Экономист (Жен)
жүктеу/скачать 1,44 Mb.
|
О у ралы «Топыра тану» п ніні университеттерге арнал ан ба да
- Бұл бет үшін навигация:
- II ТАРАУ. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ФАКТОРЛАРДЫҢ ТОПЫРАҚТЫҢ МОРФОЛОГИЯЛЫҚ БЕЛГІЛЕРІНЕ ӘСЕРІ Жұмыс мақсаты
- Қажетті құралдар мен материалдар
- Тапсырмаға түсініктеме.
| БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ:
Қандай жыныстар топырақ түзуші деп аталады? Олардың классификациясына не негіз болады? Олар топырақ қасиеттеріне қалай әсер етеді, олардың химиялық құрамы құралуы? Аллювиальды, эолды, элювиальды жыныстардың негізгі ерекшеліктері қандай? Топырақ дамуына қандай жыныстар қолайлы, неліктен? Қазақстанда кездесетін негізгі топырақ түзуші жыныстарды атап беріңіздер. II ТАРАУ. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ФАКТОРЛАРДЫҢ ТОПЫРАҚТЫҢ МОРФОЛОГИЯЛЫҚ БЕЛГІЛЕРІНЕ ӘСЕРІ Жұмыс мақсаты: Топырақтың морфологиялық белгілерімен танысу. Тапсырма. 1. Морфологиялық белгілерді білудің құндылығын анықтау. 2. Монолитті сипаттауға дағдылану. Қажетті құралдар мен материалдар: Топырақ үлгілері, монолиттер, топырақ құрылымы үлгілері. Қажетті құралдар мен материалдар: Топырақ үлгілері, монолиттер, топырақ құрылымы үлгілері, Захаровтың бояу түсі ұшбұрышы, кестелер. Тапсырмаға түсініктеме. Топырақты зерттеудің маңызды бөлімі топырақ кескінін морфологиялық (сыртқы) белгілеріне қарай сипаттау. Морфологиялық белгілері арқылы топырақты жыныстан, бір топырақты басқа топырақтардан айыруға және топырақ түзілу процесінің бағытын, оның байқалу дәрежесін ажыратуға болады. Топырақтың құрылысы – топырақтың генетикалық қабаттарының вертикал бағытта кезектесіп орналасуы. Топырақтың генетикалық қабаттарының геологиялық қабаттардан айырмашылығы олардың бір-бірімен тығыз байланыстылығында. Топырақ қабаттарында ауа, су, жылу, еріген тұздар және газдар бір қабаттан екінші қабатқа өтіп жиі алмасып отырады. Мынадай генетикалық қабаттарға бөледі. А0 – оргонегендік қабат, жерге түскен жапырақтардың органикалық қалдықтарынан және өлі өсімдіктердің сабақтану байламынан құралған. Тың жерлерде болады. А – органикалық заттардың жиналу қабаты, кескіннің жоғарғы жағында қалыптасады. Бұл қабатты сипатына қарай былай ажыратады: А – қарашірікті аккумулятивтік қабат. Бұл қабатта органикалық (қарашірік) және қоректік заттар ең көп жиналған, минералдық заттардың бұзылуы және сілтісізденуі байқалмайды. Бояуы басқа қабаттармен салыстырғанда күңгірт болады. А1- қарашірікті- элювиальды қабат. Қарашірік жиналуымен қатар минералдардың бұзылуы және бұзылған заттардың төменгі қабаттарға шайылып жылжып тұруымен сипатталады. А2 – элювиальды қабат. Бұл қабатта топырақ түзілу процесінде бірқатар заттар төменгі қабатқа немесе топырақ кескіні астына шайылады. Сондықтан қабатта балшықты минералдар азайып кремний негізді заттар көбейеді. В- иллювиальді немесе аралық қабат. Бұнда жоғарғы қабаттан шайылған заттар, кей жағдайда қанығуы жоғары рельефтерден жер асты сулары арқылы келген заттар жиналады. Топырақ кескінімен жылжыған заттарға байланысты иллювиальды қабат әртүрлі қосындылармен байытылуы мүмкін: гумуспен (Вh), лаймен (Ві), карбонаттармен (Вк), темір қосындыларымен (Вfe). Егер топырақта мұндай заттардың жылжуы болмаса В-қабаты иллювиальды немесе аралық қарашірікті аккумулятивтік қабаттан аналық жынысқа алмасу қабаты деп аталынады. С – аналық жыныс. Өзгермеген немесе топырақ түзілу процестерінің сәл әсері болған жыныс. Топырақты қабаттарға бөлгенде қабаттар алмасуына көңіл бөлу керек. Бір қабаттан екінші қабатқа алмасу сипатына қарай түзу, түзу емес, біртіндеп, анық және бірден деп бөлінеді. Бір қабат бояуының екінші қабат бояуына алмасуы 5 см созылса біртіндеп алмасу, 2-5 см анық, 2 см ге дейін бірден алмасу деп аталынады. Топырақ түсі көзге ең бірінші байқалатын морфологиялық белгі. Басқа белгілерді ескере отыра топырақ түсі топырақтың типін анықтайтын негізгі белгі. С.А. Захаровтың анықтауы бойынша топырақ бояуы негізінен төмендегі қосындылардың үш тобына байланысты: 1) гумус; 2) темір қосындылары; 3) кремний қышқылы, көмір қышқыл әк пен каолин. Гумусты заттар қара, күңгірт сұр және сұр бояу береді. Топырақ құрылымы – топырақ бөлшектене алатын түйіршіктер (агрегаттар). Олар бір-бірімен байланысқан механикалық элементтер және ұсақ агрегаттар. С.А. Захаровтың анықтауынша, негізгі үш құрылым типі бар: 1) Куб тәріздес – құрылым бөлшері бір – біріне перпендикуляр үш ось бойымен қалыптасқан; 2) призма тәріздес – бөлшектер негізінен вертикаль ось бойымен қалыптасқан; 3) тақта тәріздес – бөлшектер негізінен горизонталь екі ось бойымен қалыптасқан (7-кесте). жүктеу/скачать 1,44 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|