А. Мырзахметов атында

The given article considers the notion of tax system and its historic formation.

В данной статье рассматривается понятие налоговой системы, и его историческое формирование.

Салықтар қоғамдық қатынастары біртіндеп дамып келе жатқан адамзат өркиенетінің бастапқы кезеңдерінде пайда болған болатын. Кезінде Інжілдегі Ізгі хабарын жазғанда Лука Исаның тууы туралы өзінің баяндауын «Сол күндері кесарь (патша) Август жер жүзінің барлық тұрғындары салық төлеу үшін тізімге тіркелсін деген бұйрық берді» деп бастаған еді. Осы оқиға салықтар мен алымдарға байланысты санақ есебін алу және тізімге тіркеу ісінің бастамасы болды, сондай-ақ халық санағы мен жерлерді есепке алу жөніндегі аталмыш өктем іс-қимылдар Сирияны Квирини басқарып тұрған кезде астарлы мағына жүргізілген болатын.

Тізімге тіркеу (қазіргі кездегі салықтық тіркеу есебіне алу) барысында, бірінші кезекте Римге бағынышты барлық провинциялардың жерлерін кадастрлеуге және бағалауға қол жеткізілсе, екінші кезекте тұрғылықты халықтар нақты салық төлеушілер ретінде есепке алынды.

Біздің эрамызға дейінгі VІІ-VІ ғасырларда ауқаттылардың өкілдері табыстың онға бөлгендегі бір бөлігін немесе жиырмаға бөлгендегі бір бөлігін қазынаға алу қажет деп белгілеген. Ал VІ ғасырдың соңы мен V ғасырдың басында қоғамдық ауыртпашылықтар-литургиялар пайда болған. Литургиялық міндеттерін өтегендер басқа салықтарды төлемейтін болған.

Бесінші ғасырдың ортасына таман салықтарды алудың жаңа түрлері ойластырылған. Мысалы, базарлардағы сауда-саттыққа салынатын салықтар, шетелдік азаматтардан алынатын салықтар, кедендік баждар алынған. Бұлар кірістерді құраса, шығыстарға: қаланы астықпен және ағашпен қаматамасыз етуге кететін қаражаттар, спорт ойындарын қаржыландыруға, диполматиялық қатынастарды қаржыландыруға, полицияны ұстауға қажетті қаражаттар жатқан. Бұл ретте басқару нысанына, мемлекеттерге және басқа да жайларға қарамастан, салықтардың қажеттілігі және әрдайым әрі ұдайы алынатындығын, сондай-ақ салық төлеуден ешкімнің тыс қалмайтындығын байқаймыз. Мысалы, ауқатты азаматтар триеархияға 200 таланттан (алтын ақша) төлеп отырған.

Ресей мемлекетінің салық жүйесі ІХ ғасырдың соңына таман қалыптаса бастады. Ең бірінші алынған салық «дань» деп аталынатын. Сол кеждерде алынатын салықтардың бәрі баждар болып саналатын. Баждардың мына түрлері алынған: «мыт», «гостиная», «перевоз», «вес и мера», «торговля», «вира», «продажа». Татар-моңғол шапқыншылығы кезінде Ордаға «выход» деген салық төленген, сондай-ақ «ям» атты салық Орданың елшісі мен оның қызметкерлерін ұстау үшін алынған.

Казақстанда да заман-кезеңдеріне сай салық жүйесі болғаны ешбір күмән тудырмайды. Бір ғана дәлел ретінде «Ұлы жібек жолы» мен мен өркендеп, дамыған қамал-қалалар «Сығанақ», «Отырар», «Тараз», «Мерке», «Исфиджаб», «Құлан», «Яссы», «Сауран», «Барысхан», «Аспара», «Баласұғын», «Қойлық», «Талхиз», «Екіөгіз», «Баба-ата» жөніндегі мағлұматтарды айтуға болады. Тек бір өкініштісі, жазба мәліметтердің сақталмағанына байланысты осы салықтар жөніндегі дерек көздерінің өте аз болуы.

Кезінде Қазақстан тарихына, сонымен бірге салық салу мәселелерін шешуге орасан зор үлесін қосқан бірден-бір құқықтық дерек көзі Тәуке ханның (Әз Тәуке) хандық құруы кезінде, оынң тікелей қатысуымен қабылданған «Жеті Жарғы» болып табылады.

Қазақстанның Ресей боданы болуына байланысты оның аумағында да Ресейдің заңдарында көзделген салықтар мен өзге де міндетті төлемдер алынатын болған. Тек Қазақстанның өзіне тән алымдар да белгіленіп отырған.

Жоғарыда айтылғандай, салық салу жүйесі адамзат өркениетінің әр қилы кезеңдерінде туындап, қалыптасып, дами отырып бүгінде белгілі бір деңгейде дамыған әрбір мемлекеттің мызғымас атрибуты, сол мемлекеттің қандай да болмасын мұқтаждықтарын қанағаттандырудың және әлеуметтік-экономикалық салаларын реттеудің таптырмас құралы ретінде көрініс табуда.

Осы салық жүйесінің мыңдаған жылдар бойы дамып, өркениетті түрде қалыптасқан шағы ХVІІ ғасырдың соңы мен ХVІІІ ғасырдың басына тұс келген болатын. Оның іргетасын қалаушылардың ішіндегі бірегейі Адам Смит деп айтсақ қателеспейміз. Ол өзінің 1776 жылы шыққан «Халықтар байлығының табиғаты мен себептерін зерттеу жөнінде» атты кітабында: «Мемлекеттің тұрғындары өздерінің табыстарына қарай мемлекеттің мұқтаждығын қанағаттандыру үшін ат салысуға тиіс. Олар төлейтін төлем – салықтың мөлшері өте дәл айқындалғаны дұрыс болады, сондай-ақ төлеу мерзімі, төлеу тәсілі және төленетін сомасы өте анық болуы қажет. Салықты алу кезеңі мен уақыты немесе тәсілі салық төлеуші үшін ыңғайлы әрі қолайлы болуға тиіс. Сонымен қатар, әрбір салықтың салмағы халықтың жанқалтасын ойсыратын кетпей, мүмкіндігінше аздап алынуы қажет. Сонда, мемлекет қазынасына түсетін табыс мөлшерлеген межеден артық болмаса, кем түспейді» деп жазған еді [1].

Міне, осы айтылғандардың түпкі тұжырымы ретінде мынадай: «салықтарды барлық азаматтардың арасында, олардың табыстарына сай біркелкі бөліп, белгілеу; салықтық төлемнің сомасы, тәсілі және уақыты оны төлеушіге күні бұрын әрі нақтылы белгілі болғаны дұрыс; салықтар әрбір салық төлеушіге қолайлы уақытта және ыңғайлы тәсілмен алынуға тиіс; салық алу кезінде салық төлеушінің шығындары мүмкіндігінше аз болуға тиіс» деген салық салудың негізгі қағидалары қалыптастырылған болатын.

Салықтың белгіленуі, салық салу мемлекеттің құрылысына, қалыптасқан қоғамдық дәстүрлерге, мемлекет экономикасы мен фискальдық саясатының мән-жайына, билік етуші тармақтардың өктем өкілеттіліктерінің демократиялық деңгейіне, нақты қалыптасқан әлеуметтік, саяси және әкімшілік жағдайларға қарай жүзеге асырылады. Былайша айтқанда, салықты мемлекеттің экономикалық әлеуетінің функциясы деп санауға болады. Осы орайда қатты ескеретін жайт, салықтың мән-жайы мен заң жүзінде іске асырылатын мәнінің арасында қарама-қайшылық туындамауы қажет. Демек, салық, салық салу, мемлекеттің салық жүйесі деген сөздердің мағынасын мемлекеттің кірісін салық төлеушілердің – заңды және жеке тұлғалардың материалдық мүдделеріне мүмкіндігінше нұқсан келтірмей қалыптастыру керек деп түсінген дұрыс.

Батыста кәсіпорынның қаржы жоспарын жоспарлауда салық сұрақтары ертеден елеулі орын алады. Жоғары салық мөлшерлемелері жағдайында салық фаторын бұрыс немесе жеткіліксіз тіркеу қолайсыз салдарға әкелуі мүмкін. Басқа жағынан, салық заңнамасымен қарастырылған жеңілдіктерді дұрыс пайдалану қаржы жинақтарын тек сақтап қоймай, сонымен қатар салықты үнемдеу арқылы немесе қазынадан салық төлемдерінің қайтару арқылы жаңа инвестицияларды, шығармашылығын кеңейтуді қаржыландыру мүмкіндігін қамтамасыз ете алады.

Салықтарды қолдану өзара байланысын жалпы мемлекеттік қызығушылықтар мен меншік нысаны және кәсіпорынның ұйымдастырушылық-құқықтық формасына тәуелсіз кәсіпорындар мен кәсіпкерлердің коммерциялық қызығушылықтарын басқарудың және қамтамасыз етудің экономикалық әдістерінің бірі болып табылады. Салықтар арқылы кәсіпорындардың, кәсіпкерлердің мемлекеттік және жеке бюджетпен, банктермен, сонымен қатар, жоғары тұрған ұйымдармен қарым-қатынасы анықталады. Салықтар арқылы шетел инвестицияларын қосып алғанда сыртқы экономикалық қызмет реттеледі, кәсіпорынның шаруашылық есептің табысы мен түсімі құрылады. Сонымен қатар, салықтар арқылы мемлекет өзінің пайдалануына өзінің қоғамдық қызметтерін атқаруға қажет ресурстарды алады.

Басқарудың әкімшілік-директивті әдістерінен экономикалық әдістеріне ауысуы кезінде нарықтық экономиканың реттеушісі ретіндегі салықтардың маңызы мен ролі лезде артады. Қазіргі таңда нақ осы салық жүйесі реформалаудың әдістері мен жолдары туралы пікірталастың басты пәні болды.

Салықтар, салық салу және салықтық құқық жөнінде кезінде А. Смит, Д. Рикардо, У. Петти, Н. Тургенев, М. Сперанский, Ш. Уәлиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құнанбаев, А. Байтұрсынов, А. Бөкейханов, кейіннен бұрынғы Кеңес кеңістігі мен қазіргі егеменді еліміздің ғалымдары М. Оспанов, А. Худяков қалыптастырған маңызы зор теориялар, экономикалық және құқықтық көзқарастар осы салықтардың қоғам мен мемлекет үшін ауадай қажет екенін дәлелдеп отыр.

В.Г.Панский мен В.Г.Князевтің ойынша, салық жүйесі бұл – қарастырылған салықтардың, қағидалардың, оларды белгілеу, өзгерту және алып тастау әдістері мен формаларының жиынтығы, оларды төлеу бойынша іс-шаралар қолдану, салықтық бақылауды іске асыру, сонымен қатар салық заңдылығын бұзғаны үшін жауапкершілікке тартуды білдіреді [2].

Қазақстандық ғалым С.С. Найманбаеваның ойынша, салық жүйесі болып заң жүзінде қабылданған салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің, қағидалардың, оларды белгілеу, өзгерту, алып тастау, төлеу, төлету әдістері мен нысандарының жиынтығы, салықтарға әкімшілік ету тәртібі, тәсілдері және нысандары, салық төлемегені үшін жауап беру түсіндіріледі [3].

М. Калиевтің ойынша, салық жүйесі негізгі элементтері төмендегілер болатын күрделі кешенді элементтік қалыптасу болып табылады, олар:

– салық заңдылықтарының қағидалары және жүйесі

• 
  салықтар мен жинақтарының жиынтығы
  
• 
  салық қызметін іске асыратын органдар жүйесі.
  

• 
  салықтық бақылаудың әдістері мен нысандары
  
• 
  салықтық бақылау мен есептілік
  
• 
  салықтық құқық бұзушылық үшін жауапкершілік және салық төлеушілерге кепілдіктер [4].
  

Жоғарыда келтірілген көзқарастарды талдау салық жүйесінің құрамы элементтердің үш тобынан тұратынын көрсетеді, олар:

1. 
   ұйымдастырушылық құрылымдарды көрсететін элементтер. Олардың қатарына төмендегілер жатады:
   

б) салық органдарының жүйесі

в) салық заңдылығы

2) іс-әрекеттер мен үрдістерді, яғни қозғалыстағы құбылыстарды көрсететін элементтер. Оларға мыналар жатады:

а) салықтарды белгілеу, өзгерту, алып тастау

б) салықтарды төлеу және төлету

в) салықтық бақылауды іске асыру

г) салықты тіркеуді және есептілікті жүргізу

д) салық заңдылығын бұзғаны үшін жауапкершілікке тарту

3) мемлекеттің салық қызметін ғылыми және идеологиялық қамтамасыз етуді көрсететін элементтер. Оларға төмендегілер жатады:

а) салықтарды белгілеу, өзгерту, алып тастау, төлеу және төлету қағидалары

б) салық салу саласындағы ғалымдар мен тәжірибешілердің теориялық ережелері

А.В. Мясникованың ойынша, салық жүйесі екі өзара шарттасқан белгінің жиынтығынан тұрады. Бір жағынан, бұл – мемлекеттің табысы ретінде бекітілген салықтар, жинақтар, басқа да төлемдердің жиынтығы. Екінші жағынан – салықтарды белгілеу, өзгерту және алып тастау бойынша, бақылауды ұйымдастыру және салық заңдылығын бұзғаны үшін жауапкершілікті регаменттеу бойынша процессуалды қатынастардың жиынтығы [6].

Салық салу әр түрлі салықтық құқық қатынастары арқылы іске асады. Бірақ «салық салу» сөзінің өзі үрдіс, іс-әрекетті көрсетеді. Нақты осы түрде ол ғылыми категория ретінде де анықталады. В.Д. Мельников «салық салу» түсінігін үрдіс ретінде қарастырады. Ол салық салуды экономикалық-құқықтық механизмді қолдану арқылы салық төлемдерін төлету үрдісі түрінде анықтайды.

А.И. Худяков пен Г.М. Бродский «салық салу» түсінігін іс-әрекет ретінде, яғни салық салу салықтарды белгілеу және төлету бойынша мемлекеттің қызметі ретінде сипаттайды [7].

«Салық жүйесі» түсінігі өзінің лексикалық мағынасында үрдіс немесе іс-әрекетті көрсете алмайды. Салық жүйесі бұл – қалыптасу (бөліктерден тұратын тұтас) нақтырақ айтқанда, белгілі бір тұтас жүйеге келтірілген салықтар.

Салық жүйесі салық салуды іске асырудың негізінде жатыр. Бірақ, «салық салу» түсінігі жүйенің өзін емес, оның қозғалысын: белгілеу, енгізу, өзгерту, алып тастау (салық жүйесінің құрылуы), салықтарды есептеу, оларды төлеу және төлетуді көрсетеді.

«Жүйе» термині әр түрлі критерийлер бойынша сыныпталатын өзара байланысты жүйеішілік элементтердің қозғалысын білдіреді. Қаржы жүйесі оған кіретін элементтер (жүйеішілік) мен оның элементтері жеке дара тіршілік ете алмауының тығыз байланысымен сипатталады. Қаржыда функционалдық жүйеішілік ретінде салықтық, қаржы жоспарлары мен болдамдарын және тағы басқаларын атауға болады. Мемлекеттің жүргізетін қаржылық жүйесінің бөлігі болатын салық жүйесінің өзінің мақсаттары мен міндеттері бар.

Салық жүйесінің мақсаты болып нарық қатынастарын ынталандыру және заңнамалық негіздегі кешенділігі табылады. Қазіргі таңда табыстарды қосарлы салық салудан сақтау механизмі енгізілді. Жеке жағдайларда салық төлеушіге салық салу шарттарын таңдау құқығы беріледі. Салық салу, бірінші кезекте, тұрғындарды, әсіресе, мүгедектер, балалар, студенттер, көп балалы жанұяларды әлеуметтік қорғауды қамтамасыз етуге бағытталған. Салықтарды мемлекеттік және жергілікті деп деңгейлерге анық бөлу іске асырылды. Бұл бюджеттің деңгейлері заңмен анықталған бір-біріне тәуелсіз табыс көздерін алады.

