Балалар әдебиетінің ерекшеліктері
Ы.Алтынсариннің «Мұсылмандық тұтқасы» еңбегі
жүктеу/скачать 220,03 Kb.
|
Балалар әдебиеті лекция
| 2. Ы.Алтынсариннің «Мұсылмандық тұтқасы» еңбегі. Еңбек 1882 жылы жазылып бітеді. Түпнұсқаны баспаға бастыруға Н.И.Ильминскийге жібереді. «...мұндай оқу құралды, менің басында ойлағанымдай, орыс әрпімен жазу мүлде мүмкін емес; өйткені, мұндай дін кітабы шариғат тұрғыларына толық сай құрастырылғанымен де, сыртқы жағынан қарағанда мұсылманша болмаған соң, қазақ арасында сенімді болмас еді, әр түрлі қолайсыз әңгімелер туғызар еді, сөйтіп іске аспай, мектеп кітапханаларында босқа жатып қалар еді» – деп»[1;245] Ильминскийге 1882 жылдың 12 қыркүйегінде жазады. Кітапты бастыру ісін Ильминскийге тапсырады: «мен енді осы оқу құралын, Орынбор оқу округі попечителінің де айтуы бойынша, аса қайырымды Николай Иванович, Сізге жіберіп, мұны бастыру ісіне өзіңіздің араласуыңызды сұрайын деп отырмын; өйткені, мұндай татар кітаптарының басылу жолын мен білмеймін(цензор Готвальд деген біреу болса керек) және осындай кітаптың бір-екі мың данасын бастырып алуға қанша ақша керек болатынын да білмеймін: бұл ақшаны мен өз жанымнан төлемекпін. Менің ағайындарым осымен бірге Алдияров пен Қарабаев деген студент туысқандарымның бұл кітапқа корректор болуларын сұраймын»[1;246]. Бірақ кітаптың жарыққа шығуы кешеуілдей береді.
Студент туысқаны Қарабаевтан кітапты шығару қиыншылықтары турасында хат алғаннан соң 1883 жылы Ильминскийге былай деп жазады: «..мен сізді ешқандай қиыншылық жағдайға түсіремін деп ойлаған да жоқ едім. Оның үстіне, округтің попечителі де сізбен ақылдас деп кеңес беріп еді. Мен жеке адамдардың бастырып шығарып жүрген жалпы татар кітапшаларының бәрі сияқты(айта кетелік, бұлардың ішінде цензураның мүлдем жібермеуге тиісті кітапшалары да аз емес) менің кітапшам да, жергілікті цензура қарап шыққаннан кейін баспаханада басылып шыға береді ғой деп ойлап едім. Бірақ, менің ісім бұлай болып шықпай отыр»[1;251]. «Мұылманшылық тұтқасы» еңбегі 1884 жылы Қазан қаласында басылып шығады. Ы.Алтынсарин діннің тәрбиелік мәнін жоғары бағалады. Дін иелері түсініп жаттап, оның тәрбиелік мәнін тыңдаушыларға аша білу парыз деп түсіндірді. «Түсінбей жаттау – күнә» деп діни уағыздарды құр босқа жаттап алып молда болу ел мәдениетіне, тәрбие ісіне жат екенін ашына жазды. Ол діни оқулықтардың мазмұнын жете түсінбеген дүмше молдалар дін-шариғат қағидаларын өздерінше бұрмалап теріс түсініктер беретінін қаттты сынады. Ыбырай шариғат сүрелерін ана тілінде түсіндірді. Оларды өмір тіршілігімен, адам тәрбиесімен тығыз байланыстыра талдады. Діни терминдердің мән-мағынасын ашуға зер салды. Кітап төрт бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде иман туралы айтылады(иман дегеннің не екені, құдайдың бірлігі, Мұхамбет оның елшісі екендігін қалай тану керек екендігі көрсетіледі). Екінші бөлімде құдайға құлшылық ету, намаз оқу, ораза ұстау, кедейлерге садақа беру(зекет) беру және жалпы қайырымдылық істер істеу, қажыға бару көрсетілді, оқылатын аяттар қосылды. Үшінші бөлімде адамгершілік жайы көрсетілді. Төртінші бөлімде арабша аяттар қазақ тіліне аударылып берілді. Ағартушы ғалым адамның не нәрсеге болса да берік сенімі жүректен терең орын алмаса, ол әсерлік, тәрбиелік нәтиже бермейді деген тұжырым жасайды.
жүктеу/скачать 220,03 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|