Әлемдік өркениет - адамзат тарихындағы адамның қажеттіліктерінің, қабілеттерінің, білімдерінің, дағдылары мен мүдделерінің белгілі бір деңгейімен, өндірістің технологиялық және экономикалық тәсілімен, саяси және әлеуметтік жүйемен, рухани даму деңгейімен сипатталатын кезең
Мәдениет-материалдық және рухани құндылықтардың жиынтығы ретінде қарастырылады, сонымен қатар оларды құру, қолдану және беру жолдары ең іргелі, жан – жақты ұғымдардың бірі болып табылады.
Ментифактілер — тіл, дін, фольклор, өнер дәстүрлері деп аталатын ең тұрақты, ұрпақтан — ұрпаққа берілетін элементтер.
2) Әлемдік өркениеттер туралы материалды мұқият оқып шығыңыз. Негізгі әлемдік өркениеттердің негізгі жетістіктерін және олардың әлемдік мәдениетке әсерін қарастырыңыз. Жауаптарды кестеге жазыңыз.
Әлемдік өркениеттер
|
Өркениеттің негізгі жетістіктері
|
Өркениеттің әлемдік мәдениетке әсері (басқа этностар)
|
Үнді өркениеті
|
Салым индуист өркениетінің әлем мәдениетіне шын мәнінде үлкен. Бұл, ең алдымен, дін - индуизм Үндістан халқының басым көпшілігі мен көрші елдердің тұрғындарының бүкіл өмірін бейнелейтін діни, этикалық және философиялық идеялардың жиынтығы ретінде. Үнді өркениеті әлемге "үнді ұлтының атасы" Махатма Гандидің (1869-1948) зорлық-зомбылықсыз ілімін берді. Ол тәуелсіздік үшін зорлық-зомбылықсыз күрес тактикасын жасады (сатьяграха).
|
Бұл өркениет адамзатты рухани және материалдық мәдениеттің көптеген жалбыздарымен байытты. Үнді өркениетінің негізгі ережелері қазіргі Үндістанның бейбітшілік пен ізгі ниеттің ежелгі қағидаттарына деген адалдығын көрсететін Үндістанның Мемлекеттік Елтаңбасының рәміздерімен байланысты.
|
Қытай-конфуций өркениеті.
|
Конфуцийшілдік ежелден көптеген ғасырлар бойы керемет материалдық құндылықтар мен мәдени ескерткіштер жасаған қытайларды ерекшелеген жоғары еңбекті ұйымдастыруға ықпал етті. Олардың көпшілігі бүгінгі күнге дейін — Ұлы Қабырға мен Ұлы каналдан сарай мен ғибадатхана кешендеріне дейін сақталды. Ежелгі қытайлардың ең үлкен төрт өнертабысын ерекше атап өткен жөн: компас, қағаз, типография және зеңбірек.
|
Мемлекеттік дінге айналып, конфуцийшілдік екі мың жылдан астам уақыт бойы өзгермей, Қытай қоғамының рухани өмірінде жетекші рөл атқарды. Конфуцийдің философиялық жүйесінің басты мақсаты мемлекетті үйлесімді әлеуметтік қатынастармен берік моральдық принциптерге негізделген идеалды ету болды. Мемлекет үлкен отбасы ретінде қарастырылды, оның өзегі адалдық пен мойынсұнушылықтан тұрады: балалар ата — аналарды құрметтейді, субъектілер — олардың билеушілері, кішісі үлкендерге, төменгі деңгейге-жоғары деңгейге бағынуы керек және т.б. Қытай философы өзін-өзі жүзеге асыру мүмкіндігі туралы айтты. Конфуций айтқандай, әркім өмір бойы оқып, біліп, жетілдіруі керек.
|
Жапон өркениеті
|
Бірнеше ғасырлар бойы екі үрдістің — мәдени автономияның, бір жағынан оқшауланудың және екінші жағынан басқа мәдениеттердің жетістіктерін игеруге деген ұмтылыстың әсерінен Жапонияда өз мәдениетінің ерекше дәстүрлерін құлшыныспен сақтаудың бірегей қабілеті қалыптасты. ХХ ғасырдың екінші жартысында ол үлкен экономикалық және ғылыми-техникалық державаға айналған кезде, "азиялық бас", көбінесе бүкіл Азия экономикалық кеңістігінің нағыз ми орталығы деп аталады.
|
Жапония постиндустриалды немесе ақпараттық қоғамда ұлттық (өркениеттік) дәстүрлер мен Еуропалық қазіргі заманның ерекше, органикалық синтезі жағдайында өмір сүреді. Жапон қоғамының өзіне тән ерекшелігі — қазіргі жағдайда өндірістік және ғылыми-техникалық мәселелерді шешудің құралы, әр түрлі дәрежеде басқарушыға да, басқарылатын қабаттарға да тиімді құрал ретінде қарастырылатын ұжымның жетекші рөлі.
|
Ислам өркениеті
|
Бұрынғы мәдениеттердің (ежелгі мысырлықтар, шумерлер, византиялықтар, гректер, римдіктер және басқа халықтар) құндылықтарын мұра еткен ислам өркениетінің мәдени мұрасы бай және алуан түрлі. Оған сәулет өнерінің керемет туындылары — Дамаск, Иерусалим, Бағдад, Каир, Тегеран және Таяу және Орта Шығыстағы, сондай-ақ Солтүстік Африкадағы мешіттер мен басқа да құрылымдар кіреді. Жас өркениеттің дамуының алғашқы кезеңінде арабтардың қалалық мәдениеті өте жоғары деңгейге жетті: поэтикалық шығармашылық, шешендік өнер дамыды, әдеби тіл дамыды. Халифат кеңейген сайын оған арабтардың рухани өміріне қатты әсер еткен көптеген жылдардағы мәдени орталықтар кірді.
|
Ислам өркениеті мәдениетінің орасан зор ықпал ету саласы. Еуропалық медицина, география, математика және басқа ғылымдар араб ғалымдарының еңбектерінің әсерінен дамыды. Ислам шығыс ақындары мен жазушыларының (Низами, Фирдоуси, Омар Хайям және т.б.), ғалымдардың (Авиценна — Ибн-Сина, Бируни), философтардың әлемдік мәдениетке қосқан үлесі кеңінен танымал.
|
Негро-Африка өркениеті
|
Біріншіден, адам мен табиғаттың симбиозына толы табиғатпен үйлесімді өмір сүру кезінде, бұл ерекше өркениеттің негізін құрайды және дәстүрлі африкалық өмірде көп нәрсені анықтайды — адамдардың психологиясының ерекшеліктерінен бастап, табиғи өмір сүру көздерін қорғауға және көбейтуге бағытталған экономиканың нақты түрлеріне дейін. Негро-Африка өркениетінің дамуында дәстүрлі қауымдастық үлкен рөл атқарды - ұжымдық меншікке, ұжымдық қатынастарға, өзара еңбек көмегіне және т. б. үйреншікті шаруа өмірін ұйымдастырудың ғасырлық формасы.
|
Африка этностарының, Сахараның шығысындағы тілдер мен мәдениеттердің алуан түрлілігімен өркениеттің өзіндік түрі — дәстүрлі Африка мәдениеті, рухани және материалдық құндылықтардың белгілі бір жүйесі қалыптасты. Тропикалық Африка халықтарының дамуының ұқсас тарихи, табиғи және экономикалық жағдайлары банту, манде және т. б. негроид халықтарының әлеуметтік құрылымында, өнерінде, менталитетінде көптеген ортақ белгілерді анықтады.
Енді Африка адамзаттың жаңалықтары мен жетістіктерінің тарихына үлкен үлес қосқан көптеген мәдениеттердің отаны болатынын бәрі мойындады.
|
Батыс Өркениеттері
|
Батыс Еуропа мәдениетінің өрлеуі X ғасырдан басталды. ең алдымен сәулет өнерінде — мүсіндермен безендірілген монументалды соборлар мен сарайлар құрылысында айқын көрініс тапты; христиан кескіндемесі дамыды.
Батыс Еуропа өркениетінің қалыптасуының екінші кезеңі — Ренессанс (XIII ғасырдың аяғы-XVII ғасырдың ортасы), оның белгісі гуманизм болды.
Батыс Еуропа өркениетінің үдемелі дамуы үшінші кезеңде жалғасты (XVII ғасырдың ортасынан ХХ ғасырдың соңғы онжылдықтарына дейін): бұл жетілген индустриалды қоғамның қалыптасу уақыты, оның рухани өмірге әр түрлі әсері, оның индустриалды жүйеге бағынуы.
|
Қазіргі батыс еуропа өркениеті — бұл, ең алдымен, техногендік, ғылыми-техникалық, индустриялық, ал бірқатар елдерде — постиндустриалды өркениет. Ол "адал еңбек-өркендеудің жолы", "адал бәсекелестік — өзін — өзі растау жолы" сияқты қағидаттарға негізделген қарқынды өндіріспен (көбінесе табиғи орта жағдайларына байланысты) сипатталады. Осылайша, адамның шығармашылық, трансформациялық қызметі алдыңғы орынға шықты.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
