«Қолданбалы биология және топырақтану негіздері»
жүктеу/скачать 3,34 Mb. Pdf көрінісі
|
toleubaev-koldanbaly-biologia
| Құлынды биені, құлынды азықтандыру және күту.
Қҧлын бірінші жылы, әсіресе енесін еміп жҥрген кезде тез ӛсіп жетіледі. Қҧлындаған соң бірінші айларда желгіш тҧқымды биелер орта есеппен кҥн тәулігіне 10-12 литр сҥт, ал ауыр жҥк тасыйтын биелер 15-20 литр сҥт бере алады. Бҧл кезде сҥтті кӛп беру ҥшін қҧлынды биелер жақсы азықтандыруды керексінеді. Қорада баққанда қҧлынды биелерге бҧршақ тҧқымдастар пішенін: жоңышқа, беде я сыйыржоңышқа сҧлы пішенін беру керек. Бҧл пішендерде бедок, минерал заттары және дәрумендер кӛп болады. Бҧршақ тҧқымдастар пішенін тоғай пішенімен тең араластырып берген жӛн. Биенің сҥт ӛнімділігін кӛтеретін сҧлы, кҥнжара, кебек және сҧлы азықтар берілуге тиіс. Қызылша мен сәбізді кҥнтәулігіне 10-12 кг дейін, 5-10 кг пісірілген картоп береді. Қҧлынды биелерді кҥнтәулігіне 3-4 рет азықтандырып, суарады, жарық, кең ӛжжрелерде ҧстайды, кҥнде тазалайды және тӛсенішін жаңартады. Қҧлынды биелерді қорадан жайылымға бірте-бірте шығару керек. Биелер мен қҧлындарды қҧрғақ азықтан сулы азыққа кенет кӛшіргенде олар іш ауру ларына шалдығуы ықтимал. Кейде қҧлындағаннан кейін биеден сҥт шықпайды. Мҧндай жағдайда қҧлынды бір уақытта қҧлындаған басқа биеге жіберіп емізеді. Басқа қҧлын емізу ҥшін сҥтті және жуас биелерді таңдап алады. Биені бӛтен қҧлынға бірте- бірте ҥйретеді. Әуелі оған биенің емшегін табуға кӛмектесіп, сонан соң ӛз бетімен еме алатындай етеді. Бие бӛтен қҧлынға қашан ҥйренгенінше қҧлын емген уақытта аяғына ӛре салып, тізгінінен ҧстап тҧрады. Егер емізетін ыңғайылы бие табылмаса, жетім қҧлындарды және енесінің сҥті ӛте аз қҧлындарды сиыр сҥтімен асырайды. Сиыр сҥті биенің сҥтінен гӛрі әдетте майлы, бірақ тәттілігі бие сҥтіндей болмайды. Қҧлындарға сиырдың қаймағы алынбаған сҥтінің ӛзін ғана бермейді, оның ҥштен бірі етіп су қосып береді. Осындай су араластырылған сҥттің 1 литріне бір ас қасық қант қосады. Алғашқы ҥш айлығында қҧлынға сҥтті 1-2 сағаттан кейін ішкізіп отырады; тӛрт айлығынан бастап оған кҥнтәулігіне тартылған сҥтті 4-5 рет беруге болады. Ішкізер алдында сҥтті 38 градусқа дейін жылыту керек. Кӛктемнен бастап биелер жҧмыстан бос кезінде қҧлындармен кӛбінесе жайылымда болуына қатал кӛңіл бӛлу керек. Жҧмыста жегіліп жҥрген биелерге кҥнтәулігіне екі рет: таңертең жