«5В050200» – «Филология: қазақ тілі» мамандығы үшін
$$«5В050200» – «Филология: қазақ тілі» мамандығы үшін
2-008-000.2.8Дәріс №8
жүктеу/скачать 241,76 Kb.
|
a6dcdf8c-8ca4-11e3-bf6e-f6d299da70eeэтно ГА
Схема 29.12
| $$$002-008-000$3.2.8Дәріс №8.
Тақырыбы: Өсiмдiк атауларынан салт-дәстүрге байланысты жасалған кейбiр тұрақты тiркестердiң этнолингвистикалық сипаттамасы Дәріс жоспары: Тарихи оқиға қатысты өсімдік атауларынан қалыптасқан тұрақты тіркестердің этнолингвистикалық сипаты Салт-дәстүр, дінге қатысты ӨБТТ.Халықтық өлшемге қатысты ӨБТТ Өсімдіктің түр-түсіне, жан-жануарларға байланысты қалыптасқан ТТ-ң этнолингвистикалық сипаты &&&
Тілімізде ғасырлар бойы қалыптасқан, көркем сөз қазынасының бір құнарлы, мәйекті қорына айналған, әрі бай, әрі сан алуан тұрақты тіркес ішінде өсімдікке байланысты тұрақты тіркестер де ерекше орын алып, қазіргі таңда өзекті тақырыптың біріне айналып отыр. Табиғаттың‚ әсiресе‚ өсiмдiк дүниесiнiң адамға тигiзетiн әсерi ерекше. Оны «Табиғат» идеографиялық тобына жатқызуға болатын өсiмдiк атауларынан және өсiмдiкке байланысты қалыптасқан тұрақты тiркестерден көруге болады. ӨБТТ-тер қалыптасуын‚ тiлдiк қолданысқа енуiн негiзге ала отырып‚ өзара топтастыруды да қажет етедi. Себебi, ана тiлi сөздiк қорының мәйегi саналатын тұрақты тіркестерді (бұдан былай ТТ) жан-жақты зерттеп‚ тақырыптық‚ мағыналық топтарға жiктеу арқылы ғана халықтың тiл байлығын‚ өмiрiн‚ кәсiби бiлгiрлiгiн анықтауға болады. Бұл жүйеде топтастыру барысында ӨБТТ-дiң халық тұрмысындағы әдет-ғұрпын‚ салтын‚ наным-сенiмiн‚ ырым-сырымын‚ шаруашылық жүргiзу дәстүрiн‚ тарихи оқиғалар үрдiсiн‚ ұлттық ерекшiлiктер мен т.б. қасиеттер белгiсiн айқындауға қатысы барлығын байқауға болады. Өсiмдiктердiң ерекшiлiктерi мен олардың өздерiне тән атқаратын қызметiне байланысты бiрнеше топқа бөлiп қарау-тiл бiлiмi дәстүрiнде бар принцип. Бұл ӨБТТ-дiң де табиғатын терең түсiнудiң жолы‚ тәсiлi болып саналады. Этнолингвистикалық тұрғыдан зерттеліп отырған ӨБТТ-ді‚ тақырыбымызға лайықты бiзге дейiн халық санасында жiктелiп қойған топтарды‚ яғни халықтық тұрғыдан топтастыруды дұрыс деп ойлаймыз. Топтастырудың осы бiр тәсiлi арқылы бiз ұлан-ғайыр тiлдiк деректердiң тереңiнен өзiмiзге керектiлерiн бөлiп алып‚ оның табиғатын жан-жақты қарастыруға‚ сырына тереңiрек үңiлiп, тiлдiк сипатын‚ iшкi мазмұнын айқындай түсуге мүмкiндiк аламыз. ӨБТТ-дi жинастыру барысында қазақ халқының тарихына қатысты Қазақ қайың сауды‚ қырғыз Гиссар ауды мақалын кездестiрдiк. Бұл ХII-ХIII ғасырдағы жоңғар шапқыншылығы кезiнен қалған қанатты сөз. Н.Төреқұлов онда елiнен‚ жерiнен ауып‚ қуғын көрген‚ ашығып, азап шеккен қазақтардың қайың қабығын сорған‚ қырғыздардың тәжiк тауларын паналап‚ Гиссар ауған кездерi бейнеленген деп көрсетедi (101.Төреқұлов Н. Қанатты сөздер. -Алматы: Жазушы, 1977. – 236 б. 142). І.Кеңесбаевтың «Қазақ тiлiнiң фразеологиялық сөздiгiнде бұл тiркес‚ «қазақ қайың сауғанда‚ қырғыз Ысар кiрген» деп берiлген. Бұл қырғызша «Казак қайың сааганда‚ Кыргыз Ысар кирген» дегеннен алынып отыр (102.Кеңесбаев С. Қазақ тiлiнiң фразеологиялық сөздiгi.Алматы: Ғылым. 1977.-711б.102.707) Тарихи оқиға жайында Ш. Уәлиханов: «Зюнгарлар тұсында қалмақтардың күшi әр уақытта басым болған және қырғыздардың Шу өзенiнiң бойынан Ғиссар мен Бадахшанға‚ ал ендi қайсақтардың Бұхараға үдере көшiп қашып кетуiне себеп болған Галден-Цереннiң сұмдық қырғыны 1723 жылы болғандығын» (103.Уәлиханов Ш. Таңдамалы. Алматы: Жазушы, 1980. – 416б.103.158) деп жазады. Сонымен‚ бұл мақалдың шығуына белгiлi тарихи оқиға негiз болған және Ысар// Гисар// Ғиссар қазақ тiлiнiң орфоэпиялық заңына негiзделiп алынған тәжiк елiндегi жер аты. жүктеу/скачать 241,76 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|