Осы тармақты қорытындылай келе, салық жүйесіне мынадай анықтама беруге болады: салық жүйесі – мемлекет пен салық төлеушінің арасындағы күрделі, өзара байланысты әлеуметтік-экономикалық қатынастардың жиынтығы. Осы қарым-қатынастар неғұрлым үйлесімді болса, соғұрлым салық жүйесі мемлекеттің экономикалық саясатына ықпалды болады. Салық жүйесі экономикалық саясаттың құралы саясаттың құралы ретінде кәсіпкерлік қызметті ынталандыруға, елдің тұрмыс-жағдайын жақсартуға, елде болып жатқан экономикалық үрдістерге белсене қатысуы тиіс.

1. 
   А. Смит. Исследование о природе и причинах богатства народов: Оқулық. – Москва, 1962. – 588 - 603 бет
   
2. 
   В.Г. Панский., В.Г. Князев. Налоги и налогообложение: Оқулық. - 2003. – 181 бет
   
3. 
   С.С. Найманбаева. Финансовое право: Оқулық (Жалпы және ерекше бөлігі). – Алматы, 2004. – 288 бет
   
4. 
   М.М. Қалиев. Административное – правовое принуждение в сфере налогообложения // Авторефекрат. – Алматы, 2002. – 6 бет
   
5. 
   В.Д. Мельников. Основы финансов: Оқулық. – Алматы, 2005. - 218, 222 бет
   
6. 
   А.В. Мясникова. Налоги: принципы, функции, законодательство // Государство и право, – 2002. - № 4. - 55 бет
   
7. 
   А.И. Худяков., Г.М. Бродский. Теория налогообложения: Оқу құралы. – Алматы: Норма-К, 2002. – 94 бет
   

Мақала ұйымдасқан қылмыскерліктің қоғамдық қауіптілік деңгейі мен мінездемесін сипаттайтын жеке белгілерді зерттеуге арналған.

The given article is devoted to the investigation of different features which characterize its character and the social danger of criminality.

Начнём с того, что степень общественной опасности повышается в зависимости от квалифицирующих признаков. Другими словами, категория "общественная опасность" может быть охарактеризована не только универсальным признаком "причинение вреда", но и многими иными признаками, содержащимися в нормах уголовных законов.

К специфическим особенностям общественной опасности организованной преступности можно отнести:

- одновременное причинение вреда многим разнородным группам общественных отношений: в сфере экономики и финансов, управления и правоохранительной деятельности (например, при совершении финансовых афер с участием сотрудников государственных структур при попустительстве правоохранительных органов, поражённых коррупцией);

- обусловленную фактором организованности особо квалифицированную подготовку всех сопутствующих преступлений (например, связанных с физическим устранением конкурентов, уничтожением улик, завладением оружием, использование для достижения преступных целей специально подготовленных преступников-профессионалов);

- включение в орбиту преступной деятельности значительного круга лиц, начиная от антиобщественных элементов и кончая управленцами, руководителями и ответственными работниками правоохранительных органов;

- порождение новых видов противоправного обогащения: игорный бизнес, эксплуатация проституток, порнобизнес, ростовщичество;

- порождение целого слоя паразитирующих на организованной преступности "элиты", "воров в законе", "третейских судей", организаторов, посредников, охранников и т.п. [1, 10 с.].

Как видим, здесь представлено сочетание целей и мотивов, специфического общественно опасного поведения и его вредоносных последствий. Естественно, все элементы структуры общественной опасности организованной преступности "окрашены" особенностями существующей в её среде системы отношений: моральное подавление членов сообществ; подкуп и запугивание представителей госаппарата; подбор для выполнения функций контроля наиболее жестоких преступников, часто рецидивистов с большим опытом, приобретённым в преступных группировках, в том числе в местах лишения свободы.

