Экономикалық модельдеудің даму перспективалары

Қазақстан арқылы  "солтүстік-оңтүстік"  ғажайып географиялық дәлізі өтеді: Ресейдің негізгі ағаш ағыны оңтүстік бағытта Қазақстан арқылы өтеді (Сібірдің шикізат базасы және Қытайдағы сату нарығы). Кейіннен экспорттау шикізатты дайындаудан бастап тереңірек және қалдықсыз қайта өңдеудің  қосылған құнының  біріңғай  тізбегінің принципін жүзеге асыру, сатылас-интеграциялық құрылымын құру үшін тереңірек қайта өңдеудің логистикалық база мен кәсіпорынды құру мүмкіндігі.

Қазақстанның ағаш өнеркәсібі кешені синергетикалық  әлеуетін   иеленеді: кешендік жағдай  кезінде, сондай-ақ кластерлердің құрылуы кезінде алдыңғы қатарлы технологияның құрылуына және одан әрі  дамуына жол ашылады.

Ағаш өнеркәсібі кешенін дамыту бірнеше бағыттардан тұратын болады: жеке меншіктік шикізат базасын құру үшін орманды қалпына келтіру және  ағашты отырғызу, ағаш дайындау және ағаш кесу бойынша кәсіпорындарды құру, ағашты тереңірек қайта даярлау бойынша кәсіпорындарын құру, дистрибуциялар желісін қалыптастыру. Мұның Қазақстан мен Ресей Федерациясының шикізат ресурстарын пайдалану есебінен мүмкіндігі болады, яғни барлық саланың дамуы үшін қажетті уақытты қысқартуына және барлық саланың  бірінші кезеңінде-ақ ағашты қайта дайындау бойынша ірі кәсіпорындардың құрылуына жағдай жасайды.

Қазақстан  үш өңірлерінде: солтүстік, батыс, оңтүстікте плантациялық өсіру үшін тиімді, кең аумағының болуымен ерекшеленеді. Ағашты өсіру тек қана экологиялық пайдалы іс немесе ағаш өнеркәсібі кешені компаниясына шикізат базасы туралы  қамқорлық қана емес, сонымен қатар тартымды инвестиция болуы мүмкін. Дүние жүзілік  тәжірибесін пайдалануға  және ағашты секьюритизациялау немесе Қазақстанда   орманды өсіруді қаржыландырудың көзі болып табылатын,  зейнетақы қорларының  қаржы қоржыны компонентінің  бірі - орманды қаржы құралына айналдыруға жағдай туады. Дүние жүзілік тәжірибе орманды активтерге жұмсалым табысты инвестициялау болып табылатынын қуаттайды.Бұған қатысты орман активтеріне орташа өсуі немесе табыстылығын  көрсететін  NCREIF Timberland index анағұрлым айқын көрсеткіш. 90-шы жылдар бойы орман активтерінің табысы 10 пайыздан төмен түспеді, ал орташа мәні 17 пайыз деңгейінде ауытқыды.

 Осылай  ағаш өсіруге ҚИҚ-ң қатысуының   қолайлы формасы ағашты өсіру,  соның ішінде мемлекеттік ретінде де, сондай-ақ жеке капитал ретінде де қатысуымен Қазақстанда ірі орман инвестициялық компанияларын құру жолымен  қатысып, қаржыландыруды құрастыру болып табылады.

 Плантацияларда өсірілген  орман,  өнеркәсіптік пайдалану үшін кейінірек, плантациялық  өсірумен   қосарлана   қол жеткізілетін болады, ағаш дайындау және орманды қалпына келтіру  бойынша жобалар   іске асырылуы  мүмкін. Осыған байланысты, алдағы жылдары дайындау өнеркәсібінің басымдығы Сібірдің географиялық тығыз орналасқан, қуатты орманнан кіргізу болжанып отыр.

Шикізатты Ресейден импорттау  бай шикізат базасынан  басқа, басқа да фундаменталдық басымдығы бар - ағаштың тығыз сорттары, жұмыс күшінің құны мен шикізат.  Ағашты  импорттау мәселесін шешудің бірден-бір шешімі  жылына 1 млн. куб.м. дейін  дайындау әлеуетімен Ресейде  дайындау базасын  құру болып табылады.  Ағаш дайындаудың  осы көлемі  болашақта шикізатпен бүкіл Қазақстанды, сондай-ақ Орталық Азияны да  толық қамтамасыз ету  мүмкіндігі бар.

Ағашты дайындау  технологиялық қиын процесс болып табылады, ал ағаштан дайындалатын өнімнің номенклатурасы тұтыну заттарынан бастап автокөлік отынына дейін.  Сондықтан ірі тонналық  өндірісті  жеке-жеке жүзеге асыру мүмкін емес.  Тек  ірі кешен шеңберінде ғана  өзіндік құны арзандауы, сондай-ақ  нарықта  бәсекелестік үшін қажетті  сапаға жетуі мүмкін.  Одан басқа  кешендік қайта даярлау кезінде  орманды пайдалануды үйлестіру және жоғары қосылған құнындағы өнімдердің шығуын көтеру үшін  жағдай туады.

Қазақстанның ағаш  өнеркәсібі кешені құрылымының шикізат базасын жеткіліксіз өркендеуінен басқа   дайын және сапаның жоғары деңгейіндегі  өнімдерді шығару үшін  елеулі ақауы сапалы отандық жартылай өнімдерінің (щиттер, АТТ, АЖТ)  артта қалуы болып қалады. Алдағы жылдар ішінде  негізгі өндірістік процесстерді меңгеруді  және ағаш өңдеуде технологиялық артта қалуын  жеңіп шығуды меңгеруін қажет етеді.

Құрылыс және жиһаз өнеркәсібі  ағаш өнеркәсібі  кешенінің негізгі соңғы тұтыну өнімі болып табылады. Қазақстандық жиһаз  нарығында  импорттың үлесі дәстүрлі жоғары, сондықтан импорттың орнын басу стратегиясын іске асыру үшін қазіргі заманғы жиһаз фабрикаларын  техникалық қайта жарақтандыру мен  құрылысы басымды болады.

Ағаш өнеркәсібі кешенінің кластеріндегі инвестициялық жобаларды іске асыру Қазақстанда ағаштың бұйымдарына көлемінің көтерілуіне және бағасының  төмендеуіне  әкеледі. Тереңірек қайта дайындау кәсіпорындарын құру өнім сапасының  көтерілуін қамтамасыз етеді және экспортқа бағдарланған  қазақстандық ағаш өңдеу  өндірісінің пайда болуына жағдай жасайды