Виноградов мәліметі бойынша азоттың жер қыртысындағы мөлшері 2,3*10-2 салмақтық процентті құрайды, жалпы қоры ондаған миллиард тоннаны құрайды. Топырақтағы азоттың негізгі бөлігі күрделі органикалық қосылыстар түрінде біраз мөлшері алюмосиликатық минералдардың кристалл торшаларында аммоний иондары түрінде бекиді. Жырту қабатында (0-25 см) азот мөлшері үлкен аралықта ауытқиды. Орташа топырақ массасының 0,1 процентін құрайды. Өсімдіктер жалпы азоттың суда еритін амидтер және аминқышқылдары түріндегі аз мөлшерін шамамен 1% ғана сіңіреді. Сондықтан өсімдіктің азотпен қамтамасыз етілуі минерализация жылдамдығына тәуелді. Фосфор топырақта органикалық минералды қосылыстар түрінде болады. Органикалық фосфор фитин, нуклейн қышқылдары, нуклепротейдтер, фосфатидтер түрінде, минералды фосфор ортофосфор қышқылының кальций, магний, темір мен алюминий тұздары түрінде болады. Фосфор топырақта апатит, фосфорит пен вивианит құрамына кіреді, сонымен қатар фосфат-анион түрінде сіңірілген күйінде болады. Апатит көптеген магматикалық жыныстарда болады және жер қыртысындағы фосфордың 95 құрайды. Күкірт топырақта сульфат, сульфиттер түрінде және органикалық зат құрамында болады. Органикалық заттар ыдырағанда, сульфиттер тотыққанда сулфаттар түзіледі. Сульфаттар, әсіресе калий, натрий, магний сульфаттары суда жақсы ериді, SО4 түрінде топырақтармен нашар сіңіріледі және оларда құрғақ климат жағдайында ғана жиналуы мүмкін. Калий негізінен топырақтың минералды бөлігінде болады. Калий топырақта: 1) бастапқы және туынды минералдардың кристалл торшаларында болады (оның негізгі бөлігі); 2) коллоид бөлшектерде алмасатын және алмаспайтын күйде сіңірілген (едеуір бөлігі); 3) шірінді тамыр қалдықтары мен микроағзалар құрамында; 4) топырақ ерітіндісінің минералды тұздары ретінде (карбонаттар, нитраттар, хлоридтер және т.б.), бұл жалпы қордың өте аз бөлігін құрайды. жүктеу/скачать 1,44 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||