Эмбриология
15-Тарау. Эндокринді жүйе Құрылысы
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев Гистология
- Бұл бет үшін навигация:
- Бүйрек үсті безінің қабықтық заты
| 518
15-Тарау. Эндокринді жүйе Құрылысы. Бүйрек үсті безі сыртынан екі кабагтан тұратын — сыргқы (тығыз) және ішкі (оған карағанда босандау) дәнекер тіндік капсуламен капталған. Капсуланың ішінде кыртыс жасушаларынын әр түрлі көлемді түйіндер түріндегі жиынтықтары жиі аныкталады. Бүйрек үсті безінің негізгі күрылымдык комгюненттері кабыктык және милык заттары. Бүйрек үсті безінің қабықтық заты Бүйрек үсті безі кыртысының жасушалары немесе кортикостероцит- тер ( corticosterocyti ) бездін жоғарғы беткейіне перпендикулярлы бағытталған эпителиалдык созындыларды кұрайды (15.14-сурегті кара). Бүйрек үсті безінің кабыктық затының негізгі үш аймағы бар: кыртыстың жалпы калындығының 15% кұрайтын шумақты аймақ (zona glomerulosa ), кыртыстың 75% түзейтін шоғырлы аіімақ (zona fasciculata ) және кыргыстын 10% алып жаткан торлы аймак (zona reticularis). Эпителийлік созындылардын араларын кұрамында кан кылтамырлары өтетін борпылдак дәнекер тін алып жатады және созындыларды сыртынан коршай орныккан жүйкелік талшыктар болады. Капсуланың астында жұка ұсак аздифференцияланған эпителиалдык жасушалардың кабаты болады, олардың көбеюінің жүруі аркылы кыртыстың калпына келуі камтамасыз етіледі және бүйрек үсті безінің сыртында кейде аныкталатын, жиі ісіктердің (сондай-ак катерлі ісіктердін де) көзі болатын, косымша интерреналдык денешіктердің түзелуіне мүмкіндік лайда болады. Шоғырлы аимақ (zona glomerulosa) дөңгелек нішінді жиынтыктарды («шу- мактар») калыптастыратын, үсак (12-15 мкм) кортикостероциттерден құ- ралған. Бұл аймактағы жасушаларда липидгік косындылар аз болады. Олардың түйіршіксіз эндоплазмалык горлары үсак көпіршіктерден кұралып, олардың арасында рибосомалар аныкталады. Пішіні сопакша немесе үзара түскен көптеген митохондриялары табакшаланған кристілерімен сипаттала- ды. Гольджи кешені жаксы дамыған. Шумакты аймакта минералокортикоидтар өндіріледі, олардың ішінде бас- тысы альдостерон болып табылады. Минералокортикоидтардың негізгі кызметі организмде электролиттердін иондык кұрамын ұстап тұру. Минералокортикоидтар бүйрек түтікшелерінде өтетін иондардың реабсорбциясы мен экскрециясына эсер етеді. Атап айтсак, альдостерон натрийдің, хлордың, бикарбонаттын иондарының ре- абсорбциясын күшейтеді және калий мен сутектің иондарының экскрециясын белсендіреді. Альдостеронның синтезі мен секрециясына көптеген жағдайлар ыкпалын тигізеді. Эпифиздің гормоны адреногломерулотропин альдостеронның түзелуін арт- тырады. Ренин-ангиотензиндік жүйенің компоненттері альдостеронның өндірілуі мен бөлінуіне белсендіруші ыкпал көрсетеді, ал натриуретикалык факторлар тежеуші эсер көрсетеді. Простагландиндер белсендіруші де (Е, және Е2), тежеуші де (Ғ^і және Ғ,а) ыкпал жасай алады. Альдостероннын гиперсекрециясы жағдайында артериалдық кысымның көтерілуіне әкелетін натрийдің организмде тұрактануы жүріп, бұлшык еттердің әлсіздігімен косарланатын калийдін шығуы байкалады. Альдостероннын өндірілуінің төмендеуі жағдайында гипотензиямен косарланатын натрийдін сыртка шығуы аныкталып, жүрек ырғағының бүзылыстарына әкелетін 15.3. Шеткері эндокриндік бездер 519 калийдін организмде түрактауы байкалады. Осымен бірге, минералокортикоидтар кабыну үдерістерінің каркынын арттырады. Минералокортикоидтар адам өмірі үшін өте манызды. Шумакты аймактын закымдануы немесе сылынуы адамның өліміне әкеледі. Шумакты және шоғырлы аймактардың арасында аздифференцияланған ұсак жасушалардың жұка кабаты орналасады. Ол аралық деп аталады. Бұл кабаттың жасушаларының көбеюі шоғырлы және торлы аймактардын калпына келуін камтамасыз етеді деп есептеледі. Шоғырлы аимақ (zona fasciculata) кабыктык заттын ортаңғы бөлігін алып жатады және баскаларға қарағанда көбірек болады. Бұл аймактың кортикостероциттері (15.15-сурет) үлкен көлемдерімен (20 мкм), текшелі не месе призма тәрізді пішіндерімен сипатталады, кылтамырларға бағытталған беткейлерінде микробүрлер болады. жүктеу/скачать 74,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|