Эмбриология
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев Гистология
| Жүмсақтаңдай. Тілшік
Жұмсак тандай және тілшік сіңірлік — бұлшык еттік негізден кұралып, сыртынан шырышты кабыкшамен тысталады. Жұмсактандайда және тілшікте ауыз-жутқыншақтық немесе алдыңғы және мурын-жутқыншақтық немесе арткы беткейлерін айырады. Олардың арасында ұрыктар мен нәрестелерде жұмсак таңдайдың және тілшіктің доғашығында, шамамен шырышты кабыкшаның ауызға караған бетінен мұрынға карай караған бетіне бүгілу сызығымен өтетін гистологиялык шекара болады. Ересектерде бұл шекара арткы (мұрындык) беткейге ығысады, сондыктан тілшіктің барлык беткейі ауыз куысындағыдай шырышты кабыкшамен капталады. Жұмсак тандай мен тілшіктің ауыз куысына караған бөлігінін бетіндегі шы рышты кабыкша көпкабатты жазык мүйізденбейтін эпителиймен жабылған. Шырышты кабыкшаның меншікті табакшасы биік жіңішке бүртікшелер кұрайды, олар эпителийге ене орналасады. Оның астында жаксы жетілген эластикалыкталшыктар кабаты орын алған. Шырышты кабыкшаның бұлшык ет табакшасы болмайды. Әрі карай кұрамында көптеген адипоциттері бар борпылдак дәнекер тіннен түзелген, жаксы дамып — жетілген шырыш асты негіз орныккан, оның ішінде тандай (шырышты сілекей) бездері жайғаскан. Бездердің шығарушы өзектері жұмсақ тандай мен тілшіктің ауыз куысына караған бетіне ашылады. Тілшікте бездердің топтаскан жиынтыктары бұлшык ет кабатының ішінде де болады. Тілшіктің негізін кұрап түрған көлденең-жолакты бүлшык ет тінінің бір катар ерекшеліктері бар. Онын ет талшыктары тармакталып, бір- бірімен косылыстар түзейді. Жұмсактаңдайдын мұрын куысына караған бетінін шырышты кабыкшасы кұрамында бокал тәрізді жасушалары бар көпкатарлы кірпікшелі эпителий мен көмкерілген. Шырышты кабыкшаның меншікті табакшасы бұл жер де бүртікшелерінен айырылған және эпителийден жаксы жетілген базальды мембранамен бөлінген. Эпителийдін үстіне шырышты түрлі ұсак сілекей бездерінің өзектері ашылған. Меншікті табакшаның астында эластикалык талшыктар кабаты орналаскан. Шырышты кабыкшаның бұлшыкеттабакшасы 538 16-Тарау. Ас қорыту жүйесі мен шырыш асты негізі жок. Тандайдын ауыз куысына караған бетінін шы- рышты кабыкшасының мұрын куысына караған бетке өтер тұсында эпителий басында көп кабатты призмалык, кейінірек көпкатарлы кірпікшелі болады. Тіл Адам тілі дәм сезуге, тамакты механикалык өндеуге және жұту актісіне катысумен бірге сөйлеу мүшесі болып табылады. Тілдін негізін сомалык көлденең-жолакты канкалык бұлшык ет тіні кұрайды. Тіл шырышты кабыкшамен астарланған. Тілдін астыңғы, бүйірлік және жоғарғы беткейлерінің бедерлері әркилы болып келеді. Ең карапайым кұрылыс тілдің астыңғы бетінін шырышты кабыкшасында болады. Эпите лий бұл жерде көпкабатты жазык мүйізденбейтін болып аныкталады. Шы рышты кабыкшаның меншікті табакшасы эпителийге кіре орналаскан кыска бүртікшелерді кұрайды. Тікелей бұлшык етке жанаса орналаскан, шырыш асты негіз меншікті табакшадан кейін орын алған. Тілдің астыңғы беткейінін шырышты кабыкшасы, шырыш асты негіздін болуына байланысты орнынан онай жылжиды. Тілдің үстіңгі және бүйір беткейлерінің шырышты кабыкшасы онын бұлшык етті денесімен козғалусыз бірігіп кеткен және ерекше түзілімдер бүртікшелермен жабдыкталған. Шырыш асты негіз болмайды. Адамнын тілінде бүртікшелердің торг түрі болады: жіп тәрізді {papillae filiformes), саңырауқулақ тэрізді (papillae fungiformes ), науалы немесе уймекпен қоршалған (papillae vallatae) және жапырақ тәрізді (papillae foliatae). Тілдің барлык бүртікшелері шырышты кабыкшаның туындыларына жатады және жал- пы жоба бойынша кұрастырылған ( 16.5-сурет). Бүртікшелердің беткейлік кабатын базальды мембранаға орналаскан көпкабатты жазык мүйізденбейтін немесе жартылай мүйізденетін (жіп тәрізді бүртікшелерде) эпителий тіні түзеген. Кез келген бүртікшенің тірегін шырышты кабыкшаның меншікті табакшасынын өсіндісі (бірінші реттік бүртікше) калыптастырады. Бірінші реттік бүртікшенін ұшынан 5-тен 20-ға дейін, кейде одан да көп, дәнекер тіннің жіңішке жолағынан түрып, эпителийге ене орнығатын, екінші реттік бүртікшелер өсіп шыккан. Тілдің бүртікшелерінің дәнекер тіндік тірегінін ішімен көптеген кан кылтамырлары өтеді, олар мөлдір эпителийден көрініп тұрғандыктан, бүртікшелердің (жіп тәріздіден баскаларының) өздеріне тән Кызыл түсі болады. жүктеу/скачать 74,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|