16.2. Ac қорыту жүйесінің алдыңғы
бөлігі
533
1 6 .2 . АС ҚОРЫТУ ЖҮЙЕСІНІҢ АЛДЫҢҒЫ БӨЛІГІ
Алдыңгы бөліктін құрамына барлык кұрамдык кұрылымдарымен ауыз
куысы, жұткыншак және өңеш кіреді. Ауыз куысының туындыларына ерім,
үрт, кызыл пек, катты және жұмсак таңдай, тіл,
бадамша бездер, сілекей
бездері, тістер жатады. Осы жерде дәм сезу мүшесі де орналасады.
Алдыңғы бөліктін негізгі механикалык кызметі оның кұрылысының
ерекшеліктерін калыптастырады. Атаіі айтсак, алдыңғы бөліктің шырышты
кабыкшасына, астында орналаскан дәнекер тінді корғагі түратын, көпкабатты
жазык эпителийдің болуы тән.
Одан баска, ас корыту жүйесінің алдыңғы
бөлігінде астың күрамындағы көмірсулардын сілекейдін амилазасы және
мальтазамен бастапкы химиялык өнделуі жүре алады. Ас корыту түтігінің
алдыңғы бөлігінің кейбір мүшелері корғаныш кызметін камтамасыз етуге
катысады.
16.2.1. Ауыз қуысы
Ауыз куысының шырышты кабыкшасы келесі ерекшеліктермен: көп
кабатты жазык эпителийдін (калындығы 180—600 мкм), шырышты ка-
быкшанын бүлшык ет табакшасының болмауымен
немесе нашар дамуымен
және кейбір жерлерде шырыш асты негіздің болмауымен сипатталады.
Акырғы жағдайда ол астында орналаскан тіндермен тығыз байланысып,
тікелей бұлшык етте (мысалы тілде) немесе сүйекте (кызыл иекте және катты
тандайда) орналасады. Лимфоидты тіндердін орналаскан жерлерінде (бадам
ша бездердің) шырышты кабыкша катпарлар түзейді.
Эпителийдің астынан көрініп түратын, жоғары жаткан көптеген үсак
кан тамырларының болуы шырышты кабыкшаға ерекше кызғылт түс беріп
түрады. Жаксы ылғалданып тұратын эпителий бүл тамырларға көп заттарды
өткізуге кабілетті, бұл дәрігерлік
тәжірибеде нитроглицерин, валидол, тағы
сол сиякты дәрілерді, ауыз куысынын шырышты кабыкшасы аркылы енгізуге
жиі колданылады.
Ерін
Ерінде үш бөлікті ажыратады:
терілік
(pars cutanea),
аралық
(pars interme
dia) және
шырышты
(pars mucosa). Еріннің кұрамында көлденең — жолакты
бүлшык ет орналасады (16.4-сурет).
Еріннің
тврілік бөлімінің
кұрылысы теріге ұксас. Ол көп кабатты жазык
мүйізденетін эпителиймен капталып, май, тер бездерімен және түктермен
жабдықталған.
Бүл бөліктің эпителиі
базальды мембранада орналаскан; мембрананын
астында эпителийге кіре орналасып, биік бүртікшелер күрайтын, борпылдак
талшыкты дәнекер тін жатады.
Еріннін
аралық бөлігі
екі аймактан түрады: сырткы (тегіс) және ішкі (бүр-
лі). Сырткы аймакта эпителийдін мүйізденген кабыршактар кабаты сакта-
лынады, бірак жұкара және мөлдірлене түседі. Бүл аймакта шаштар болмайды,
бірте-бірте
тер бездері жойылады, тек өздерінін шығару өзектерін эпителий-