1-сабақ СӨзжасам. ТҮбір мен қосымша 1-жаттығу
-САБАҚ С ӨЗ ТАПТАРЫ. ЗАТ ЕСІМ, ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ
жүктеу/скачать 1,48 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 12-жаттығу.
| 4-САБАҚ
С ӨЗ ТАПТАРЫ. ЗАТ ЕСІМ, ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ 11-жаттығу. Мәтінді түсініп оқы. Мәшһүр Жүсіп әкесі Көпейдің 42 жасында, шешесі Ұлбаланың 18 жасында, Баянауылдың Қызылтау деген жерде, қыс түнінде, қыстауда, 1858 жылында, қазақша жыл аты «қой», арабша ай аты «ережеп» деген айда, жұма күні, түс бесін уақытында дүниеге келді. Туғанда азан шақырып койылған есімі - Адам Жүсіп. Кейіннен 9 жасында қисса - дастандарды айтып, ел көзіне түскен кезде жиынды шақырып отырған М.Шорманұлы Адам Жүсіпті ұнатып, тақиясына үкі таққызып: «Өз заманында халқына Мәшһүр болатын бала екен», - деп, лепес қылуымен Мәшһүр Жүсіп атанып кетеді. 1858 жылы қыста Көпей Сермұхаммедұлы керуеншілікте жинаған табысына мал алып, Қызылжардан көшіп келіп, Қызылтауға қоныс тебеді. 1861 жылы Адам Жүсіп 3 жасқа толғанда, әкесі Көпейдің малы жұтқа ұшырап, «ақ сирақ» болып шығады. Сонда Көпей Сермұхаммедұлы: «Адамға мал жолдас болмас, ғылым жолдас», - деп, ұлы Адам Жүсіпті оқуға беріп, ол Баянауыл медресесінде Қамар (Хамариддин) хазыреттен білім алып, оқуын жалғастырып, 1872-1874 жылы Бұһарадағы «Көкілташ» медресесінде ортағасырлық араб, парсы, шағатай тілдерін еркін меңгереді. Еліне оралған соң екі жылдай (1833-1835жж.) өз ауылында балаларды оқытып табыс табады. Тұрмысы түзелген Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы 1887, 1885, 1907 жылдары үш мәрте Түркістан, Ташкент, Бұхара, Самарқанд қалаларына сапар шегіп, шығыстың мұсылмандық білімін молайтады. Тапсырма: 1.Бірінші абзацтан зат есімдерді теріп жаз. 2.Мәтіннен зат есімдерді құрамына, тұлғасына қарай талда. 3.Мұсылмандық білімнің ерекшелігі неде? (салыстырмалы түсінік бер) 12-жаттығу. Маралды жері туралы не білесің? Ол қайда орналасқан? Маралды болысында (Солтүстік-Сібір жақтағы аймақ) Ұрық ауылында, түбі Қыпшақ-Сұңқар, Сұлтан деген белгілі адамдар болады. Оның Сұңқары болыс та, Сұлтаны би болып, сол елде беделділердің қатарында болады. Сұлтанның Хұсни, Хорлан деген екі қызы болады. Естайдың жиырма жас шамасында шыққан «Хорлан» әні осы екі қызбен байланыста болады. «...Асылға толулы екен саусақ біткен, Бір жүзік, бір сақина салған жұптан. Кигізді бір жүзігін «ат жоқ» қолға, Қыз өзі Естайына көп үмітпен», - деген өлең жолдары арқылы арманына жетпей кеткен Естайға жүзігін сыйға беріп, мәңгілік хош айтысады Хорлан қыз. Қай ғашық қарғыс айтпас сұм жалғанға, Осы бір жолығысу тартты арманға. «Келерсің әдейі іздеп» деп тұрғандай, Мөлдір көз ұрлай қарап аттанғанда, - деп Естай үміт оты өшпей, өмір бойы Хорланын аңсап өтеді. Тапсырма: 1.Жалқы есімдерді теріп жаз. 2.Зат есімнен туындаған сөздерді ажырат. 3. «Естай-Хорлан» шығармасын ауыз әдебиеті үлгілеріндегі лиро-эпостық жырымен салыстыр. 4. Картадан Маралды жерін көрсет. жүктеу/скачать 1,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|