Эмбриология
15-Тарау. Эндокринді жүйе 1 5 .1 4 -с у р е т. Бүйрек үсті безінің құрылысы (Б.В. Алешин бойынша)
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев Гистология
- Бұл бет үшін навигация:
- (боялуы Маллори бойынша). 1 — капсула; 2 — шумақты аймақ; 3 — шоғырлы аймақ; 4 — торлы аймақ; 5 — милық заттың хромаффинді жасушалары;
| 516
15-Тарау. Эндокринді жүйе 1 5 .1 4 -с у р е т. Бүйрек үсті безінің құрылысы (Б.В. Алешин бойынша): а, б — кор- тикостероциттерде липидтердің қоймалануы (боялуы Судан III — гематоксилин- мен); в — шоғырлы аймақтың липидтерді еріткеннен кейінгі кортикостероциттері (боялуы Маллори бойынша). 1 — капсула; 2 — шумақты аймақ; 3 — шоғырлы аймақ; 4 — торлы аймақ; 5 — милық заттың хромаффинді жасушалары; 6 — кортикостероциттердегі липидтердің тамшылары; 7 — қылтамырлар; 8 — эндо телий; 9 — кортикостероциттердің созындыларының арасындағы дәнекер тінінің қабаттары; 10 — спонгиоциттер 15.3. Шеткері эндокриндік бездер 517 жыныстык кызметтерді баскаратын глюкокортикоидтар, минералокортико- идтар, жыныстык гормондардын кешендері түзеледі. Шумакты аймағынан баска, кабыктык заттың кызметі гипофиздің адренокортикотропты гормо- нымен және бүйректін гормондарымен — ренин-ангиотензинді жүйемен бакыланалы. Милык затында жүрек жиырылуының жылдамдығына, жазык бұлшык еттің жиырылуына және көмірсулар мен липидтердің алмасуына ыкпалын тигізетін катехоламиндер (эпинефрин және норэпинефрин) өндіреледі. Дамуы. Бүйрек үсті безінің кабыктыкзатының бастамасының калануы адам үрығының дамуының 5-аптасында целомдық эпителийдің қалындамасы түрінде шажыркай түбірінің екі жағынан да байкалады. Кейініректе ірі көлемді, цито- плазмасы ацидофилді жасушалардан түзелген бұл эпителийлік калыңдамалар компактты интерреналдык денешікке жинакталады. Ацидофилді жасуша- лар болашак бүйрек үсті безінің алғашкы (феталды) кыртысының бастамасы болып табылады. Кұрсак іші дамудың 10-аптасында алғашкы кыртыс сыр- тынан ұсак базофилді жасушалармен (олар да целомдык эпителийдін туын- дылары) коршала бастайды, олар бүйрек үсті безінің дефинитивті (акырғы) кыртысының дамуына бастама болады. Іштегі нәрестелік кезенде феталды кыртыстың көлемі біршама өсе түседі де, бүйрек үсті безінің кабыктык затының көп бөлігін кұрайды. Бала туғаннан кейін бір жылдын ішінде феталды кыртыс бірте-бірте дефинитивті кыртыспен алмастырылып, жойыла- ды. Феталды кыртыста негізінен глюкокортикоидтар — кортизол мен дегидроэпиан- дростерон синтезделеді, олар бауырда 16 туындыларға метаболиттеніп, кейінгілерден, өз кезегінде, плацентада жыныс гормондары — эстрогендер (эстриол, эстрадиол, эстрон) пайда болады. Интерреналдык денешіктің пайда болатын целомдык эпителийінен тонадалардын бастамасы — жыныстык үймектер каланады, бұл олардың кызметтік өзара байланыстарын және олардын бөлетін стероидты гормондарынын химиялык тұрғыдан жакындығын калыптастырады. Бүйрек үсті безінің милык заты адам ұрығында дамудын 6—7-аптасын- да жүйке айдаршасының жасушаларының орын ауыстыруының нәтижесінде дами бастайды. Миграция барысында аздифференцияланған жасушалардың дивергентті саралануы жүріп, олардан симпатобласттар мен хромаф- финобласттар дамиды. Акырғылар интерреналдык денешікке кіріп, сол жерде көбейеді, хромаффиноциттерге дифференцияланып, бүйрек үсті безінің милык затының дамуына негіз болады. Демек, бүйрек үсті безінін милык затының безді (хромаффинді) жасушалары нейроэндокриндік деп карастырылуы керек. Ұрыкта хромаффинді жасушаларда басында тек нора дреналин (норэпинефрин) ғана болып, эмбриогенездін тек кешірек саты- ларында кұрамында адреналин (эпинефрин) бар хромаффиндік жасушалар пайда бола бастайды. Интерреналдык денешіктік кұрамына енген симпатобласттар нейрондарта және интрамуралды ганглийлердін глиоциттеріне дивергентті дифференция- ланады. |