Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының Қауымдастығы с. Қ. Тұртабаев
жүктеу/скачать 1,75 Mb. Pdf көрінісі
|
turtabaev-biohimia
| ׀
׀ ׀ H – C - OH C = OH C = O ׀ ׀ ׀ 221 H – C - OH изомераза H – C – H эпимераза H – C – OH ׀ ׀ ׀ H – C - OH H – C – OH H – C – OH ׀ ׀ ׀ CH 2 O ~ Ф CH 2 О – Ф CH 2 – О – Ф Рибоза-5-фосфат Д-рибоза-5-фосфат Ксилулоза-5-фосфат Осы реакциялар нəтижесінде түзілген D-рибозо-5-фосфат ри- бонуклеотидтер мен дезоксирибонуклеотидтердің биосинтезіне өте қажет зат болып табылады. Кейбір жасушаларда глюкозаның пентозофосфаттық жолмен ыдырауы осымен аяқталады. Бұл процестің жалпы теңдеуін төмендегідей түрде көрсетуге болады: Глю – 6 – ф + 2НАДФ + Н 2 0 рибозо – 5 – ф + 2НАДФН· Н + + С0 2 Алтыншы реакция транскетолаза ферментінің қатысында төртінші жəне бесінші реакция өнімдерінің арасында жүреді. Транс кетолаза ферментінің кофакторы – тиаминопирофосфат (ТПФ) жəне екі валентті металдардың иондары. Реакция нəти- жесінде седогептулозо-7-фосфат жəне глицеральдегид– 3 - фос- фат түзіледі. 7-ші реакция: тағы да транскетолаза ферментінің жəне тағы да бір ксилулозо-5-фосфат молекуласының қатысуымен жүріп, бұл реакцияның нəтижесінде фруктозо-6-фосфат пен 3-фосфоглице- рин альдегиді түзіледі. Осы екінші кезеңнің жалпы теңдеуін жазсақ: 2 – ксилулозо – 5 – фосфат + рибозо – 5 – фосфат 2 фруктоза – 6 – фосфат + глицеральдегид – 3 – фосфат Сонымен, НАДФН·Н + көп қажет болғанда НАДФН·Н + -пен қатар түзілетін рибозо-5-фосфат, гликолиздің аралық заттары фруктозо 6-фосфатпен глицеральдегид-3-фосфатқа айналады. Жасушадағы глюкоза-6-фосфаттың тағдыры НАДФН·Н + -тың, рибозо-5-фосфаттың, АТФ-тың қажеттілігіне тəуелді болады. Бұл əртүрлі жағдайда болуы мүмкін. 222 I жағдай: Жасушада рибозо-5-фосфаттың қажеттілігі НАДФН·Н + -тың қажеттілігіне қарағанда, əлдеқайда басым. Мұндай жағдайда глюкоза-6-фосфаттың біраз мөлшері гликолиз жолымен фруктозо-6-фосфатқа жəне глицеральдегид -3-фосфатқа айналады. Сонан соң фруктозо-6- фосфаттың 2 молекуласымен глицеральдегид-3-фосфаттың бір молекуласы трансальдола- за жəне транскетолаза ферменттерінің қатысуымен рибозо-5- фосфаттың үш молекуласын түзеді. ІІ жағдай: НАДФН·Н + пен рибозо-5-фосфаттың жасуша- да қажеттілігі бірдей болуы мүмкін. Бұл кезде глюкоза-6-фос- фаттың бір молекуласынан рибозо-5-фосфаттың бір молекуласы жəне НАДФН·Н + екі молекуласы түзілетін глюкозаның пен то- зофосфаттық жолмен ыдырауының бірінші кезеңі басымырақ жүреді. 2НАДФ 2НАДФН • Н + глюкоза – 6 – фосфат рибоза – 5 – фосфат + СО 2 ІІІ жағдай: НАДФН·Н + -тың жасушаға қажеттілігі рибозо-5- фосфатқа қарағанда əлдеқайда басым. Бұл жағдайда үш түрлі реакцияның белсенділігі байқалады. - Пентозофосфаттық жолдың бірінші тотығу кезеңі, бұл ке- зеңде екі НАДФН·Н + жəне бір рибозо -5-фосфат түзіледі. - Рибозо-5-фосфаттың фруктозо-6-фосфат пен глицераль- дегид-3-фосфатқа айналдыратын транскетолазалық жəне тран- саль долазалық реакциялар. - Фруктозо-6-фосфатпен глицеральдегид-3-фосфаттың глю- коза-6-фосфатқа айналуын жүргізетін реакциялар. Глюкозаның пентозофосфаттық жолмен ыдырауы кезінде басқа синтездік реакцияларға қажетті НАДФН·Н + жəне рибозо- 5-фосфат сияқты заттар түзіліп, бұл процестің екі жақты, яғни амфиболиттік рөлін байқатады. 1. Осы жолмен түзілген кейбір заттардың гликолизге қатысу нəтижесінде энергия түзіліп, бұл жолдың энергетикалық рөлін сипаттайды. 2. НАДФН·Н + жəне рибозо -5-фосфат басқа заттардың син- тезіне қатысып, бұл жолдың синтездік рөлін көрсетеді: 223 - улы заттар мен дəрі-дəрмектерді залалсыздандыруға қа- тысады; - май қышқылдарының синтезі мен қор заты жəне құрылым- дық майлардың синтезіне қатысады; - холестерин, өт қышқылдары, стероидты гормондардың, D витаминінің синтезіне қажет; - аммиакты залалсыздандыру реакцияларына қажет. Рибозо-5-фосфат гистидиннің, ңуклеозидтердің, ңуклео тид- тердің, нуклеотидтік коферменттердің, ДНҚ жəне РНҚ синтезіне, олигонуклеотидтердің синтезіне түседі. жүктеу/скачать 1,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|