Экономикалық теория. Экономиканың зерттеу әдістері. Экономикалық теорияның функциялары
М еншік субъектісі меншік объектісі
жүктеу/скачать 331,68 Kb.
|
Экономика теория Дәрістер 2022ж
- Бұл бет үшін навигация:
- Меншіктің экономикалық мағынасы
М еншік субъектісі меншік объектісі
Меншіктің экономикалық мағынасы келесі қатынастармен сипатталады: Иемдену – затты өз игілігіне пайдалану. Жатсындыру – меншік объектісін иеліктен шығару Жекелендіру - әр бір тауар өндіруші мамандығы бойынша белгілі бір тауар өндірісіне жекеленеді. Қоғамдастыру – еңбектің қоғамдық сипатының дамуы. Өндірістің материалдық және жеке факторының бірігу тәсілі. Табысты бөлу әдістері. Меншік, заң жағынан алып қарағанда, мүліктік қатынастарға жатады. Құқық нормалар мен актілерде материалдық байлық әр түрлі субъектілер арасында қалай иемделінетіні және бөлінетіні анықталады. Экономикалық теорияда жеке меншік құқықтың мынадай түрлерінде даму алады. (Оноре тізімі бойынша): Иемдену құқығы, яғни игіліктерге міндеттелінген денелік (күш қуаттылық) бақылау құқығы. Пайдалану құқығы, яғни игіліктің пайдалы қасиетін өзі үшін қолдану құқығы. Басқару құқығы, яғни игіліктерді қолдануды кім және қалай қамтамасыз етуді шешу құқығы. Табысқа деген құқық, яғни игіліктерді пайдалану нәтижесіне ие болу құқығы. Егемендік құқығы, яғни игіліктерді жатсындыру, өзгерту, тұтыну немесе жойып жіберу құқығы. Қауіпсіздік құқығы, яғни игіліктерді сыртқы ортаның зияндылығынан қорғау құқығы. Игіліктерді мұрагерлікке беру құқығы Игіліктерді иеленудегі мерзімсіздік құқығы. Сыртқы ортаға зияны келтіретін әдістерді қолдануға тыйым салау құқығы. Өндіріп алуға жауапкершілік құқығы, яғни қарыз үшін игіліктерді өндіріп алу құқығы Қалдық сипатты құқық, яғни бұзылған құқықтарды қалпына кеттіруді қамтамасыз ететін институттардың әрекет ету құқығы. Адамзат қоғамының даму тарихында меншіктің әр түрлі типтері белгілі. Ерте дүниенің өзінде ұжымдық, жеке еңбектік және мемлекеттік меншік түрлері қалыптаса бастады. Олардың ең бастылары: жеке және мемлекеттік меншік болып саналады. Мемлекеттік меншік өзінің барынша дамуын әкімшілік-әміршілік экономикалық жүйеде, бұрынғы КСРО-да жүзеге асырылып, оның үлесі меншік түрінің жалпы құрылымында 88,6 % құрады, нарықытық экономикасы дамыған елдерде мемлекеттік меншіктің үлесі көп болмайды. Экономикада мемлекеттік меншіктің басым болуы мемлекеттік монополиялардың пайда болуына алып келеді. Жеке меншіктің дамуы XIX – ғасырдың екінші жартысының ортасына дейін жүзеге асты. Жеке меншіктің дамуы еркін бәсекенің дамуына, кәсіпкерлердің тиімділігін көтеруге, тұрғындардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға итермелейді. Еңбек бөлінісінің даму деңгейіне байланысты меншік әр түрлі иемдену формаларына бөлінеді: Жеке иемдену формасы. Ұжымдық иемдену формасы. Қоғамдық иемдену формасы. Нарықтық экономикаға көшу меншік қатынастарын өзгертугі талап етеді. Меншікті мемлекет иелігінен алу мен жекешелендіру нарыққа көшу барысындағы өте күрделі, маңызды мәселе. Орталықтандырылған мемлекеттік экономиканы аралас экономикаға көшіру мәселесі мемлекеттік тікелей басқарудан құтылып, бәсекені дамытуды қарастырады. жүктеу/скачать 331,68 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|