Организованная преступность, являясь сложным социальным самоуправляемым и самовоспроизводящимся явлением, помимо собственно преступного поведения, актов преступлений и преступников, включает в себя многоуровневую и разветвлённую систему как противоправных, так и легитимных социальных деяний как правонарушителей, так и законопослушных граждан.

Организованная преступность развивается в тесной связи с дисфункцией социальных институтов, обеспечивая как незаконным (преступным или противоправным), так и законным путями определённые объективные общественные потребности в конкретный исторический период, на конкретной территории (от производства и распределения необходимых населению товаров, до защитных функций в ситуациях национальных и конфессиональных конфликтов).

Организованная преступность в период реформирования общественных отношений может выступать в качестве инструмента для достижения конкретных экономических и политических целей определённых социальных групп, не являющиеся сами по себе преступными или деликвентными.

Организованная преступность как важнейший структурный элемент современной преступности, занимает в ней всё более высокий удельный вес.

Организованная преступность, представляя собой наиболее разрушительный для государства и общества элемент преступности, стимулирует высокие темпы её дальнейшего распространения, оказывает управляющее воздействие на развитие других её структурных элементов.

Организованная преступность оказывает существенное влияние не только на экономические, но и на социальные, морально-психологические, соцкультурные процессы в обществе. При этом растёт вовлечённость различных социальных слоёв общества как в организованную преступность, так и в различные сферы преступной деятельности, не охваченные ею.

Организованная преступность обладает сегодня огромными финансовыми и экономическими возможностями, не контролируемыми ни государством, ни обществом. Она имеет собственную систему внутреннего управления и организации противодействия государству в интересах достижения получения сверхприбылей путём ограбления государства и общества. Созданы боевые формирования, специфические силовые структуры, обеспечивающие безопасность организованной преступности. Эти силовые структуры имеют современные материально- технические средства совершения и обеспечения организованной преступности. Сложилась система агентурно-оперативного обеспечения собственной безопасности и преступных акций. Преступные формирования имеют в своём распоряжении специалистов различных сфер экономической и научной деятельности, консультантов по правовым и другим вопросам обеспечения преступной деятельности.

Организованная преступность располагает в настоящее время довольно прочными и влиятельными позициями в государственных органах, включая правоохранительные, мощным аппаратом лоббирования своих интересов в государственных и общественных структурах [2, 7 с.].

В этой связи определение общественной опасности организованной преступности нуждается в корректировке с учётом новых социальных реалий и законодательных решений [3, 57 с.].

1. Объект опасности - личность. Права и свободы. Реальная угроза правам и свободам личности со стороны организованной преступности состоит в том, что они подавляются актами насилия, лоббирования и протекционизма. В результате воздействия проявлений организованной преступности основные конституционные права блокируются интересами мафиозных формирований, навязывающих личности (с помощью механизмов этнического и религиозного давления) свои варианты политического самоопределения, выгодных мафии кандидатов в органы представительной, исполнительной и судебной власти. Происходит активное проникновение организованной преступности во властные и управленческие государственные структуры различных уровней, включая высшие. В отличие от прошлых лет, когда коррумпированные связи устанавливались в целях обеспечения безопасности конкретных преступных акций и совершающих их лиц, в настоящее время организованная преступность стремиться стимулировать коррупционные процессы в государственных структурах в интересах приобретения там влиятельных позиций, дающих возможность оказывать давление на принятие политических и управленческих решений, благоприятствующих организованной преступности, в интересах борьбы за власть. Налицо опасность криминального заражения и перерождения определённых государственных структур. Потенциальная угроза правам и свободам граждан состоит в возможности выработки и осуществления мафиозными структурами механизмов полного подавления конституционных прав и свобод граждан, переключения их на собственно мафиозные интересы путём физического, морального и материального террора на основные социальные группы и институты.

2. Объект опасности - общество. Материальные ценности. Массовые мелкие хищения времён "бесхозяйственности" 70-х годов не идут ни в какое сравнение с теми масштабами организованных преступных посягательств на материальные ценности периода перехода к рыночным отношениям. Общественная опасность этого процесса усугубляется пробелами в правовом регулировании ответственности за новые виды противоправных посягательств на различные формы собственности. Доходы от организованной преступности способствуют обострению инфляционного давления, создают дисбаланс в развитии отдельных секторов экономики. Развитие экономики "чёрного" рынка, поощряемое организованной преступностью, не только подавляет легальный бизнес, но и приводит к существенному сокращению налоговой базы государства. "Отмывание" огромных денежных сумм подрывает способность правительства контролировать финансовую систему и управлять ею. В ходе приватизации преступные организации часто действуют как своего рода транснациональные компании, используя слабость государственного контроля, приобретают в собственность землю, предприятия, другую недвижимость, осуществляют инвестиции в экономику, расчитывая, в частности, на использование её природных ресурсов, других перспективных факторов, которые будут определять последующий экономический рост.

Потенциальная угроза данного процесса заключается в том, что в целях достижения нового витка сверхприбылей, при неотработанных механизмах приватизации и разгосударствления, мафиозные структуры могут стать владельцами основного объёма материальных ценностей. Причём вероятность внешних и внутренних источников опасности для общества одинаково велика, так как по мере развития внутренних организованных преступных структур они всё плотно встраиваются в международные преступные организации.

Реальная и потенциальная угроза состоит в насаждении координаторами и лидерами организованных преступных формирований идеологии преступного мира, особенно в условиях вакуума переходного периода, образовавшегося в результате ломки сложившихся за годы социализма идеологических концепций и институтов. Как показывает анализ практики, механизмы эмансипации воровской идеологии и делинквентных субкультур строятся в основном на подкупе (коррупции) средств массовой информации, кино, видео и шоу-бизнеса. Участие (прямое и косвенное) в самой организованной преступной деятельности и коррумпированных отношениях деформирует личность на индивидуальном, а группу - на социально-психологическом уровнях, обуславливая процесс "социального заражения" преступными обычаями и традициями. Культивирование мафиозных и коррумпированных отношений, насилия, жестокости, агрессивности, наркотизма и алкоголизма является необходимым элементом в стратегии элиты организованной преступности, которая таким путём расширяет свою социальную и нравственную базу, делает образ мафии и коррупции привычным атрибутом общества, расширяет сферу потребителей мафиозных благ (наркотики, проституция, азартные игры и т.п.) Без своей системы "духовных ценностей", своей субкультуры функционирование структур организованной преступности, сращивание уголовных элементов с управленцами и хозяйственниками государственных структур стало бы невозможным. Эта система отношений многократно повышает степень общественной опасности её объективных и субъективных характеристик (способы совершения преступлений, их повторность, наличие группы, мотивы, должностное положение соучастников, роль рецидивистов). Нормы взаимоотношений участников организованной преступности обеспечиваются системой принуждения и жестоких расправ.

3. Объект опасности - государство. Конституционный строй. Реальная угроза проявляется в создании преступными формированиями на региональном уровне параллельных нелегальных властных структур, незаконных вооружённых формирований для защиты интересов организованной преступности. В этих же целях элита преступного мира осуществляет подготовку, финансирование и организацию прямых антиконституционных действий в виде разжигания национальной вражды, организации массовых беспорядков, заговоров с целью захвата власти, стимулирование таких государственных преступлений, как бандитизм и контрабанда. Потенциальная угроза заключается в процессе, именуемом нами как "государственные мафии", или заполнение государственных институтов представителями преступного мира, либо их "выдвиженцами" из числа коррупционеров, расхитителей государственной и общественной собственности и так называемых лжепредпринимателей, готовых в целях наживы на любую противоправную деятельность и союз с мафией в любых вариациях.

ЛИТЕРАТУРА

1. 
   Овчинский В.С. Основы борьбы с организованной преступностью // М.: ИНФРА - М . 1996.
   
2. 
   Онуфриенко Г. Криминальная проблема номер два. (Организованная преступность и художественное наследие - новая ситуация) // Знамя. 1995. N7.
   
3. 
   Гаухман Л. Кувалдин В. Максимов С. и др. Проблемы борьбы с организованной транснациональной преступностью // Законность. 1995. N1.