1130 нұсқа
мәтін
Хандық дәрежесіне кетерілген
тұңгыш қазақ әйелі
1821 жылы Уәли хан дүниеден өткенде Айғаным 38 жаста болатын. Үміт күткен ұлы Шыңғыс әкеден бар болғаны 10 жасында қалыпты. Осы тұста Ресей патшалығы
Айғанымды «Орта жүздің ханы» деп таниды.
Уәлидің өзге әйелдерінен қаншама ұлдары бола тұра, таққа Айғанымның отыруы патша үкіметіне өте қолайлы еді. Осыған орай Айғанымды «хандық дәрежесіне көтерілген тұңғыш қазақ әйелі» деп атаушылар да бар. Бірақ бұл «хандық»
ұзаққа
созылмай, 1822 жылы М.М.Спаранскийдің «Сібір қазақтарын басқару» атты ережесі
шығады да, Орта жүздің хандығы жойылып, қазақтары:
Құсмұрын, Көкшетау, Ақмола, Баян, Қарқаралы, Аякөз аталған алты дуанға бөлініп кетеді. Ал Айғаным Көкшетау дуанына біраз жыл аға сұлтан болып тұрады. Бұл туралы ғалым Әлкей Марғұлан:
«Айғаным
- ақылды, кореген, өз заманына сай білімді болған әйел. Ол шығыстың бірнеше тілін білген, орыс мәдениетіне деп қойып, Сыртқы істер министрлігінің Азия департаментімен және Петербордағы
Сібір комитетімен хат жазысып, байланысып
отырған», - дейді. Айғаным жергілікті халықтың арасында өте зор беделге ие болған.
Айғанымның хандық дәуірінің ұзаққа созылмауының себебі
Орта жүзде хандық жойылған соң
Хандықгы баласына беруіне байланысты
Қазақ жерінде хандық дәуір жойылған соң Д) Аға сұлтан қызметіне тағайындалған соң Е) Көкшетауда хандық билік жойылған соң
