Лекция 0 cағат Практикалық сабақ 15 сағат ожсөж- 45 сағат CӨЖ 45 сағат Емтихан семестрде
жүктеу/скачать 3,49 Mb.
|
| Насекомдардың таратуы. Фитопатогенді вирустардың көбі ауыз аппараттары шаншып-сорғыш насекомдар – негізінен бітелер көмегімен таралады. Вирустарды тарататын өсімдіктер қатарына сол сияқты цикадкалар, трипсілер, кандалалар, аққанаттылар, қоңыздар және кенелерде жатады. Насекомдардың вирустарды тасымалдау механизмі бірдей емес. Мозаика вирустары (персистентті еместер) стилеттік, немесе персистентті емес тәсілмен тарайды. Біте тәрізді насекомдар ауру өсімдіктермен қоректеніп 1,5-2 сағаттан кейін вирофорлы, яғни вирус инфекциясын таратуға қабілетті күйге айналады. Олардың бұл қасиеті бірнеше сағаттан кейін тарайды. Бұл вирустардың қатарына Potato virus (PV), қызылшаның мозаика вирусы, алманың мозаикасы, CMV және басқалары.
Басқа вирустар тек қана персистенттік тәсілмен тарайды. Насекомдар бірнеше сағаттан немесе тәуліктен соң вирофорлы болып, инфекциялық қасиетін ұзақ уақытқа дейін – 100 және одан да көп сағат бойына, ал кейде өмір бойы сақтайды. Насекомдар сау өсімдіктерде қоректенген кезде вирустар олардың сілекейі арқылы тарайды. Таратушы әдетте арнайы насекомдар – цикадкалар, сирек – бітелер, трипсілер, кандалалар, кенелер. Таралудың осындай жолын қалайтын вирустар персистентті немесе циркулятивті деп аталады. Олардың қоздыратын аурулары сары аурулар тобына жатады. Бұл вирустар қоздыратын аурулар – қызанақ күреңі, асқабақ мозаикасы, қызылша жапырағаның бүрісуі және басқалары. Сол сияқты жартылай персистентті жолмен таралу жолы да бар. Бұндай да насекомдардаң инфекциялық қасиеті 10-100 сағат бойына сақталуы мүмкін. Осы жолмен картоптың PMV, Potato virus M және басқа вирустар тарайды. өсімдік тамырларында паразитті тіршілік ететін топырақ нематодалары бидайдың жолақты мозаика ауруын қоздыратын вирусты, жеміс-жидек дақылдарының бірқатар вирустарын тасымалдайды. Сол сияқты вирустарды топырақ саңырауқұлақтарының тарататыны туралы да мәліметтер бар: темекінің, қиярдың некроз ауруының қоздырғыш вирустары Olpidium brassicae саңырауқұлағының зооспораларымен тарайды, Картоптың Potato virus X (PVX) картоптың рак ауруының қоздырғышы Synchytrium endobioticum көмегімен, картоп ұшының шашақтану вирусы (monton) – парша ауруының қоздырғышының (Spongospora subrranca) көмегімен, дәнді дақылдардың бірқатар вирустары және қызылшаның ризомания ауруының қоздырғышы Polymixa туысына жататын саңырауқұлақтармен таралады. Тұқымы арқылы шамамен 20% аурулар тарайды. Бұл бұршақ ауруларын қоздыратын вирустар (үрме бұршақ және май бұршақ мозаикасы), қызынақ вирусы (TMV), қиярдың вирусы 2 (CGMMV). Вирустардың тозаң арқылы тұқымға енуі тек бір азғантай вирустарға ғана қатысты дәлелденді. Каталог: dmdocuments dmdocuments -> Семинар ожсөЖ 15 сағ. Емтихан 4 Барлығы 45 сағ Орал, 2010 dmdocuments -> Әдеби өлкетану Преподаватель Ақболатов Айдарбек Ахметұлы Вопросы: Вопрос №1 dmdocuments -> 2009ж. «Қазақ филологиясы» кафедрасы dmdocuments -> Семинар ожсөЖ 5 сағ. СӨЖ 15 сағ. Емтихан Барлығы 45 сағ Орал, 2010 dmdocuments -> Жаратылыстану математикалық факультет dmdocuments -> Барлығы – 45 сағат dmdocuments -> 2007ж. Қазақ тілі мен әдебиеті және оқыту теориясы кафедрасы dmdocuments -> Қазақ филологиясы кафедрасы 050205 dmdocuments -> Барлығы – 90 сағат жүктеу/скачать 3,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|