Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының Қауымдастығы с. Қ. Тұртабаев
жүктеу/скачать 1,75 Mb. Pdf көрінісі
|
turtabaev-biohimia
- Бұл бет үшін навигация:
- Гликолипидтер.
| Фосфолипидтер.
Күрделі липидтер ішінде, əсіресе, көп таралғаны - фосфолипидтер. Барлық фосфолипидтер құрамында фосфор қышқылы қалдығы болады. Олар майға жақын, глицериннің екі гидроксилдік тобы - май қышқылдары мен этер- ленген. Үшінші гидроксилдік топ фосфор қышқылының күрделі эфирін түзеді, оған азоттық негіз қосылады. Фосфолипидтердің азоттық негіздеріне холин, этаноламин (коламин), серин жатады. + + + НОСН 2 – СН 2 – N(CH 3 ) 3 HOCH 2 – CH 2 – NH 3 NH 3 ─ СН ─СОО ¯ │ СН 2 ОН Холин Этаноламин Серин (коламин) Фосфолипидтер құрамына кіретін азоттық негіздерге бай- ланысты мынадай топтарға жіктеледі: фосфатидилхолин неме- се лецитин (құрамында холин бар), фосфатидилэтаноламин не- месе кефалин (құрамында этаноламин бар), фосфатидилсерин (құрамында серин бар). Бұлардың ішінде, əсіресе, маңыздылары жəне жиі кездесетіндері α-лецитин мен α-кефалин. Фосфолипидтер құрамында əрқашан полиқанықпаған май қышқылдары болады. Жоғарыда формуласы келтірілген лецитин мен кефалин құрамында линол қышқылы бар. Фосфолипидтер мен сфинголипидтер басқа липидтерден бір құрылымдық ерекшелігі бойынша ажыратылады. Олардың моле- куласында əртүрлі екі топ бар: полярсыз гидрофобты «құйрық» жəне полярлы гидрофилді «бас». Лецитиннің полярлы «басы» холиннің қалдығы болады, кефалиндікі – коламин қалдығы, ал фосфатидилсериндікі – серин қалдығы. 16–519 242 Серин қалдығы жоғарыда берілген. Фосфолипидтердің басқа қалдықтары – полярсыз гидрофобты «құйрық». Екі түрлі табиғаты бар мұндай қосылыстар амфипатиялық немесе амфифильдік (гректің «екі жақты» жəне «сезім» деген сөздерінен шыққан) деп аталады. Амфипатиялық қасиеттерінің арқасында фосфолипидтер жа- суша мембранасының негізін құрайды. Фосфолипидтер денедегі барлық ұлпалардың жəне жасушалардың құрамына кіреді. Олар жүйке ұлпасының жəне мидың құрғақ массасының негізгі бөлі- гін құрайды. Фосфолипидтер жүрек, бауыр құрамында кезде- седі. Белоктармен бірге фосфолипидтер жасуша мембранасын құрайды, жасушалардың жұмысы, тұтас ағза қызметі мембра- наның зақымданбауына əсерін тигізеді. Гликолипидтер. Гликолипидтер глицерин мен май қыш- қылының күрделі эфирі болып табылады. Бірақ фосфолипидтер- ге қарағанда мұнда фосфор қышқылының қалдығы емес, белгілі 243 бір моносахарид болады. Моносахарид пен глицериннің арасын- да гликозидті байланыс бар. Гликолипидтер өсімдіктердің жапырақтарында фосфолипид- терге қарағанда 5 есе көп болады. Олар, əсіресе, хлоропластарда көп кездеседі, гликолипидтер мұнда мембрана жүйесін құруға қатысады. Гликолипидтердің тағы да бір туындысы – сульфолипидтер- ге бастама береді. Күкірт қышқылының қалдығы галактозаға қосылады. Соның нəтижесінде сульфолипидтер түзіледі. Сульфо- липидтер тек қана өсімдіктер жасушасында кездеседі, ал жануар- лар жасушасында сульфолипидтер болмайды. Сульфолипидтерге мидан бөлініп алынған цереброзидсульфат жатады. жүктеу/скачать 1,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|