Екібастұз қаласы 2017 жыл. Түсінік хат Бұл дидактикалық материал оқу орыс тілінде жүретін мектептердің 6-сыныбына «Қазақ тілі»

сауатты – грамотная

талай рет – постоянно

жақсы атақ алғанбыз – получили хорошую славу

Біз өз сынып жетекшімізді өте жақсы көреміз, сыйлаймыз, құрметтейміз.

Аяқ, көз, тіс, тіл, би. таза, кір, су.

1. 
   Кеше біздің сыныпта алты сабақ (болу)
   
2. 
   Бірінші сабақ сағат сегізде (басталу)
   
3. 
   Демалыс күні мен шаңғы (тебу).
   
4. 
   Айгүл кір жуады, әкем дүкенге (бару).
   
5. 
   Менің анам фабрикада жұмыс( істеу).
   

1. 
   добрый 1. еңбекқор
   
2. 
   грамотный 2. көңілді
   
3. 
   знающий 3. мейірімді
   
4. 
   веселый 4. сауатты
   
5. 
   гостеприимный 5. білімді
   
6. 
   трудолюбивый 6. қонақжай
   

біркелкі – одинаковые

алжапқыш – фартук

тиіс – обязаны

ыңғайлы – удобный
1-тапсырма. Көп нүктенің орнына тиісті септік жалғауларын қойып, мәтінді оқыңдар.

Мектеп формасы
Мен мектеп... оқимын. Біздің мектеп... өз ережелері бар. Жаңа оқу жылы... бастап оқушылар біркелкі форма кию тиіс. Ол форманы өзіміз... тігін фабрикасы шығарды. Біз... жаңа форма өте ұнайды. Сондықтан қыздар мен ұлдар қуана-қуана киіп жүр.

Дене шынықтыру сабағына біз спорттық костюм... жүреміз. Ал еңбек сабағына арнайы жұмыс халатын, алжапқыш киеміз.

Мектеп... шыққан кезде, үй ішінде мен өзім... сүйікті джинсы шалбарым мен жеңіл футболкамды киіп аламын. Ол маған өте ыңғайлы. Ал кино..., театр... немесе кафе... барғанда, мен әдемі көйлек киемін.
2-тапсырма. Берілген сөздердің антонимдерін тауып, олармен сөйлем құраңдар.

Әдемі, ұзын, ескі, үлкен, тар(көйлек), таза, жақын.

Мұғалім, жақсы, білімді, оқушы, дарынды.

- Жарайды. Қандай көйлек қалайсың?

- Жеңі ұзын, жағасы, кеуденің сол жағында қалтасы болсын.

- Онда мен Сіздің өлшеміңізді алайын. Бері маған қарап тұрыңыз. Енді бұрылыңыз, ары қараңыз. Болды, бір аптадан кейін келіңіз.

- Рахмет, сау болыңыз.
5-тапсырма. Сөйлемдерді толықтырыңдар.

1. Мұғалім бізге ... тақтаға жазғызды, синтаксистік ... жасатты. 2. Ермек ... оқыды, орыс ... аударды. 3. Оқушылар шығармаларында көп ... жіберді. 4. Света қазақша өте ... сөйлейді. 5. Әлия ... жазбаша орындап отыр. 6. Тіл үйрету ... емес. 6. Мұғалім ... адам. 7. Ол қазақша ... үйреніп жүр. 8. Үйге қандай тапсырмалар ... ?

бастауыш сыныптар – начальные классы

жоғары сыныптар – старшие классы

оқырман залы – читальный зал

Дүкенге барса маған айтсын.

Жұмысы болса
4-тапсырма. Берілген сөйлемдердегі етістіктерді шартты рай түріне қойыңдар.

1. Ертең қар жау... .

2. Мен ағама хат жаз... .

3. Мұғалім сабақ сұра... .

4. Жаңбыр жау... .

5. Біз оны бүгін мектепте көр... .

6. Сіз Наурызда оны қонаққа шақыр....
5-тапсырма. Төмендегі етістіктерді қалау райына қойып, олармен сөйлем құрастырыңдар.
Билеу, орындау, аяқтау, сөйлеу, жүгіру, шығу
6-тапсырма. Өлеңді жаттап алыңдар.
Үзіліс келді, үзіліс болды,

Көңілді балалар, оқушылар.

Кел, ойнайық, кел демалайық

Үзіліс бізге қуаныш сыйлады.

дәстүрлі түрде – традиционно

сонымен бірге – наряду с этим
1-тапсырма. Мәтінді оқып, мектептеріңде өткізілетін сабақтар туралы әңгімелеңдер.

Қазақ тілі сабағында
Қазақ тілі сабағы аптасына бес рет болады. Біз қазақ тілі сабағын жақсы көреміз, өйткені ол қызықты өтеді. Қазақ тілі сабағында бір-бірімізге сұрақ қойып, жауап дайындаймыз. Мәтінді оқып мазмұнын түсінеміз, сөздік көмегімен жаңа сөздерді аударамыз. Біз сабақта әр түрлі тақырыптармен танысамыз. Маған ұнайтын тақырыптар «Мектеп», «Отбасы», «Қазақстан жері», «Табиғат». Сонымен бірге қазақ тілі сабағында дәстүрлі түрде біз фонетикалық, морфологиялық талдаулар жасаймыз.

Ең қызықтысы – біз сабақта «Ханталапай», «Асық» сияқты ұлттық ойындар ойнаймыз.

Мен және менің сыныптастарыма қазақ тілі сабағы ұнайды.
2-тапсырма. Сұрақтарды пайдаланып, диалог құрастырыңдар.
1. Сен қандай пәндерді ұнатасың?

2. Қай пәндер сен үшін қиын?

3. Қай пәннің мұғалімін ұнатасың? Неге?

4. Қазақ тілі пәнін оқып-үйрену не үшін керек.

Білімді мыңды жығар.

Нығметтің қалаға бар... келіп жүр. Сәрсеннің өлең айт... келді. Сенің театрға барғ... келді. Бұл мектепте оқы... келмейді. Менің қазір тамақ іш... келмей отыр. Асханаға бар..келмейді.

2. Сіз мына мәтінді оқыңыз, ал сендер мәтін бойынша сұрақтар қойыңдар.

3. Талғат сөйлемді тақтаға жазсын, ал Марат пен Әлия тексерсін.

4. Қазір біз мәтінді тыңдайық.

5. Мен магнитофонды қосайын. Жарайды, сен магнитофонды қос.

6. Келесі сабақта жатжазу жазайық.

7. Сендер оқырман залына барып, сабаққа әзірленіңдер.

8. Марат мәтінді оқы!

сүйікті пәнім – любимый предмет

өткізіледі – проводится

танысу – знакомить

тырысу – стараться

міндетіміз – обязанность

Үйге келгенде, мен әжеме үйренгенімді айтып беремін. Қазақ тілін жақсы білуге тырысамын.

Мен Қазақстан жерінде тудым, менің ана тілім орыс тілі, бірақ қазақ тілін үйренуге біз міндеттіміз.
2-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңдер.

1. 
   Саған қандай пән ұнайды?
   
2. 
   Не себептен бұл пән ұнайды?
   
3. 
   Мұғалімнің аты-жөні кім?
   
4. 
   Бұл пән аптасына неше рет болады?
   
5. 
   Бос уақытыңда не істейсіңдер?
   
6. 
   Келешекте кім болғың келеді?
   

предмет русского языка предет труда

предмет немецкого языка предмет физкультуры
5-тапсырма. Сөйлемдерге синтаксистік талдау жасаңдар.
1. Оқушылар келді.

2. Біз тарих пәнін ұнатамыз.

3. Балалар көркем мұражайынан шықты.

4. Мұғалім көңілді.

5. Ән сабағында біз ән жаттаймыз.
112–сабақ

Сөздік:

мамық – пух

жиі-жиі – часто

орнатылып – ставят

сырғанау – кататься

қарсы алып – встречать

Қыста менің сүйікті мейрамым болады. Желтоқсан айында балалар және әр отбасы Жаңа жыл мерекесін тойлаймыз. Үйде шырша орнатылып, арнайы дастарқан жайямыз. Жаңа жылды қарсы алып, бір-бірімізге ақ тілек білдіреміз.

1. 
   Бұл мезгілде ... жауады.
   
