Энергетика
дәріс. Электр тогынан зақымданған кезде алғашқы көмек көрсету
жүктеу/скачать 0,72 Mb. Pdf көрінісі
|
ТБЭУ Конспект лекций каз
| 4 дәріс. Электр тогынан зақымданған кезде алғашқы көмек көрсету
Дәріс мақсаты: электр тогының әсерінен зардап шеккенге көмек көрсету және босату тәсілдерімен танысу. Электр тогының әсерінен босату. Электр тогы зақымданғанда зардап шегушіні ток әсерінен тез босату қажет, өйткені бұл әрекеттің ұзақтығына электр жарақатының ауырлығы байланысты. Сондықтан көмек көрсететін алғашқы әрекет электр қондырғысының зардап шегушіге қатысты бөлігін дереу ажырату болуы тиіс. Ажырату ажыратқыштардың, сақтандырғыштың немесе басқа ажыратқыш аппараттың көмегімен жүргізіледі. Егер зардап шегуші биіктікте болса, онда қондырғыны ажырату және сол арқылы токтан босату оның құлауын тудыруы мүмкін. Бұл жағдайда зардап шегушінің құлауын ескертетін немесе оның қауіпсіздігін қамтамасыз ететін шаралар қабылдау қажет. Егер қондырғыны тез өшіре алмаса, зардап шегушіні ток әсерінен босату үшін басқа шаралар қолдану қажет. Барлық жағдайларда көмек көрсетуші зардап шегушіге тиісті сақтық шараларынсыз жанасуына болмайды, себебі бұл өмірге қауіпті. Ол ток өткізгіш бөлігімен және адым кернеуімен байланыста болмауын қадағалауы тиіс [10]. Кернеуі 1000 В дейінгі. Ток өткізгіш бөліктерден немесе сымнан зардап шегушіні бөлу үшін таяқпен, тақтамен немесе электр тогын өткізбейтін қандай да бір құрғақ затпен пайдалану керек. Сондай-ақ, оны киімнен (егер ол құрғақ болса және денесінен қалған болса), мысалы, пиджак немесе пальто еденінен, жағасынан тыс созуға болады. Сондай-ақ, резеңке кілемше, құрғақ тақтаға немесе электр тогын өткізбейтін төсенішке және т.б. тұрып өзін оқшаулауға болады. Егер электр тогы зардап шегуші арқылы жерге өтіп, ол бір ток өткізгіш элементті (мысалы, сым) қолмен қысып жатса, зардап шегушіні жерден бөліп ток әсеріен босатуға болады (астына құрғақ тақтаны салып немесе киіміне үстап сүйретіп қауіпті жерден шығару) өз-өзіне қатысты және зардап шегушіге қатысты сақтық шараларын сақтай отырып. Сондай-ақ сымдарды құрғақ ағаш сабы бар балтамен шабуға немесе оларды оқшауланған сабы бар құрал-сайманмен қиып тастауға болады. Кернеуі 1000 В жоғары. Ток өткізгіш бөліктерден зардап шеккендерді босату үшін диэлектрлік қолғаптар мен боттарды кию және тиісті кернеуге есептелген штангамен немесе оқшаулағыш тістеуікпен әрекет ету керек. Бұл ретте, егер ток өткізгіш бөлік (сым және т.б.) жерде жатқан болса, адым кернеуінің қаупі туралы есте сақтау қажет және зардап шегушіні ток әсерінен 13 босатқаннан кейін оны қауіпті аймақтан шығару қажет. Электр беру желілерінде, оларды қоректендіру пункттерінен тез ажыратуға болмайтын жағдайда, зардап шегушіні босату үшін, егер ол сымдарға жанасқан болса, оларға оқшауланбаған сым лақтырып сымдардың тұйықталуын жасау керек. Сым арқылы қысқа тұйықталу тогынан өту кезінде ол күйіп кетпес үшін жеткілікті қимасы болуы тиіс. Сымның бір ұшы жерге тұйықтау керек (металл тірегінің денесіне қосу керек және т.б.). Электр тогынан зардап шеккен адамға алғашқы көмек көрсету. Зардап шегушіні электр тогынан босатқаннан кейін оның жай-күйін бағалау қажет. Зардап шегушінің жағдайын тез анықтауға болатын белгілер: а) есі анық, жоқ, бұзылған, қоздырылған күй ; б) тері қабаттарының және көрінетін шырышты қабықтардың (еріннің, көздің) түсі: қызғылт, көкшіл, бозарған; в) тыныс алу: қалыпты, жоқ, бұзылған (дұрыс емес, беттік, сырылдау); г) ұйқы артериясындағы пульс: жақсы анықталады (ритмы дұрыс немесе дұрыс емес), нашар анықталады, жоқ; д) қарашықтар: тар, кең. Егер зардап шегушінің