А. Соловьева, Б. Ибраимова


Заттардың ағыны және жайылым экожүйесіндегі энергия



Pdf көрінісі
бет267/361
Дата07.02.2022
өлшемі5,3 Mb.
#93076
түріОқулық
1   ...   263   264   265   266   267   268   269   270   ...   361
Байланысты:
8 сынып биология окулык.pdf

Заттардың ағыны және жайылым экожүйесіндегі энергия
Жылу 
энергиясы 
2400
Жылу 
энергиясы 
670
Жылу 
энергиясы
Жылу 
энергиясы
Жылу 
энергиясы
770
Адам 
пайдаланады 
80
Фотосинтез
12 686 кал/(м

.
тәулік)
ірі қара 
пайдаланады
2000
Басқа 
шөпқоректілер
пайдаланады
2300
Өлі органикалық 
заттар
10
 000
Өлі органикалық 
заттар 
1350
Өлі органикалық 
заттар 
1250
Топырақ 
экожүйесі
Топырақ экожүйесіне түсетін 
өлі органикалық заттардың 
жалпы салмағы
(12 686 кал/(м

.
тәулік)
Өлі 
органикалық 
заттар 
6


219
Ағза 
 Популяция 
 Бірлестік 
 
Өлі табиғат 
 Экожүйе
Бірлестік­(қауымдастық)
– осы экожүйедегі әр түрге жататын тірі 
ағзалардың тұрақты бірлестігі. Ең алдымен бұл ағзалар энергия ағыны –
қоректік тізбек және тор арқылы байланысады. Сонымен қатар бұдан да 
едәуір күрделі өзара байланыс болады.
Жалпы экожүйе құрылымын төмендегідей сызба түрінде көрсетуге бо-
лады: 
Экожүйелердің көпшілігіне Күн энергиясы түседі. Тек мұхит 
түбінің және т.б. экожүйелерде бұлай болмайды. Мұндай экожүйелерде 
энергияның жансыз (өлі) табиғаттан жанды (тірі) табиғатқа берілуінде 
фотосинтездеуші ағзалар – жасыл ағзалар басты рөл атқарады. Себебі 
фотосинтездеуші ағзалар Күн энергиясын өнімдер энергиясына 
(нәруыздар, майлар мен көмірсулар) айналдырады, оларды экологияда 
продуценттер­(өндірушілер)­
деп атайды

Продуценттер қоректік тізбекте бірінші қоректік (тро фи калық) 
деңгейде болады. 
Консументтер­
келесі қоректік (трофикалық) деңгейде болады. 
Олар продуценттер есебінен қоректенеді. Бірінші реттік консументтер-
ге продуценттерді тікелей пайдаланатын шөпқоректі жануарлар жата-
ды. Екінші реттік консументтер шөпқоректі жануарлармен қоректенетін 
жыртқыштар болады (бірінші реттік консументтерді тұтынатын). үшінші 
реттік консументтер жыртқыштармен қоректенетін жыртқыштар бо-
луы мүмкін, мысалы, түлкіні жейтін бүркіт және т.б. Консументтерге 
өсімдіктер мен жануарлардың алуан түрлі паразиттері де жатады. Пара-
зиттер мен жыртқыштар арасындағы негізгі айырмашылық – жыртқыш 
жемтігін өлтіріп, бірден жейді. Ал паразит бірге тіршілік етіп, иесінің 
есебінен ұзақ қоректенеді. 
Редуценттер­
немесе 
деструкторлардың
паразиттерден айырма-
шылығы – тірі ағзалар бөлінділерімен немесе қалдықтарымен қоректе-
неді. Олар ең соңғы қоректік (трофикалық) деңгейде болады, минерал-
дануды жүзеге асырады, яғни химиялық элементтерді жансыз табиғатқа 
қайтарады. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   263   264   265   266   267   268   269   270   ...   361




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет