Казақстан республикасы білім жəне ғылым министрілігі
Негізгі əдебиет 1 нег. [54-67], 2 нег. [109-119]
жүктеу/скачать 2,84 Mb. Pdf көрінісі
|
Копия baigazieva kasipshilik umk kz
- Бұл бет үшін навигация:
- 8 дəріс. Гамма – гамма əдістер (ГГК). Шашыранды гамма сəулелену əдісі. Əдістің физикалық негізі мен шешілетін мəселелер Гамма – гамма əдістер (ГГК).
| Негізгі əдебиет 1 нег. [54-67], 2 нег. [109-119]
Қосымша əдебиет 1 қос. [192-194] Бақылау сұрақтары: 1 . Гамма-каротаж неге негізделіп жүргізіледі? 2 . Гамма-кванттардың заттармен араласу түрлерін атаңыз? 3. Табиғи радиоактивтілік дегеніміз не? 4. Радиоактивтілік ыдырау дегеніміз не? 5. I
g көрсеткішіне ерітінді радиоактивтілігі мен шегенделмеген ұңғыма диаметрі қалай əсер етеді?
Тау жыныстардағы шашыранды жасанды гамма – сəулелердің қарқындылығын өлшеуге негізделген. Гамма кванттар көзі ретінде сəулелену энергиясы 20 кэВ – 1,3МэВ аралығындағы радиоактивті изотоптар қолданылады. Осы аралықта бізге гамма кванттардың заттармен əрекеттесуінің 2 түрі белгілі: фотоэффект нəтижесінде комптондық шашырауы мен жұтылуы болады 0,5 МэВ жоғары энергия кезінде фотоэффект болмайды. ГГК-дағы шашыранды гамма кванттар I γγ саны негізінен таужыныстардың тығыздығына σ, ал олардың жұтылуы – оның тиімді атом ретіне Ζ эф жəне 37 тығыздықтың төменгі дəрежесіне тəуелді. ГГК ұңғымалық аспабының блок сұлбасы 8.2 суретте келтірілген. 8.1 сурет– Гамма кванттардың заттармен əрекеттесуі. 6 жəне 7 гамма – кванттар 2 сəуле көзінен шығып 1 қорғасын немесе болат экрандағы арнайы коллимациялық тесік арқылы жынысқа түседі жəне онымен шағылып бағытын өзгертеді. Жуу сұйықтығының əсерін аспапты ұңғыма қабырғасына қосатын қондырғы 8 арқылы болдырмауға болады. ГГК-дың екі түрлі тəсілі бар −тығыздықты ГГК-П жəне селективті ГГК-С. ГГК-П əдісінде гамма-сəулеленудің сəулелі жəне тіркеуші энергетикалық диапазондары комтон-эффекттің ауданына жатады. Нəтижесінде екі еселенген гамма-сəулеленудің қарқындылығы заттың тығыздығымен көрсетілген жəне атом санына тəуелділігі көп емес (химиялық құрамынан). ГГК-С əдісі екі еселенген гамма-сəулеленудің жұмсақ (төмен энергиялық) бөлігінің тіркеуіне негізделген, оның қарқындылығы ең алдымен заттың атомдық санына, яғни химиялық құрамына негізделген. ГГК-С – ны іске асыру үшін төмен энергия көздерін қолданады, мысалы, 52 жəне 84 кэВ энергия квантын шығаратын, тулий немесе тек жұмсақ гамма-кванттарды тіркеуге мүмкіндік беретін арнайы басты (пороговые
құралдар тығыздықтың əсерін қос зондылы құралдар арқылы жояды немесе ГГК-С жəне ГГК-П кешенді қолданыс есебінен ескереді. Тіркеуші сəулеленудің қарқындылығының тығыздық жəне атом саны тəуелділігінен заттар инверсиялық сипатқа ие, яғни тығыздықтың немесе тиімді атом санының (Zэф) өсуінен екі еселі сəулеленудің қарқындылығы гамма- кванттардың (фотоэффект) сейілген бөліктері заттың жұтылуынан азаяды. ГГК – зонд ұзындығы (өлшеу тереңдігі) аз, сондықтан олардың көрсеткіштеріне каверналар мен сазды қабыршақтар көп əсер етеді. Осы себепке байланысты тау жыныстарының параметрлерін анықтау мақсатында шегенделген ұңғымаларда қолданылмайды.
38 8.2-сурет. ГГК ұңғымалық аспабының блок сұлбасы. 1-экран; 2-сəуле көзі; 3- детектор; 4 электронды блок; 5-кабель; 6,7-шағылған гамма кванттар; 8-қысатын қондырғы.
жүктеу/скачать 2,84 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|