Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

599
өмірдегі шынайы, әсем нәрселерден 
ләззат алу кездерінде байқалады.
Э.с. сондай-ақ сурет полотноларынан, 
скульптуралық (мүсіндік), архитек-
туралық, музыкалық немесе сахна-
лық шығармалардың шебер орында-
луынан ләззат алуға байланысты да
туып отырады. «Адамзатқа тән ерек-
ше бір қасиет, – дейді әл-Фараби, -
өзін қоршаған дүниенің әсемдік сыр-
ларына үңілу, содан рухани нәр алу, 
өзінің нәзік сезімін образдар арқы-
лы паш ету». Мәселен, «жақсы ән 
мен тәтті күй», яғни жақсы музыкалы 
әуеннің адамның эстетикалық сезім-
дерінің қалыптасуында ерекше ма-
ңыз алатындығын С. Торайғыров бы-
лайша сипаттайды: 
«Халықтың арғы-
бергісін қозғап, естеріне түсіріп, 
мұң-мұқтаждарын зарлап, кем-ке- 
тігін көрсетіп, әдемі даусымен құй- 
қылжытып тұрғанда, қандай тас кө- 
ңіл болса да жібімеген еркіне қой- 
майды. Халықтың қайдағы-жайда- 
ғысы ойына қозғалып, түсіп, қандары 
қайнап, тіпті арқалары қозып кетеді. 
Әркімнің көңіл көздерінен жастар 
моншақтап, бойлары балқығандай, 
шартта-шұрт қол шапалақтасып... 
тарқайды»
1
.
Осы үзіндіде ақын жақсы ән мен тәт-
ті күйдің қандай тас көңілді болса да 
жібітіп жіберетіні, қанды қайнататы-
ны, көзден жас ағызатыны, бойды 
балқытатыны т.б. адам психология-
сын нұрландырып, байытатындығын, 
адамды ләззатқа бөлейтінін айтады.
Э.с.-дің мазмұнын да әлеуметтік жағ-
дайлар билейді. Н.Г. Чернышевский 
мұны төмендегідей әсерлі сөздермен 
жақсы түсіндірген: орыс шаруасы өзі-
нің жұмыстан пайда болған күсті қо-
лын, жуан білегін, мығым денесін, 
кең жауырынын мақтан етсе, дворян 
бикештері өздерінің сыңқылдап наз-
дануын, ақ саусағы мен бұраң бе-
лін, қиылған қасы мен оймақтай ау-
зын, ерекше нәзіктігін, еңбекті сүй-
мейтіндігін мақтан етеді. Н.Г. Чер-
нышевскийдің айтып отырған сұлу-
лық жөніндегі пікірлері қарама-қар-
сы екі тап өмірге көзқарасы. Сөйтіп, 
өмірдегі сұлулықты, көркем – бар-
лық адам бірқалыпты сезінбей, әр-
кім өзінің таптық, тарихи дәуірге, нақ-
тылы тарихи жағдайға сәйкес сезіне-
ді. Мағжан Жұмабаев айтқандай, «Сұ-
лулық сезімдер адамның дұрыс, сұлу, 
ләззат іздеуіне, сұлу нәрсені сүйіне 
қорғау немесе жаман нәрседен жи-
рену, қатты жақсылыққа ұмтылды-
рады. Жауыздықтың тыйылуына көп 
көмек көрсетеді».

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: