Қазақ тіліндегі эмоционалды


  Әсел екеуміз кабинада отырмыз. Әсел күлді, жылады, сосын



Pdf көрінісі
бет165/218
Дата08.11.2023
өлшемі57,39 Mb.
#190142
1   ...   161   162   163   164   165   166   167   168   ...   218
Байланысты:
Снимок экрана 2023—10—21 в 15.40.19

1. 
Әсел екеуміз кабинада отырмыз. Әсел күлді, жылады, сосын 
қайта күлді. Мен есейіп, күшті болған сияқтымын.
 
2. 
«Кабина ішінде көлге үңіліп үнсіз отырмыз. ...Әсел жалт 
қарады да, кеудеме басын салды. Аймалап құшақтайды. Күледі де 
жылайды, тағы күледі.
 
...Бұрынғыдан күшейіп, есейіп кеткен тәріз
-
дімін. Өзімде осынша жылылық, мейір барын, жақын адамың боп, 
оны қызғыштай қорып, құрақ ұшу дегеннің бір керемет екенін біл
-
ген де емес ем»
(Ш.Айтматов «Шынарым менің, шырайлым менің»).
Екі мәтін де бір ойды жеткізіп тұрғанымен екеуінің арасындағы 
айырмашылық жер мен көктей. Егер біз бірінші мәтіннен белгілі бір 
жағдай туралы ақпарат, мәлімет алсақ, екінші мәтіннен сөзбен салын
-
ған суретті көреміз. 
Тілде адам эмоциясы түрлі тілдік құралдар, түрлі тәсілдер арқылы 
беріледі. Шығармадан үзінді: 
«

 
Ә
-
әй, асқар таулар! Ұлым бар менің, ұлым бар!. Тау сілкініп 
кеткендей боп көрінді. О да маған үн қосады, шатқалдарды шарлап 
көпке дейін басылмады жаңғырық»
 
(Ш. Айтматов «Шынарым менің, 
шырайлым менің»). 
«
Ұлым бар менің, ұлым бар!»
 
деген бірнеше сөз 
арқылы автор қуаныштың керемет бейнесін жасап тұр. Әке болу 
бақытына ие болған жас жігіттің алып ұшқан көңілін асқақ үн, тебіре
-
ніс арқылы көркем суреттеген. 


202 
Көркем шығармаларда адамның эмоциясын білдірудің негізгі 
тәсілі –
эмоционалды
-
экспрессивті лексиканы қолдану. Алайда 
эмоцияны беру, суреттеу, кейіпкердің эмоциялық жағдайын оқырманға 
да сезіндіру, дәл сол сәтті, сол жағдайды суреттеген мәтіннің қуат
-
тылығы жазушының ой зерделілігі мен тіл байлығына, шеберлігіне 
байланысты. Талғамсыз қолданылған сөздерден оқырман жанының 
терең тебіреніс алуы, лайықты әсер алуы мүмкін емес. Кейіпкердің 
көңіл
-
күйін, ішкі толғанысын беруде, шебер салынған суреттегі 
бояулардың тілі мен әсері сияқты, көркем шығармадағы сөздер де 
қажетті мағыналық бояуды бере алатындай болуы тиіс. Ш. Айтматов
-
тың эмоциялық суретті беруі: 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   161   162   163   164   165   166   167   168   ...   218




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет