Әлдихан Қалдыбаев
жүктеу/скачать 0,75 Mb.
|
| КҮНГЕЙ МЕН ТЕРІСКЕЙ
Құдайым-ау, не боп барамыз, бұл қазақ күнгей мен теріскейді ажырата алмайтын халге жетіпті! Мұны әр кезде әртүрлі адамдармен қарым-қатынас жасағанда көріп жүрміз. Мен тау баласымын. Алатаудың Қордай асуынан төмен қарай құлдаған бір сілемі Кербұлақ тауы деп аталады. Бұл – атақты Жайсаң жотасының солтүстік бүйіріндегі шығыстан батысқа қарап ағатын Кербұлақ өзенінің екі қапталындағы қаптаған қалың төбелі тау. Мен сол тауда туғанмын. Бала жастан білемін, күн жолы Кербұлақ өзенінің оңтүстік жағы. Күн сәулесі Кербұлақ тауының оңтүстікке қараған бетіндегі тастарды қарып, қақтап қап-қара қылып жіберген. Қара беттерде жатаған шие, тобылғы, ақтаспа болмаса, шөп өспейді. Өседі, көктемде желкілдеп тұрады, жазда түк қалмай қурап кетеді. Міне, күнгей дегеніміз осы, таудың күн жақ беті, сол өңір. Кербұлақ өзенінің оңтүстік қапталындағы таулардың солтүстік беті тұнған алуан түрлі шөп. Жаздай көкпеңбек болып жататын жерлері де бар. Міне, бұл – теріскей, яғни таудың күн жемейтін салқын солтүстік беті. Шәмші Қалдаяқовтың сөзін Сабырхан Асанов жазған «Теріскей» атты тамаша әні бар. Халық әні іспетті бұл әнді, өзгені қайдам, өз басым тыңдай бергім келеді. Сазгер мен ақын Қаратаудың теріскейіндегі шұрайлы жерді, берекелі елді ғажап етіп әнге, жырға қосқан. Қазаққа осы ән-ақ қай жағымыздың теріскей, қай жағымыздың күнгей екенін соқырға таяқ ұстатқандай етіп әдемілеп айтады. Айталык, сіз Алматы – Ташкент автотрассасымен Шымкентті бетке алып бара жатырсыз делік, сонда оң жағыңыз, яғни Қаратаудың бергі беті – күнгей, тағы да оң жағыңыз, бірақ Қаратаудың арғы беті – теріскей, күнгей де, теріскей де бір жақта, жаңа қазақты шатастыратыны – осы. Сонымен, шегелеп айтқанда, таудың күн түсетін беті – күнгей, бұл - солтүстік жақ, яғни терістік. Иә, теріскей емес, терістік. Таудың күн түспейтін көлеңке беті – теріскей, бұл – оңтүстік жақ, яғни түстік. Адамдарды шатастыруға екінші бір себеп осы. Адамдар солтүстік жақты күнгей, көлеңке бетті түстік деп біле алмайды, бірақ шындығы солай. Біз Жер атты алып планетада тұрамыз. Әрқайсымыздың туған жеріміз, мекеніміз – соның кішкентай ғана бір пұшпағы. Менің туған жерім – ол үлкен өңір, өле-өлгенше естен кетпейтін балалық өмір. Өмір сүруіме қажетті түсінік-түйсіктің бәрін менің бойыма Кербұлақ ұялатқан және ұмытпайтын етіп сіңірген. Жер – Ананың кішкентай ғана бір жапырағы, айналайын Кербұлақ, сен екенсің маған оңым мен солымды танытқан! Әлемнің қай түпкіріне барған екенмін, жер бедеріне назар салған екенмін, сен келесің көз алдыма, туған жер. Жаңа аяқ басқан жердің батысын-шығысын, күнгейін-теріскейін, терістігін-түстігін сенімен салыстырамын. Кербұлақ, бәрі түсінікті бола қалады. Кербұлақ – бала кезде оқыған қызық кітап, көп жайды қабақ шытпай үйреткен ұлы ұстаз. жүктеу/скачать 0,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|