Ұлы дала тұЛҒалары қҰдайберген
емлені де білмейсің: сөз тудыру, сөз түрлендіру
жүктеу/скачать 3,08 Mb. Pdf көрінісі
|
Жұбанов Қ.
| емлені
де білмейсің: сөз тудыру, сөз түрлендіру сияқты морфология негізін де ұға алмайсың, буынды білмейінше, сөз екпіні (ударение), сөз сазы (интонация) секілді сөйлем жүйесіне қатысты тіл құбылыстарының да сырына қана алмайсың, буынды аңғармасаң, ажарлап сөйлеу, әсерлеп оқу сияқты сабақтарды да дұрыс алып бара алмайсың; буын жайына қанық болмасаң , өлең құрылысының негізімен дұрыс таныс бола алмайсың... Буын жүйесі қай тілде де белгілі орын ұстамақ. Әсіресе, қазақ тілінде оның маңызы өзгеше, артықша ». 62 Проф. Қ.Жұбанов буынды тілдің көп қырлы, күрделі құрылымдық жүйесі деп таниды да оған мынадай сипаттама береді: 1) буын мен емленің байланысы; 2) буын мен сөз тудыру; 3) буын мен сөз түрлендіру; 4) буын мен сөз екпіні; 5) буын мен сөз сазы (интонация); 6) буын және сөз мәнері («ажарлап» сөйлеу, «әсерлеп» оқу); 7) буын және өлең құрылысы. Міне, ғалымның буынды орталық ұғым ретінде ала отырып, оны тілдің өзге жүйелерімен байланыстыруын тіл (язык) және сөз (речь) тұрғысынан екі топқа бөліп қарауға болады. Біріншісі – буын тілдік (языковой) құрылым: (структура) буын мен сөз тудыру, сөз түрлендіру, сөз екпіні, сөз сазы (интонациясы). Екінші – буын сөз (речь) жүйесімен тығыз байланысты құбылыс: буын мен емле (жазба сөз элементі); буын және сөз мәнері (ауызша сөз элементі), буын және әсерлеп оқу, яғни жазба мәтінді (тексті) (письменная речь) ауызша мәтінге (текске) салу. Қ.Жұбанов жүктеу/скачать 3,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|