Емтихан сұрақтары Философия пәнінің бағыттары мен әдістері Емтихан сұрақтары
Абай философиясындағы құдай және адам мәселелері
жүктеу/скачать 0,51 Mb.
|
Емтихан сұрақтары Философия пәнінің бағыттары мен әдістері-emirsaba.org
| 67. Абай философиясындағы құдай және адам мәселелері
Уникальность 100 Ар-ождан бостандығы ғана емес, конфессияаралық келісімнің негізіне айналған толеранттылық қазіргі қазақстандық қоғамның аса зор құндылығы болып табылады. Басқа сенімнің адамдарына төзімділік орныққан бүкіл халықтың менталитеті рухани мәдениеттің әсерінен қалыптасты, оның орталығы адам, оның өмірі, мүдделері мен қажеттіліктері. Діни философияда адам, оның мәні мен шынайы болмысы туралы ойлар сенім мәселесіне шоғырланған. Онда иман ерекше мәселе ретінде қарастырылады және адамның рухани әлемімен ғана емес, таңдаудың дүлей өмірлік жағдайында туындайтын еркіндік проблемасымен байланыстырылады. Абай Құнанбаевтың ой-толғаулары сенім феноменіне философиялық талдаудың үлгісі болып табылады. Оның діни көзқарастарына жасалған бұл талдау оны қазақ халқының рухани жетекшісі деп толық негізбен айтуға мүмкіндік береді, Абай Құнанбаевтың діни ой-толғамдары иманның мәніне терең енуімен, оның адамның күнделікті өмірімен ажырағысыз байланысымен ерекшеленеді. Оның дін, сенім, адамгершілік туралы ойлары кейінгі ұрпақтың рухани келбетіне үлкен әсер етті. Абайдың Құдай, сенім, адам туралы көзқарастарының экзистенциалды дыбысы оларды ақыл-ойды түсіну арқылы ғана емес, сонымен бірге сезімдер мен сезімдерді талдау арқылы түсінуге ұмтылуда көрінді. Сенімді қарастыруда ол интроспекциядан, өзінің діни көзқарастарының, сезімдерінің, тәжірибелерінің өзін-өзі тануынан туындайды. Ол үшін Құдай туралы ойлауға, сезінуге және алаңдауға болатын нәрсе маңызды. Өз пайымдауларында ол Құдайдан адамға емес, керісінше адамнан Құдайға бет бұрды. Бұл тәсіл С. Кьеркегор, Л. Толстой, Ф.М Достоевскийге де тән. Сондықтан олар Құдай туралы ұғымды адам мазмұнымен толтырады және Құдай адам өмірінің екінші жағында тұрған шектен тыс шындық емес екенін, бірақ адам өміріне тікелей байланысты екенін, Құдай оның жанының маңызды бөлігін құрайтынын көрсетеді. Бірнеше рет олар Құдай мен сенімнің мәніне мұқият ену адамның бүкіл өмірін, көзқарастарын, ресми догмаларын қайта қарауға әкелетінін баса айтады. Оларға сенім адамның рухани өміріндегі өзін-өзі айқын құбылыс ретінде көрінбеді. Тәжірибені органикалық түрде қамтитын оның түсінігі жалпы қабылданған діни идеялармен келіспеушілік және тіпті қақтығыспен бірге жүрді. Ойшылдың жүрегінде сенім күмән тудырады, бұл оның жұмысына ойдың ерекше шиеленісін берді. Осыған байланысты оның ойлары экзистенциалды дыбысқа ие болады, сондықтан қазақ ақынының өмірі мен шығармашылығы экзистенциалды философиямен дін мен сенім мәселелерін талдау аясында қызығушылық тудырады. Абай шығармашылығы діннің адамға қатысты сыртқы нәрсе емес екенін, оның рухани әлемінің ішкі мазмұнына айналатындығын айқын көрсетеді. Ол әрқашан жалпы қабылданған діни көзқарастарға, шіркеу уағызына деген сенімсіздікті қатты сезінді, оның жүрегінде діни қызметкерлер уағыздаған және оны қарапайым адамның мүдделерінен тым алыс деп санайтын сенімге күмән туды. Абай өзінің саналы ғұмырын діни ілімнің мағынасын айқын түсінуге негізделген сенімді табанды түрде қорғады. Абай өзінің діни ізденістерінде шынайы иман сыртқы қолдауды қажет етпейтіндігіне сүйенді. Ол шіркеу мен оның қызметшілері әдет-ғұрыптың адам үшін шешуші маңыздылығын жоққа шығарып, Құдай туралы ілімнің мәнін саналы түрде бұрмалайтынына сенімді болды. Абай Л. Н. Толстой сияқты дінді іс жүзінде дінге жақындатады. Ол үшін дін - бұл таза рухани құбылыс, оның өзегі-адамның өмірінің мәні, әлемдегі тағдыры туралы сенімі мен түсінігі. Сенім адамға тікелей байланысты, ол сұраққа жауап береді: адам қалай және неге өмір сүреді? Оған қарағанда Абай Жаратушы Құдайдың бар екенін мойындайды, бірақ Құдайдың мәнін жарату актісінде емес, адамдардың өмірінде оған сүйіспеншілік, мейірімділік, әділдік орнатуда көреді. Абай үшін Құдайдағы ең бастысы-оның адам өміріндегі руханиятты, адамдар арасындағы мейірімділік, адамгершілік және әділеттілікті растайтын көріністері. Қорытындылай келсек, Абай философиясы бойынша шынайы сенім-бұл адам өмірінің моральдық мазмұнын анықтайтын діни сенім. Ол оны үш аспектіде қарастырады: біріншіден, иман адамның Құдайға және әлемге, соңғысының шексіздікке, өткіншінің мәңгілікке қатынасын орнатады; екіншіден, иман адам өмірінің мәнін орнатады, үшіншіден иман адамның әлемдегі мақсатын белгілейді. Сенім - бұл адамның әлемнің арғы жағында орналасқан шектен тыс нәрсені бастан кешіруі емес, бұл адамның жанының әлемдегі тағдырын түсіну, өмірінің мәнін көру қабілеті. Сенім өмірмен үйлесіп, оның талаптарына сай болуы керек. Шынайы сенім адамнан тек оның руханиятына байланысты нәрсені талап етеді, одан мағыналы өмірді талап етеді. Абай дін мен иман бірдей емес деп санайды. Абай Құнанбаев адамның адамгершілік өміріндегі сенімнің жоғары мақсатын атап көрсетеді. Оның болмауы немесе дұрыс түсінбеуі зұлымдық пен азаптың негізгі көзі болып табылады және жақсылық пен жақсылықты талап ететін сенім қажет деп санайды. жүктеу/скачать 0,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|