Bulletin «Педагогика ғылымдары» сериясы

Абай атындағы ҚазҰПУ-ң ХАБАРШЫСЫ «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1(57), 2018 
41 
 
THE IMPORTANCE OF CRITICAL THINKING IN THE DEVELOPMENT
OF FUTURE PRIMARY SCHOOL TEACHERS’ INTELLIGENCE 
Abstract 
Critical thinking means the concentration of thinking on the process of solving any issues or problems and in this context 
does not mean "disapproval" or "denial". Critical thinking occurs when there is a process of reasoning, the formulation of 
conclusions or solving problems. It is a leading modern educational concept, relevant for the development of teaching and 
learning in Kazakhstan. This module requires the adjustment of a conscious and deliberate approach to the development of 
critical thinking teachers. Each teacher is required to educate and train young people with greater responsibility to work, to 
know and use the world's ideas in his own practice. 
Intelligence as a quality of personality is the ability to coordinate, accumulate knowledge, help to acquire it to people, 
make the development of the mind the main life priority. 
Key words: 
intelligence, intellectual nation, approach, project, criterion, standard, critical thinking, manual. 
Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептері педагогтерінің біліктілігін арттыру 
курстарының бағдарламасында мҧғалімдердің сыни тҧрғыдан ойлауы ҿзінің жҧмыс тҽжірибесін, 
жаңа тҽсілдерді қолдану жҽне бағалау ҽрекеттерін сыни тҧрғыдан бағалауды қамтиды делінген 
[1,13]. 
Қазіргі кезеңде білім берудің сапасын жақсарту, ҽдістемелік негізін ҿзгерту заман талабына сҽйкес 
туындап отырған қажеттілік. Ҿйткені, білім саласы ҽр кҥні кҿптеген ғылыми жаңалықтарға, терең 
ҽлеуметтік ҿзгерістерге толы. Бҧрын оқу ҥрдісінде мҧғалім басты рҿл атқарған болса, қазір оқушы-
ның белсенділік кҿрсететін кезі туды. Сабақ мҧғалімнің емес, оқушының іс-ҽрекетімен бағаланады. 
Қазіргі заманда нені оқыту емес, қалай оқыту маңыздырақ болып отыр. Сабақ барысында оқушының 
ізденуі мен зерттеу дағдыларын қалыптастыра отырып, пҽнге деген қызығушылықтарын арттыру 
мақсатында қолданылатын технологиялар баршылық. Солардың бірі сын тҧрғысынан ойлау техно-
логиясы.
«Сыни ойлау» термині Ж.Пиаже, Дж.Брунер, Л.С. Выготский сияқты белгілі психологтардың 
еңбектері арқылы бҧрыннан танымал болғанымен, Ресейдің практик-педагогтарының кҽсіби тілінде 
ол салыстырмалы тҥрде жуық арада қолданыла бастады. 
Бҥгінде ҽртҥрлі ғылыми дереккҿздерден «сыни ойлау» терминінің ҽртҥрлі анықтамаларын табуға 
болады. Дж.А. Браус жҽне Д.Вуд оған неге сеніп жҽне не істеу керектігін шешуге бағытталған 
ақылға қонымды рефлексивті ойлау деген анықтама беруде. Сыншылар ҿзіндік «Мен»-ді ҧғынып 
жҽне сезінуге, объективті, қисынды болуға, басқа кҿзқарастарды тҥсінуге тырысуда. Олардың 
пікірінше, сыни ойлау – ақылға сыйымды шешімді іздеу (ҿзінің, сондай-ақ ҿзгелердің кҿзқарасын 
ескере отырып қалайша объективті тҥрде пайымдап жҽне ҽрекет ету керек) жҽне ҿзіндік қате тҥсінік-
терден бас тарта білу. Сыни ойшылар жаңа идеялар ҧсынып жҽне жаңа мҥмкіндіктерді кҿре алады, 
бҧл проблемаларды шешуде аса маңызды болып табылады [2, 63]. 
Бҧл технология Кеңес ҿкіметі кезінде 1973 жылдан, Қазақстанда 1997 жылдан бері таныла баста-
ды. Оқу мен жазу арқылы сыни тҧрғыдан ойлау, яғни, RWCT жобасы 29 мемлекетте қолданылады. 
Технологияның негізін қалаушылар американдық ғалымдар Чарльз Темпл, Джон Дьюи, Мередит. 
Кезінде жоба ретінде ҧсынылып, кҿпшіліктің қолдауын тапқан бҧл технологияда Выготский, Пиаже, 
Эльконин-Давыдовтардың, басқа да ғалымдардың еңбектерінің ең қҧнды жерлері кҿрініс тауып, 
идеялар тоғысып, біріктірілген іспетті.
Жалпы білім беру ордаларындағы педагогикалық технологиялардың бірі «Сын тҧрғысынан ойлау 
технологиясы». Сын тҧрғысынан ойлау – Қазақстандағы білім беруді дамыту ҥшін маңызды болып 
табылатын қазіргі ең басты педагогикалық тҥсінік.
Сын тҧрғысынан ойлау дегеніміз – сабақта балалардың қызығушылығын арттыра отырып, ҿз 
ойыңды еркін жҽне зерттей талпындырып, тҧжырым жасау немесе ой қозғай отырып, баланың ҿз 
ойымен ҿзгелердің ойына сыни қарап, естіген, білгенін талдап, салыстырып, реттеп, сҧрыптап, жҥйе-
леп, білмегенін ҿзі зерттеп, дҽлелдеп, тҧжырым жасауға бағыттау, ҿз бетімен жҽне бірлесіп шығарма-
шылық жҧмыс жасау. 
Елбасымыз Н.Ҽ. Назарбаев «Қазақстанның ҽлемдегі бҽсекеге қабілетті 30 елдің қатарына кіру 
стратегиясы» Жолдауында «Білім беру стандарты – Қазақстанның бҽсекеге нақтылы қабілеттілігін 

ВЕСТНИК КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №1(57), 2018 
42
қамтамасыз етуге мҥмкіндік беретін аса маңызды қҧралдарының бірі» деп атап кҿрсетуі педагоги-
калық ҥрдістің сапасын ҥнемі арттырып отыруды талап ететіндігін кҿрсетеді. Демек, заман талабына 
сай бҽсекеге қабілетті жас ҧрпақты тҽрбиелеуде, оқушыларға қажетті білімді меңгертудің тиімді 
жолдарын, ҽдіс-тҽсілдерін талмай іздеу – ҽр ҧстаздың міндеті [3].
Қазіргі таңдағы ҽлемдік ҿркениет кҿшіне ілесу тек қана экономикалық ҿрлеу талаптарымен шек-
теліп қана қоймай, ол ҿз кезегінде қоғамның рухани-мҽдени саласын қайта жаңғыртуды талап етеді. 
Тҧтастай алғанда, қоғамдық ҿмірдің барлық саласын қайта жаңарту мен инновацияға ҧмтылудың 
нақты нҽтижелерге қол жеткізуі тҥптеп келгенде, еліміздің адам ресурсына, ҽсіресе, сыни тҧрғыдан 
ойлау қабілеті, зиялылығы мен зияткерлігінің сапалық деңгейіне байланысты болып шығады.
Адам қашан терең ойлана бастайды? Бірінші кезеңде оның алдында дайын жауабы жоқ қандай да 
бір мҽселе немесе ҽлі де ҥйреншікті бола қоймаған жаңа ақпарат пайда болғанда. Екіншіден, адам 
бҧл мҽселенің жауабын табуға ҧмтылыс жасағанда немесе жаңа нҽрсені тҥсініп, оның байыбына 
жетуге тырысқанда. 
Рефлексия жасағанда адам кҿптеген шешімдерді сараптап, оларды ой елегінен ҿткізіп, ҿз қҧнды-
лықтары мен тҥсініктерінің, тҥйсігі мен қажеттіліктерінің таразысына салып, салыстырады, мҽселе-
нің байыбына жетуге тырысады. Осыдан соң адам ҿзі таңдап алып, кҿңілі қалаған шешімді тура сол 
қалпында қабылдамай, оны жан-жақты қарастырады, оның оң мен солын ажыратады, кемшіліктерін 
келтірумен қатар оны қуаттау ҥшін дҽлелдер іздейді. Бҧл тҧжырымдауға қанағаттанбай, ҿз шешіміне 
балама іздестіреді, жаңа ҧсыныстар мен болжамдар жасайды. Ылғи да ҿзіне еш бҥкпесіз шындық 
тҧрғысынан сҧрақ қойып, оған жауап іздейді, жауап тапса, қайтадан сҧрақ қойып, енді соның жауа-
бын іздестіреді, оған да қанағаттанбай, ҽрі қарай «қаза береді», «қаза береді». Сҧрақтар, сҧрақтар, 
сҧрақтар. Жауап іздеу, жауап іздеу, жауап іздеу. Ҥздіксіз іздену мен зерттеу. 
Ойлаудың осындай толассыз тҥрі 

жүктеу/скачать 6,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: