Мәшһүр-Жүсіп Шығармаларындағы рухани мәдениет лексикасы
жүктеу/скачать 3,93 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тұлым мен айдардың
- Алтын аідар
- Тұлым , кекіл , айдар , тұмар
| Түйін. Демек, тұлан тұту өлген кісіні жоқтау, шашын жұлу, бетін тырнау, тұл қалды деген ұғыммен мағынасы жақындасатын сияқты. Мәшһүр-Жүсіп өкіну, жоқтау, жылау мағынасында дұрыс қолданған. Тұлан > тұл. Өлген адамның мінген атын асына сою үшін тұлдап жіберген, балаларын да тұлдаған, тұлым қойған сияқты.
Тұлым. Ләкинде шариғатта балаға тұлым қою дұрыс емес. Және де бай қызы тоғыз жаста балиғ болады (М. Дулат, 132). Ақ бетіңде тұлымың, Бірге туған құлының (Қобыланды, 163). В. Радлов: Тулум – 1) коса; 2) пучки волосъ надъ висками, которые остаются не выбритыми у любимыхъ сыновей богатыхъ людей [205, б.1470]. Ұйғ. тұлым تولوك 1) волосы на тл توك 2) дж. уйг. персикъ, 3) тулуқ тэвлукъ тоулык сутки – деп түсіндірген (Будагов, 405). Кир. ног. طولوم, طلوم , тулумъ, тлумъ локоны, кудри висящія по щекамъ, косицы на вискахъ у мальшиковъ, въ алт. Произносится طولونك,طولمونكدو-طولون съ косою, имющая косу, кир. طولمجاق косички (оставляемыя двицами оть 5 - 6 лть съ двухъ сторонъ лба, какъ доказательство своего пола и какъ любимыя изъ дочерей, посл этого возраста он называются طلوم дұлым и у женщинъ (Л.З. Будагов, 752). Тулақ сөзі де түбірлес сияқты. Будагов: Тулакъ – сухая кровья или лошад. Шкура, на которой бьютъ шересть для кошмы – дейді [212, б.751]. Өлген кісінің атын ғана тұлдап қоймаған, балаларына да тұлым қойған сияқты. Қаралы үйдің баласын ауылға келген кісілер біліп жүрген болуы керек. Тұлым мен айдардың қойылу мақсаты мағыналас сияқты. В. Радлов: Аідар 1) колочекъ волосъ, который оставляють не сбритымъ на маковк мальчиковъ (это считается знакомъ отцовской любви) 2) коса, которую носять мужчины у Калмыковъ. Алтын аідар (ность молодые герои въ сказкахъ Киргизовъ) [205, б.50]. Айдар ер балаға ғана қойылатын сияқты. Алтын айдар белгісін ашып еді, Қараңғы үй шам жаққандай жарық болды (М-Ж. 6 т. – Б. 319). Жайма кекіл Жас Айдар (Манас). Кекіл сөзі де ұшырасады. Осы мағынаға жуық келетін тұмар сөзі. Тұмар өзінің мағыналық сипаты жағынан (көз тимеу үшін, әсемдік үшін т.б. тағылады) былай алып қарағанда теріден тігілген қалта, магиялық мағынасы жекелену, оңашалану, өзін елден ерек ұстау, өзгеше болып көріну мінекей, осы – сипаты жағынан ол – тұлдың мағынасына жуықтайды. Тұлым, кекіл, айдар, тұмар мағыналық шығу тегі жағынан бір. Бірақ, жылдар өте басқа бітім болмысқа ие болып, түрлі мағыналы сипат, белең алып бірінен-бірі мағыналық жағынан алшақтаған сияқты. Будагов: каз. кир. томар тумаръ – родъ ожерелья, висящаго на груди и ше (женское украшеніе, надваемое черезъ плечо, состоящее изъ ленты, унизанной монетами и каменьями), амулетъ, футляръ съ талисманомъ, кир. томар моы амулетъ пришиваемый къ спинк кафтана, томарша, дж. томаршын нагурдникъ изъ серебра съ каменьями, надваемый на шею – двичій нарядъ. Тур. тумаръ (изъ греч. ) свертокъ въ трубку бумаги, пергамента и пр. Томъ книга, мн. а. толмир [212, б.753]. жүктеу/скачать 3,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|