2. 
   ...ақ мамыққа оранады.
   
3. 
   Өзен, көлдердің ... қалыңдайды.
   
4. 
   Мұз айдындарында балалар ... теуіп, ... сырғанайды.
   
5. 
   Қыста... қарсы аламыз.
   
6. 
   Табиғат үшін Жаңа жыл ... басталады.
   

1. 
   Қыс – жылдың... ... ... . 1. ұнайды
   
2. 
   Мен қыс мезгілін өте жақсы ... ... ... . 2. туған күнім болады
   
3. 
   Қыста әсем қаламыз Астанада ... ... ... ... . 3. шанамен, конькимен сырғанаймыз.
   
4. 
   Қарағай мен қайың ақ кимешек ... ... ... . 4. ең тамаша мезгілі.
   
5. 
   Желтоқсан өтіп, қаңтар келгенде ... ... ... . 5. әсермен қарсы аламын.
   
6. 
   Қыста мұздар қатады,..., ... ... . 6. мұз қалашықтар бой түзейді
   
7. 
   Қыста менің ... ... ... . 7. киіп алған сықылды.
   
8. 
   Маған қыс ... . 8. ұзақ түндер басталды.
   

Етігім жылы. Әжем Дәурен екеумізге жылы қолғап тоқыды. Орамалым жұмсақ. Әжем Әминаға дүкеннен жаңа қызыл тон сатып әкелді.

бекер – не зря

нәрсе – вещь

қасиеттер – качества

үлгі – пример

ұқсау –быть похожим

«Кітап - білім бұлағы», - деп бекр айтпаған, өйткені біз кітаптан көп нәрсе аламыз. Мен кішкентай кезімнен кітап оқуды жақсы көремін. Мектептен кейін сабақтарымды істеп, мен сүйікті кітаптарымды алып, оқимын. Кейбір кейіпкерлердің өмірінен жақсы қасиеттерді үлгі ретінде алғым келеді, жағымды кейіпкерлерге ұқсағым келеді. Казіргі кезде көбі компьютерден әңгімелерді оқиды, бірақ, менің ойымша, кітапты оқуға еш нәрсе жетпейді.

Кітап – біздің досымыз.
2-тапсырма. Берілген сөйлемдердегі бастауыш пен баяндауышты белгілеңдер. 3-ші сөйлемге синтаксистік талдау жасаңдар.

1. 
   Мен кішкентай кезімнен кітапты оқыдым.
   
2. 
   Менің сүйікті кітаптарым бар.
   
3. 
   Әрқашанда кітапханада адамдар кітапты оқиды.
   
4. 
   Абайдың өлеңдері бүкіл әлемге белгілі болған.
   

1. 
   Сенің сүйікті ісің бар ма?
   
2. 
   Ол қандай іс?
   
3. 
   Сен бұл істі қай кезден ұнатасың?
   
4. 
   Не себеппен осы іс саған ұнайды?
   

2. Біздің оқушылар қолөнер үйірмесіне ... .

3. Спортшы болғым ... .

4. Менің әкем боксты ... .

5. Менің қарындасым домбыра үйірмесіне ... .
5-тапсырма. Берілген сөз тіркестерінен жалаң және жайылма сөйлем құрастырыңдар.
Үйірмеге бару, кітап оқу, би билеу, сурет салу, ән айту.
Мысалы: Мен ән айтуды жақсы көремін (жайылма сөйлем).

Ол сурет салады (жалаң сөйлем).

қызыға оқимын – читаю с интересом

жарлы баласы – сын бедняка

қиын оқиғаларға түседі – попадают в трудные ситуации

бәрі жағдайлардан құтқарып шығады – достойно выходит из всех

ситуаций

Кітап – менің досым.

Кітап оқу – өнер

Көп оқыған білімді. Кітаппен дос бол

(Ы. Алтынсарин).

көп көңіл бөледі – уделяет много внимания

тырысамыз – стремимся

мәдениет – культура

тән дыбыстар – специфические звуки
1-тапсырма. Мәтінді оқып, өзіңнің сүйікті ұстазың туралы әңгімелеп бер.

Сүйікті ұстазым
Біз алтыншы сыныпта оқимыз. Біздің мектептің оқушылары орыс тілінде оқиды. Орыс тілімен қатар қазақ тілін де үйренеміз. Менің сүйікті ұстазым қазақ тілінен сабақ береді. Майра апай білімді, мәдениетті, мейірімді мұғалім. Оның сабақтары өте қызықты. Майра апай бізбен көптеген жұмыстар істейді: берілген тақырыпқа сұрақтар қойып, жауап береміз, мәтіндерді қазақша оқып, орыс тіліне аударамыз. Жазба жұмыстарына мұғалім көп көңіл бөледі. Майра апай Қазақ тіліне тән дыбыстарды дұрыс жазуымызға, айтуымызға үйретеді. Біз қазақша сөйлесуге тырысамыз. Қазақ халқының әдебиеті, тарихы, мәдениеті туралы бізге көп мәлімет береді.

Майра апай – өте ақылды адам.

1. 
   Оқушылар қай тілінде оқиды?
   
2. 
   Майра апай қандай мұғалім?
   
3. 
   Ол қандай пәннен сабақ береді?
   
4. 
   Мұғалім сабақта оқушылармен қандай жұмыстар өткізеді?
   
5. 
   Қандай жұмыстарына Майра апай көп көңіл бөледі?
   
6. 
   Оқушылар қазақ тілі сабақтарында қандай мәлімет алады?
   

1. 
   Біз алтыншы сыныпта оқимыз.
   
2. 
   Қазақ тілі сабағы қызықты өтеді.
   
3. 
   Аптасына бір рет мазмұндама жазамыз.
   
4. 
   Сабақта біз ауызша көп сөйлесеміз.
   
5. 
   Біз сабақтан соң да қазақша сөйлесуге тырысамыз.
   

1. 
   Қазақ халқы... тілін, әдебиетін үйренгіміз келеді.
   
2. 
   Мұғалім біз... ән үйретеді.
   
3. 
   Орыс тілі... қатар қазақ тілін де үйренеміз.
   
4. 
   Қазақ тіліндегі мәтіндер... орыс тіліне аударамыз.
   
5. 
   Сабақт... атақты адамдар туралы әңгімелесеміз.
   

қонақжай – гостеприимный ет асады – готовят мясо

ардақты – почетный қадірлі – уважаемый

жауапты – ответственный жайма –бесбармачное тесто

илеу – замешивать қамыр – тесто

оқтау – скалка тұздық – соус

Менің сүйікті тағамым – бешбармақ. Қазақ халқы – қонақжай ел. Үйге қонақ келсе, ет асады. Қой сойылады. Қойдың немесе жылқы етінен бешбармақ әзірлейді. Бешбармақ – ардақты ас. Оны қадірлі қонақтарға асады.

Ет пісіру – жауапты іс. Ет піскенше, жайманы жасау керек. Ұнға жұмыртқа жарып, сорпаға илеп, қамыр дайындайды. Содан соң қамырды оқтаумен жаяды.

Ет піскен соң, жайманы сорпаға пісіріп алады, тұздық жасайды. Үлкен табаққа жайманы түсіреді, тұздық құйылады, содан соң етті ретімен салады.

Үстіне пияз қосылған тұздық құйылады. Енді дастарқанға апаруға болады.
2-тапсырма. Жаңа сөздермен сөз тіркестерін, сөйлемдер құрастырыңдар.
3-тапсырма. Мәтін бойынша диалог құраңдар.
4-тапсырма. Мақал-мәтелдердің аудармасын дұрыс тауып, мәнін түсіндіріңдер.

Мақал-мәтелдер	Аудармасы
Сыйлап берсе, суын іш. Той тамағы – тәтті. Сыйласқанның суын іш. Тату үйдің тамағы тәтті.	1.Когда в семье лад, все вкусно подряд. 2. В гостях у друга иводу подадут – пей. 3. Праздничные блюда – самые изысканные. 4. И вода – еда, если от души подана.

5-тапсырма. Сөздерден дұрыс сөйлемдер құраңдар.
Дастарқаннан, үлкен, нәрсе, қазақта, жоқ, дәмнен. Аттамайды, дастарханнан. Тағамнан, дастархандағы, ауыз тимей, дәм, кетуге болмайды. Үш түрі, қазақтың, дастарқанында, ұлттық, тамақтардың, негізгі, болады. Көп, күттіруге, тамақ, ішуге, шақырғанда, тамақты, болмайды.
6-тапсырма. Берілген етістіктерден көсемше түрін жасаңдар.
Сыйлау, құрметтеу, шақыру, күту, тамақтану, дайындау, әзірлеу.

117–сабақ

Сөздік:

адамзат – человечество

армандаймын – мечтаю

жауапкершілікті – ответственный

меірбан – милосердный

шыдамды – выносливый

науқас – больной
1-тапсырма. Мәтінді оқып, сұрақтарыңды қойыңдар.
Менің сүйікті мамандығым
Тұрмысымызда, өмірімізде кездесетін жақсы және адамзатқа керекті мамандықтар өте көп.

Бірақ мен дәрігер болуды армандаймын. Бұл мамандық қиын, жауапкершілікті қажет етеді. Дәрігер – адамдарды жақсы көруі, әрі мейірбан жүректі болуы тиісті. Мен науқастардың ауруын жеңілдетіп, оларға көмектескім келеді.

Білімді, батыл әрі шыдамды дәрігер болғым келеді. Адамдарға түн демей, күн демей жедел жәрдем көрсеткім келеді. Мен науқас адамды аяғына тұрғызсам, оған жақсы ем берсем, ол да маған риза болады.

Біздің Отанымыз үшін мұғалім де керек, ұшқыш та керек, инженер де керек, дәрігер де керек. Ондай мамандықтарды меңгеру үшін жақсы және көп оқу керек.

1. 
   Өмірімізде ... мамандықтар өте көп.
   
2. 
   Мен ... болуды армандаймын.
   
3. 
   ..., ... дәрігер болғым келеді.
   
4. 
   Адамдарға жедел ... көрсеткім келеді.
   
5. 
   Науқас адам маған ... болады.
   
6. 
   ... меңгеру үшін жақсы оқу керек.
   

Шоқан он жасын... Омбы қаласындағы әскери мектеп... оқуға түсті. Мектеп... келгенде, ол орыс тілін білмейтін. Ол өте зерек, еңбексүйгіш еді. Аз күнде орыс тілін үйреніп, сөйлейтін болды. Шоқан саяхат туралы жазылған кітаптар... қызығып оқыды. Өзі де оқу бітірген соң, саяхатшы болғысы келді. Омбы қаласында ол Потанин... танысты. Екеуі дос болды. Шоқан жақсы суретші еді. Ол мектепті алтын медаль... бітірді. Шоқан Уалиханов – қазақ халқы... шыққан бірінші саяхатшы, оқымысты, ғалым.

екеуміз – вдвоем

бітіру – заканчивать

шетел – заграница

сыйлап кеткен – подарили

есіме – в памяти

балалық шақ – детские годы
1-тапсырма. Мәтінді оқып, мазмұнын айтып беріңдер.

Менің сүйікті ойыншығым
Біз Артур екеуміз көрші болдық. Кішкентай кезімізден бірге ойнадық, бірге бірінші сыныпқа бардық, мектеп бітірдік. Артур менің жақсы досым болған. Бір күні Артур отбасымен шетелге көшіп кетті. Маған сыйлап кеткен ойыншығы – кішкентай ақ аю. Ол өте әдемі, жұмсақ, көзі өте мейірімді. Осы ойыншықты қолыма алғанда, есіме өткен балалық шағым келеді.
2-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңдер.

1. Сенің сүйікті ойыншығың бар ма?

2. Саған оны кім сыйлады?

3. Ол неге саған қымбат?

4. Ойыншығың туралы әңгімелеп бер.
3-тапсырма. Төменде берілген сөйлемдердегі етістіктерді нақ осы шаққа қойыңдар.

1. Ұлдар әр жерден шұңқыр қазды.

2. Маған мереке күніне сыйлықтар берді.

3. Біз ата-аналарды әрқашанда құрметтейміз.

4. Жоғары сынып оқушылары бізге көмектеседі.

5. Біз бақта ағаш, гүл саламыз.

6. Балалар шелекпен су әкелді.

7. Сынып жетекшіміз бізді мақтады.