20
ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ КөП ЖОСПАРЛЫ СИПАТЫ
Бір-бірімен қарым-қатынас жасай отырып, яғни ӛзара әрекеттесу арқылы адамдар әдетте нақты мақсаттарды кӛздейді:
■ ақпарат алмасу немесе беру;
■ кәсіби дағдыларды қалыптастыру, жеке және іскерлік қасиеттерді дамыту;
■ ӛзін-ӛзі, басқа адамдарға, жалпы алғанда қоғамға деген қарым-қатынасты қалыптастыру;
■ қызметтің алмасуы, инновациялық техника мен әдістер, қҧралдар мен технологиялар;
■ тҥзетуді жҥзеге асыру, мінез-қҧлықты мотивациялауды ӛзгерту;
■ эмоционалды кҥйлер мен сезімдермен алмасу.
Байланыс процесінде жҥзеге асырылатын барлық функциялар маңызды, бірақ іскерлік ӛзара әрекеттесу ҥшін адамдар арасында ақпарат алмасу ерекше қҧнды болып табылады. Академик А.И. Берг пайымдауынша, ойлау процестері тоқтамайтын ақпараттық байланыс жағдайында едәуір нәтижелі жҥреді. Ғарышкерлерді даярлау бағдарламасында салыстырмалы тҥрде қысқа уақытта термосурдо камераларында (шамамен алты сағат) ғарышкерлердің болуы ең кҥрделі эксперименттердің бірі болып келеді. Бҧл жерде тек коммуникацияға деген қанағаттанарлықсыз қажеттіліктен емес, сонымен бірге адамның айналасындағы әлемнің әртҥрлі қабылдауларының бҧзылуынан уайымдауында.
Қарым-қатынас кезінде кемінде екі адам ӛзара қарым-қатынас жасайды, ал олардың әрқайсысының ӛзара хабардар болуы, ӛзара әрекетті қалыпқа келтіруді болжайды, сондай-ақ ӛзара тҥсіністікке қол жеткізеді. Байланыс кезінде, серіктеске психологиялық әсер де бар. Ақпарат алмасудың тиімділігі ҥшін, екі қарым-қатынас жағының бірдей кодтау жҥйесі болуы керек.
Адамдар арасындағы қарым-қатынас тәжірибесінде жиі жас, әлеуметтік, кәсіби, психологиялық және коммуникативтік тосқауылдар (фр. barriere - тосқауыл, кедергі) арқылы туындаған тҥсініксіздіктер болып жатады, яғни адамдар арасындағы ӛзара түсініспеушілік, бҧл бірдей қҧбылыстың басқа мағынасы бар
21
екендігінің салдары болып табылады. Психологиялық сипатта болатын кедергілер қарым-қатынас жасаушылардың жеке психологиялық сипаттамаларынан немесе олардың арасында қалыптасқан психологиялық қарым-қатынастардан туындайды. Коммуникативтік кедергілер, әдетте, коммуникативтік қабілетсіздіктің салдары болып табылады. Әлеуметтік кедергілер серіктестер арасында терең айырмашылықтардан туындаға қарым-қатынас жағдайын біркелкі тҥсінбеуден пайда болады.
Әртҥрлі бағыттар, қарым-қатынас типтері және тҥрлері сізге оның келесі функцияларын ажыратуға мҥмкіндік береді:
■ ақпараттық-қарым-қатынастық халықтың барлық әрекет тҥрлерімен байланысты;
■ адамдар бірлескен қызметті жҥзеге асыру барысында ӛзара іс-қимыл жасағанда прагматикалық жҥзеге асырылады;
■ қалыптастырушы адамның даму процесі мен оны адам ретінде қалыптастыру процесінде кӛрінеді;
■ растау функциясы басқа адамдармен қарым-қатынас жасау
барысында ғана біз ӛзімізді тҥсініп, біліп, ӛзімізді ӛз кӛзімізше дәлелдей аламыз. Растаудың белгілері - танысу, амандасу, назар аудару белгілерін жатқызуға болады;
■ тұлға аралық қарым-қатынастарды ұйымдастыру және қолдау: қарым-қатынас барысында біз адамдарды бағалаймыз, эмоционалдық қарым-қатынастар орнатамыз, және сол адам әртҥрлі жағдайларда әртҥрлі кӛзқарасты тудыруы мҥмкін;
■ тұлға ішілік қарым-қатынас функциясы ӛзімен-ӛзі болатын диалог болып табылады, бҧл сіз қабылдаған шешімдер туралы ойлануға және нақты жағдайда дҧрыс әрі саналы әрекет етуге мҥмкіндік береді.
Достарыңызбен бөлісу: |
