Дәріс тезистері № апта Дәріс тақырыбы және тезистер Сағат көлемі №1,2 дәріс Тақырып: Психологияға кіріспе. Психологиядағы әдістерді жіктеу
жүктеу/скачать 0,91 Mb.
|
ДӘРІСТЕР ТЕЗИСТЕРІ . Психология (электив) (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Қайта жаңғырту
| Ес процесс ретінде қарастыру оның дәреже (процестердің) қатарын ажыратуына мүмкіндік береді. Ес процестеріне: есте қалдыру, сақтау, қайта жаңғырту және ұмыту жатады.
Есте қалдыру немесе көру естің әсерлеуі әлдебір бейненің қалыптасуымен байланысты. Кез келген адам алты белгісі бар санды жеңіл есте қалдыра алады. Механикалық есте сақтаудың көлемі – 7±2. Алты белгісі бар телефон нөмірлерін қалай есте сақтай аламыз? Сіз үшін ол адам қаншалықты маңызды болса, оның телефон нөмірін есте қалдыру жеңілірек болады. Басқалар өз телефон нөмірлерін алуға көндіретін болса да, Сіз оны есте қалдыра алмайсыз. Бұл жерде қайтадан Сіздің тұлғаңыздың түрткілы-қажеттілік жүйесімен байланысты: қызықтыратындығы, маңызды болатыны ғана есте қалады. Ол Сіздің қажеттіліктеріңізге жауап беріп, олар қанағаттанады. Егер Сіз қызықты еместі өзіңізге қызықты етіп жасасаңыз, сол кезде керектісінің бәрін есте қалдыра аласыз. Іздерді есте сақтау ес жүйесінде орталық түйін болып табылады. Табылған ақпаратты жинау мен сақтау процесінде ОЖЖ-да күрделі қайта өңделуі іске асады. Бірдей немесе ұқсас әсерлердің бірнеше қайталануы есте қалуы жай басу мен бекіту принципі арқылы емес, ескі ақпаратты реттеу, құнар беру, жаңа келген ақпаратпен салыстыру жолымен орындалады. Бұл сатыда ақпараттың екінші рет (бірінші - қабылдау кезінде) бұрмалануы болады. Есте сақтау біздің күнделікті өмірде әдеттегі ес деген түсінік болып табылады. Ол естің орталық түйінінің бірі. Қайта жаңғырту ес блоктары немесе жүйелерінен ақпаратты шығаруымен (оқу) сипатталады. Қайта жаңғырту есте қалдыру сияқты ерікті және еріксіз болады. Еріксіз қайта жаңғырту аңдаусыз болады да, беймаза сипатта болуы мүмкін. Ерікті жаңғырту ұзақ мерзімді есте сақталған бұрынырақ табылған ақпаратты қайта жаңғыртуымен айқындалады. Ол таңдау сипатына ие, зейінді, кейде маңызды ақыл-ой жігерін қосуды талап ететін белсенді процесс. Қайта жаңғырту вербализациялау процесімен байланысты. Ол кемінде үш түрлі болады - қалыпты қайта жаңғырту, танып білу және реминисценция. Қалыпты қайта жаңғырту - ес процесі, оның нәтижесінде өткенде ұзақ мерзімді есте бекітілген мазмұнын актуализациялау (шығарып алу) және оны қысқа мерзімді еске аудару. Қайта жаңғыртудың ерекше түрі танып білу, яғни қабылданатын объектіні өткен тәжірибеден таныстығын мойындату, теңестіру. Танып білу белгілі әсерді естің сәйкес іздерімен салыстыру операциясына негізделеді. Өз өміріңізде Сіз осы жаңғыртудың түрімен жиі кездесесіз, сонымен бірге емтихандарда да. Тәжірибелі ұстаздың студентпен жақсы ұйымдастырылған өзара әрекет оқу материалы осы жаңғыртудың түрін белсендіре алуы мүмкін. Ұмыту деп қайта жаңғырта алудың мүмкін еместігі ретінде, табылған ақпаратты практикалық іс-әрекетте қолданбау мен пайдаланбау ретінде түсініледі. Бірақ ол белгілі жағдайда жаңғырта алады. Ұмыту процесін экспериментті түрде алғаш зерттеген неміс ғалымы Г. Эббингауз зерттеудің негізінде мағынасыз материалдың ұмыту заңын орнатты (3-суретті қараңыз). Бұл заңды біле отырып, біз мысалы қылмыс әрекетті анықтау жұмыстары неге бірден өткізілетінін енді түсінеміз: бірінші тергеу 3 сағаттан, ақырғы жағдайда – 72 сағаттан кешікпей өткізілуі тиіс. Сондықтан да ең толық және дәл ақпаратты алу үшін куәгерлерді 3 тәулікке дейін тұтқынға алуы мүмкін. Ұмыту - естің тиімді жұмысына қажетті процесс. Ұмытудың көмегімен адам сансыз көп нақты белгілерден көтеріліп, өзіне жалпылау мүмкіндігін жеңілдетеді. Ұмытуды басқару қиын. Адамда ұмыту қабілетінің болмауы үлкен мәселелердің туындауына әкеліп соғатыны туралы тарихта мысалдар көп (Психология хрестоматиясындағы А.Р. Лурия жазған Шершевский оқиғасын қараңдар). жүктеу/скачать 0,91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|