есі, тыныс алуы, пульсі, тері жамылғысы көкшіл болса, ал қарашығы кең (диаметрі 0,5 см) болса, ол клиникалық өлім жағдайында деп санауға болады және «ауыздан ауызға» немесе «ауыздан мұрынға» және жүректің сыртқы массажына жасанды тыныс алу арқылы ағзаны жандандыруға дереу кірісуге болады. Егер зардап шегуші ес-түсі күйінде болса, бірақ бұған дейін ес-түссіз күйде болса, бірақ тұрақты тыныс алу мен пульсі сақталған болса, оны төсенішке, мысалы, киімнен, жатқызу керек; тыныс алуды тарылтатын киімді тастау керек; таза ауа ағынын жасау керек; суық болса, денені жылыту керек; ыстық болса, салқынды қамтамасыз ету керек; пульсті және тыныс алуды үздіксіз бақылай отырып, толық тыныштықты жасау керек. Зардап шегушіні басқа жерге тек оған немесе көмек көрсететін адамға қауіп төніп тұрған немесе сол жерде көмек көрсету мүмкін болмаған жағдайларда ғана көшіру керек. Клиникалық өлім кезінде ағзаның жандану тәсілдері. Жасанды тыныс алу. Жасанды тыныс алу зардап шеккен адам өте нашар дем алса немесе тыныс алмаса (сирек, жабысумен сияқты тырысқақ), сондай-ақ егер оның тыныс алуы немен байланысты болғанына қарамастан тұрақты нашарласа: электр тогының зақымдануымен, уланумен, суға батумен және т.б. Жасанды тыныс алудың ең тиімді тәсілі «ауыздан ауызға» немесе «ауыздан мұрынға» тәсілі болып табылады, себебі бұл ретте зардап шегушінің өкпесіне жеткілікті ауа көлемінің түсуі қамтамасыз етіледі. «Ауыздан ауызға» немесе «ауыздан мұрынға» тәсілі үрлеу әдісі бойынша жасанды тыныс алу тәсілдеріне жатады, бұл ретте көмек көрсететін адамдның ауасы зардап шегушінің тыныс алу жолдарына күшпен беріледі. Адам шығаратын ауа зардап шегушінің ұзақ уақыт бойы тыныс алуына физиологиялық тұрғыдан жарамды екені анықталды. Ауаны үрлеуді дәке, 14 орамал, арнайы құрылғы — «ауа өткізгіш» арқылы жүргізуге болады. Жасанды тыныс алудың бұл әдісі кеуденің кеңеюі бойынша зардап шегушіге үрлегеннен кейін және пассивті дем шығару нәтижесінде одан әрі төмендеуінен ауаның түсуін оңай бақылауға мүмкіндік береді. Жасанды тыныс алу үшін зардап шеккенді арқасына жатқызып, тынысын тарылтатын киімдерді ағыту керек. Жасанды тыныс алуды бастамас бұрын, бірінші кезекте жоғары тыныс алу жолдарының өтуін қамтамасыз ету қажет, олар ессіз жағдайда арқадағы күйінде әрдайым тілмен жабылған. Бұдан басқа, ауыз қуысында бөгде заттар болуы мүмкін (құсу массалары, тіс протездары, құм, шөп және т.б.), оларды орамалмен (матамен) немесе бинтпен оралған саусақпен алып тастау қажет. Осыдан кейін көмек көрсетуші зардап шеккен адамның бір жағынан орналасады, бір қолын зардап шеккен адамның мойнының астына салады, ал екінші қолының алақанымен оның маңдайын басып барынша басын шалқайтады . Бұл ретте тілдің түбірі көтеріледі және көмейге кіруді босатады, ал зардап шегушінің аузы ашылады. Көмек көрсетуші зардап шегушінің бетіне еңкейіп, терең ауызбен дем алады, зардап шегушінің ашық аузын толығымен өз еріндерімен қапсырып тығыз жабады және қатты дем шығарып оның ауызена күшпен ауа еңгізеді; бір мезгілде ол зардап шеккен адамның мұрнын қолдың саусақтарымен жабады. Бұл ретте міндетті түрде зардап шегушінің кеуде қуысын бақылау керек, ол көтерілуге тиіс. Зардап шеккенде пассивті дем шығару болады. Егер зардап шегушінің пульсі жақсы анықталса және тек жасанды тыныс алу қажет болса, онда жасанды дем алу арасындағы интервал 5 с (минутына 12 тыныс алу циклы) болуы тиіс. Кеуде қуысының кеңеюінен басқа, жасанды тыныс алудың жақсы көрсеткішіне тері қабаттары мен шырышты қабаттардың албырағаны, сондай-ақ науқастың бейсаналық күйден шығуы және оның өз бетінше тыныс алуының пайда болуы жатады. Жасанды тыныс алу кезінде көмек көрсететін адам ауаның зардап шегушінің асқазанына түспеуін қадағалауы тиіс. Асқазанға ауа түскенде, ол туралы іштің кебуін куәландырады, кеуде мен кіндік арасындағы ішке алақанды абайлап басып қояды. Бұл жағдайда құсу болуы мүмкін. Ол кезде зардап шегушінің басы мен иығын аузын және жұтқыншағын тазалау үшін бұру керек. Жүректің сыртқы массажы. Электр тогымен зақымданғанда тыныс алуды тоқтату ғана емес, жүрек қан тамырлары бойынша қан айналымын қамтамасыз етпеген кезде қан айналымын тоқтату да мүмкін. Бұл жағдайда көмек көрсету кезінде бір жасанды тыныс алу жеткіліксіз; өйткені өкпеден оттегі басқа органдар мен тіндерге қан құю мүмкін емес, қан айналымын жасанды жолмен жаңарту қажет. Жүрек тоқтаған кезде, зардап шегушіні бір секундта жоғалтпай, тегіс қатты негізге қою керек: орындық, еден, шеткі жағдайда арқаға тақтай салу керек (иық пен мойын астына білікше төсеуге болмайды). Егер көмек бір адам 15 көрсетсе, ол зардап шегушінің жанынан орналасады және еңкейіп, екі жылдам жігерлі үрлеу жасайды («ауыздан ауызға» немесе «ауыздан мұрынға» тәсілі бойынша), содан кейін зардап шегушіден сол жағында қалып, көтеріледі, бір қолдың алақанын кеуденің төменгі жартысына қояды (оның төменгі шетінен екі саусақтан жоғары шегініп). Екінші қолдың алақанын ол бірінші қолдың үстіне көлденең немесе бойлай қойып басу әрекетін жасайды. Басу кезінде қол шынтақ буындарында түзетілуі тиіс. Басқанда кеуденің ығыстыруы 4 - 5 см шамасында, басу ұзақтығы 0,5 с аспайтын, жеке басулар арасындағы интервал 0,5 с болу үшін басу әректін тез жүргізген жөн. Егер жандандыруды бір адам өткізсе, онда әрбір екі үрлеуде ол кеудеге 15 басу жасайды. 1 минут ішінде кемінде 60 басу және 12 үрлеу жасау керек, яғни 72 манипуляцияны орындау керек, сондықтан реанимациялық шаралардың қарқыны жоғары болуы керек. Тәжірибе көрсеткендей, жасанды тыныс алу кезінде ең көп уақыт жоғалады. Үрлеуді созуға болмайды: зардап шегушінің кеуде қуысы кеңейісе, үрлеу тоқтатылады. Реанимацияда екі адамның қатысуымен «тыныс алу- массаж» қатынасы 1: 5 құрайды. Зардап шегушіні жасанды дем алу кезінде жүрек массажын жасайтын адам басуды жасамайды, себебі басу кезінде дамитын күш үрлеумен салыстырғанда айтарлықтай көп. Егер реанимациялық іс-шаралар дұрыс жүргізілсе, тері қабаттары қызғылт болады, қарашықтары тарылады, өздігінен тыныс алу қалпына келтіріледі. Массаж кезінде тамырдың соғуы жақсы сезілуі тиіс. Жүрек қызметі қалпына келтірілгеннен кейін және пульс жақсы анықталғаннан кейін дереу жүрек массажын тоқтатады, зардап шегушінің тыныс алуы әлсіз болған кезде жасанды тыныс алуды жалғастыру керек. Бұл ретте табиғи және жасанды тыныс алуы сәйкес болғаны жөн. Толыққанды өз бетінше тыныс алу қалпына келтірілген кезде жасанды тыныс алуды да тоқтатады. Егер жүрек қызметі немесе өздігінен тыныс алу әлі қалпына келтірілмесе, бірақ реанимациялық іс-шаралар тиімді болса, онда оларды зардап шеккен адамды медицина қызметкерінің қолына берген кезде ғана тоқтатуға болады. 12 жасқа дейінгі балалардың реанимациялық іс-шараларының ерекшеліктері бар. Бір жастан 12 жасқа дейінгі балаларға жүрек массажын бір қолмен жүргізеді және минутына жасына байланысты 70 — тен 100-ге дейін басу, бір жастан 100-ден 120-ға дейін басу екі саусақпен (екінші және үшінші) кеуде ортасына. Жасанды тыныс алу кезінде балаларға бір мезгілде ауыз бен мұрын қамтылады. Дем алу көлемін баланың жасымен өлшеу керек. Жаңа туған нәрестеге ересек адамның ауыз қуысындағы ауаның көлемі жеткілікті. жүктеу/скачать 0,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|