Хабаршысы вестник
жүктеу/скачать 2,77 Mb. Pdf көрінісі
|
№1 (56)-2020
|
Кесте 1 Жергілікті құрамында цеолиттері балшықтардың химиялық құрамы, % Химиялық заттар Ирлит 1 Ирлит 7 Аланит Лескенит Диалбекулит Тереклит Кремний (SiO2) 40,2 52,6 51,7 50,8 46,4 56,4 Алюминий (Al2O3) 16,2 28,1 16,05 1,1 18,1 19,4 Темір (Fe O) 1,06 4,27 5,5 4,6 5,2 5,5 Темір (Fe2 O3) 3,23 2,18 2,18 2,18 2,62 1,68 Фосфор (P2O) 0,4 0,5 0,38 0,26 0,28 0,64 Кальций (CaO) 15,3 3,05 32,6 28,6 37,0 2,75 Магний (MgO) 1,82 1,71 0,8 1,4 1,6 1,6 Калий (K2O) 1,89 2,09 0,8 0,76 0,9 2,2 Натрий (NaO 0,78 1,1 0,82 0,64 0,96 1,4 ph 6,9 3,0 9,3 8,6 9,1 7,1 Химиялық құрамы бойынша бұл балшықтар бір бірінен ерекшеленеді, ол таулы учаскілердегі тау жұмыстары кезінде түзілетін токсинді заттар миграциясын тоқтатуға мүмкіндік береді. Балшықтар құрамында болатын кремний (50 % шамасында болады). Шикізаттың табиғи көздері балшық құрамында шамамен 30–40 %, ірі дәнді заттар 2–15 %. Бұл саздардың қоспасы ластаушы заттардың токсинділігін төмендетіп ғана қоймай, сонымен қатар құрамындағы байланыстырғыш қасиетінің болуы оның агергатты күйін күшейтуге де ықпал етеді. Көп жағдайда Аланит саз балшығы пайдаланылды, оның сілтілік реакциясы топырақта әлсіз. Құрамында кальцийдің (37 %) және сілтілік реакциясының (рН – 9,3) жоғары көп болғандығына қарамастан ол ластанған топырақтың қышқылдылығын төмендетеді. Аланит құрамында кальцийдің болуы барданың қышқылдылығын төмендетеді, аланитті субстратты нейтралдап. Барданың ылғалды ортасы және ластанған топырақтағы шаң бөлшектерін де төмендетеді. Меласса – қант өндірісінің қалдығы оның құрамында 20–25 % су, 58–60 % көмірсулар, және 7–10 % күл. Радионуклеидтермен ластанған учаскіде (Sr, Cs и Th) 1 га тау кен өндірісі орнында егуге жоңышқаны дайындады - 8 кг/га. Бір даму фазасындағы әртүрлі өсімдіктердің сорбциялық қабілеттері де түрліше болып келеді. Бірақ экологиялық жағдайда максималды 202 биоиндикативті мүмкіндітері бар таза культураларды пайдалану қажеттілігі туындайды. Амброзияның ауыр металдарды жердің беткі қабатында жинау қабілеті басқа да осындай өсімдіктердің сорбциялық қасиеттеріне ұқсас болып келеді (жоңышқа, эспарцет т.б.), металлургия зауыты және жолдың бойына жақын орналасқан учаскілерге де тәжірибелер жүргізілді. Жүргізілген тәжирибелер нәтижесінде анықталғаны, амброзия ауыр металдарды жинақтауда максималды аккумуляяциялаушы қабілетке ие екен. Тамырлы өсімдіктердің ауыр металдардарды жинау қабілеті жоғары болып келетіндігін ескерсек, вегетация кезеңінің бастапқы уақытында ауыр металдарды минималды жинақтаса бірнеше өсімдіктің биоиндикативтік бағасын дамудың әртүрлі кезеңдерінде әртүрлі болатындығына баға беру керек болады (сабағы өсу, бутонизация, гүлдену). Өсімдік массасын қозғау кезінде топырақта ыдырау және микрооргагнизмдер бөлетін органикалық қалдықтардың минерализация үдерісі жүреді. Одан басқа сутек, оттегі, азот негізгі төрт элемент, топырақтың органикалық құрамының негізгі бөлшектері, өсімдік қалдықтары сонымен қатар кальций, магний, күкірт, фосфор және басқа да органикалық емес элементтерден тұрады, олар трансформация кезінде босап, өсімдіктермен екінші мәрте қайтадан пайдаланылады. Биологиялық сіңірудің тағы бір формасы бұл - металдарды жеке организмдердің сіңіруі. Кейбір саңырауқұлақтар мен бакттериялар металдарды клеталарына сіңіріп алатын заттар бөледі, ол топырақтың токсинділігін түсіруге әсерін тигізеді. Жоғары қозғалысты топырақта баяу ыдырайтын элеметтердің орыны бөлек. Ауыр металдар қозғалысы топырақ құрылымына, химиялық құрамына, қышқылдылығына, ылғалдылығы және басқа да көрсеткіштеріне тәуелді болады. бірақ кез келген жағдайда минерализация кезінде органикалық заттар топырақ ерітіндісінде ауыр металдардың мөлшерін төмендетеді. Топырақ токсинділігін төмендету әдісі және топырақ құнарлылығын арттыру нәтижелері. жүктеу/скачать 2,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|