1-Сабақ Көптік жалғаулар 6



бет53/74
Дата01.08.2022
өлшемі1,08 Mb.
#147906
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   74
Байланысты:
5 Metodichka dla izychenia kazahckogo iazika

6-тапсырма.Мәтін бойынша 5 сұраулы сөйлем (арнайы сұрау есімдіктері арқылы) кұрыңыз.


7-тапсырма. Берілген кесте бойынша үлгі негізінде хабарлама жасаңыз.
Үлгі: а)Қазақстанда Өскемен С.Э.С-сында 1-қондырғы 1952 жылы іске қосылды.
ә) Қазақстандағы Өскемен СЭС-сы қуаты-312 МВТ.


8-тапсырма.Мәтін бойынша жоспар құрыңыз, жоспар негізінде әңгімелеңіз.


9-тапсырма. Берілген жауаптар негізінде диалог құрыңыз.
-Электр стансасы- электр энергиясын өндіретін кәсіпорын.
-.. … … ?
-Қазақстанда ең қуатты С.Э.С-сы – Шульба стансасы.
-… … … ?
-Ол 1987 жылы іске қосылды.
-… … … ?
10-тапсырма. Мәтіннен жалқы есімдерді бөліп алыңыз, оларға сұрақ қойыңыз.


11-тапсырма. Төменде берілген мәтіннен қазақ тіліне тән дыбыстары бар сөздерді теріп, жуан сөздерді бір бөлек, жіңішке сөздерді бір бөлек оқыңыз.


12-тапсырма. Мәтін негізінде мына сөйлемдерді қазақ тіліне аударыңыз.
1.В нашей стране уголь-80%, нефть и газовый конденсат-13%, природный и понутый газ-7%. 2.Топливно-энергетические ресурсы размещены по Казахстану неравномерно. 3.Основные гидроэнергетические ресурсы сосредоточены в Восточном и Южно-Восточном Казахстане. 4.Основные запасы угля сосредоточены в Северной и Центральной части Казахстана. 5.В Южном Казахстане есть буроугольное месторождение и несколько мелких месторождений газа и угля.


13-тапсырма. Төменде берілген мәтінді оқыңыз, әрбір сөйлемін орыс тілінде айтыңыз.


14-тапсырма. Мәтіннен сан есімдерді теріп жазыңыз, оларды реттік, топтау және болжалдық сан есімдерге айналдырыңыз.
Үлгі: 13- он үшінші (реттік), он үштен топтау, он үштей (болжалдық)


15-тапсырма.Мәтіннің 1,2 абзацтарында берілген сөйлемдерді сұраулық шылаулар арқылы сұраулы сөйлемдерге айналдарып, жазыңыз.
22-сабақ

Етістіктің райлары


(категория наклонения)

В казахском языке имеется 4 вида наклонений.


1)Изьявительное наклонение (ашық рай) в казахском и в русском языках обозначает реальное действие в настоящем, прошедшем и будущем времени. Например: Балалар далада ойнап жүр. Дети играют на улице.
2) Повелительное наклонение /бұйрық рай/ в казахском и русском языках выражает волю говорящего, побуждение к действию, направленное на одно лицо.
Форма 2 лица повелительного наклонения образуется от исходной формы путем отбрасывания суффикса –у. Например: жазу «писать» - жаз «пиши». Множественное число образуется путем присоединения к корню суффиксов –ыңдар/ -іңдер /если корень оканчивается на согласный/ и –ңдар/ -ңдер /если корень оканчивается на гласный/. Например: жаз-ыңдар «пишите», сөйле-ңдер «говорите».
Вежливая форма 2 лица образуется при помощи суффиксов –ыңыз/ -іңіз, -ңыз/-ңіз /ед.ч./ и ыңыздар/ - іңіздер, ңыздар/ -ңіздер /мн.ч./. Например: жаз- ыңыздар – жаз –ыңыз «пишите», кел- іңіздер «приходите».
3)Желательное наклонение (қалау рай)
Желательное наклонение выражает желание, намерение говорящего и образуется путем прибавления к корню глагола суффиксов –ғы/гі, -қы/-кі, затем следуют личные окончания глагола и вспомогательные глаголы келеді для будущего переходного времени, келді для прошедшего времени и келіп отыр для настоящего времени. Например:


Менің театрға барғым келеді.(Мне хочется пойти в театр (вообще)).
Менің театрға барғым келіп отыр.(Мне хочется пойти в театр(сейчас)).
Менің театрға барғым келді.(Мне хотелось пойти в театр).
Спряжение глагола жазу в желательном наклонении



Жекеше түрі



Көпше түрі

I. Менің хат жаз-ғы-м келеді



I.Біздің хат жаз-ғы-мыз келеді

II.Сенің хат жазғың келеді
Сіздің хат жаз-ғы-ңыз келеді



II.Сендердің хат жаз-ғы-ң келеді
Сіздердің хат жаз-ғы-ңыз келеді



III.Оның хат жаз-ғы-сы келеді



III.Олардың хат жаз-ғы-сы келеді

Отрицательная форма образуется при помощи отрицательных суффиксов –ма/-ме,-ба/-бе, -па/-пе, которые присоединяются к корню глагола келеді: жаз-ғы-м кел-ме-й-ді (мне не хочется писать), айт-қы-сы кел-ме-ді (ему не хотелось говорить).


4)В казахском языке как и русском условное наклонение /шартты рай/ обозначает действие, являющееся условием для совершения другого действия. Например: Мен келсем, сен де келесің. «Если я приду, то и ты придешь». Көрсем айтайын «Увижу скажу». Условное наклонение в казахском языке образуется путем присоединения суффиксов –са/-се к корню глагола или залоговой форме, а затем личных окончаний глагола.




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   74




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет