Бауырдағы канжасам. Бауырдың бастамасы эмбрионалдык дамудын шама-
мен 3—4 аптасында каланады, ал 5-аптадан бастап ол канжасам орталығына ай-
налады. Бауырдағы канжасам бауыр бөлікшелерінін ішіне мезенхимамен бірге
ене бастаған кылтамырлардың бойымен
экстраваскулярлы жолмен жүреді.
Бауырдағы канжасам көзі болып каннның дің жасушалары аныкталады, олар-
дан бласттар түзеліп, олар екінші реттік эритроциттерге айналады. Олардын
пайда болу үдерісі жоғарыда сипаттачған екінші реттік эритроциттердін
даму сатыларын кайталайды. Бауырда эргропиттердін дамуымен катарласа
түйіршікті лейкоциттер де пайда болады, негізінен нейтрофилді және
ацидофилді жасушалар түзеледі. Бласттын цитоплазмасының түсі ашыктана
түседі, базофилділігі төмендейді, айрыкша түйіршіктігі пайда болады, осыдан
кейін ядроның пішіні дұрыс емес бола бастайды. Бауырда гранулоциттерден
баска гиганттык жасушалар — мегакариоциттер пішінделеді. Кұрсак ішілік
дамудың аяғына карай бауырда канжасам токтайды.
Тимустағы канжасам. Тимус кұрсак ішілік дамудың 1-ші айының аяғы-
на карай калана бастайды, ал 7 -8 аптада онын эпителиінің ішіне каннын
дін жасушалары коныс тебе бастап, тимустын лимфоциттеріне диффе-
ренцияланады. Тимустын лимфоциттерінін саны артып, иммунопоэздін
шеткері мүшелерінін Т-аймактарын коныстанатын Т-лимфоциттерге бас-
тау береді.
Көкбауырдағы канжасам. Көкбауырдын бастамасының калануы күрсакі-
шілік дамудын 1-ші айының аяғында өтеді. Оған көшіп келген дің жасуша-
ларынан экстраваскулярлы к жолмен каннын бүкіл пішіндік элементтерінін
кұралуы жүреді, яғни көкбауыр эмбрионалдык кезеңде универсалды канжасам
мүшесі болып табылады. Көкбауырда эритроциттердің және гранулоциттердін
пайда болуы кұрсакішілік дамудың 5-ші айында өзінін шегіне жетеді. Осыдан
кейін ол жерде лимфоцитопоэз баскаларынан басым бола бастайды.
