Эмоция мен сезімдер туралы түсінік
Сезімнің физиологиялық негізі
жүктеу/скачать 48,64 Kb.
|
сезім-1
| Сезімнің физиологиялық негізі
Жай қарапайым эмоциялар негізінде ми қыртысының қабатынан шығатын күрделі шартсыз рефлекс процестері болады. Бірақ эмоция әрекеттері И.П.Павлов айтқандай «адам денесінде» болып жатқан барлық құбылыстарды «билеп-төстейтін» үлкен ми сыңарлары қыртысының жұмысы арқылы бақыланады. Бұл жерде екінші сигнал системасы үлкен рөл атқарады. Атап айтқанда, сөз ақыл-ой өмірге жіне жағымсыз эмоция туғызатын қандай да болмасын құбылысқа саналы көзқарас осыларды басуға, жалпы алғанда сезімді басқаруға адамға күш қайрат береді. Эмоциялардың сырт көрінісі де рефлекторлық сипатта болады. Күрделірек сезімдердің физиологиялық негіздері үлкен ми сыңарындағы уақытша байланыс жүйесінің шартты рефлексы болып табылады.Сезімдердің пайда болуында динамикалық стереотиптердің мәні үлкен. Павлов былай деп жазды: «Динамикалық стереотипті қондырып және қолдап тұрғандар ми сыңарларының нерв процестерін кәдімгі өзінің екі негізгі – жағымды және жағымсыз категориясы бар сезімдер» деп айтатындығын ойлау керек.Күнделікті өмір салтты ауыстырғаннан, үйреншікті істеп жүрген шаруаны доғарғаннан, жақын жандардан айырылғаннан туатын ауыр сезімдердің, тіпті ақыл-ойы тоқырап және сенімнен айырылғанды айтпағанда, мейілінше бір сыпыра жағдайларда оның бұрынғы динамикалық стереотиптің өзгеріп, бұзылып және жаңа стереотипті қондырудың қтындығы өзіндік физиологиялық ерекшеліктері болады. Павлов жағымсыз әсерлердің себебі-қозу және тежеу процестерінің, ол айтқандай, «соқтығысуында», «қақтығысуында» деп есептейді. Егер мен, мысалы, бірдеңке жасап отырсам, мені белгілі тітіркену процесі басқарады, егер осы кезде маған «мынаны істей ғой» десе, менде реніш пайда болады. Эмоциялық өмірдеатап айтқанда, көру дөңесі деп аталатын ми қыртысының төменгі бөлігі елеулі рөл атқарады. Сол жерден үлкен ми сыңарлары қыртысының бақылауындағы қозу келіп жатады. Егер ми қыртысы тарапынан болатын бұл бақылау мен тежелу сәл әлсіресе,онда адм әр нәрсеге ашу шақырып, өзін-өзі ұстай алмайтын жағдайға келеді. Эмоция үшін симпатикалық нерв системасының да едәуір мәні бар. Қатты абыржу үстінде адамның бүйрегінің үстінен адреналин дейтін ерекше заттың бөлініп шығатыны тәжірибелер арқылы анықталады. Оның әрекетінен қанға қан көбірек барады.Осының барлығы бұлшық еттердің абыржу кезінде қимыл, қозғалысын күшейтеді. Ішкі органдардың жұмысын жүргізетін веготивтік нерв системасын басқаратын орталықтар ми қыртысының төменгі бөлігінде болғандықтан эмоциялық жағдайларда сол органдардың жұмысын өзгертіп отырады. жүктеу/скачать 48,64 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|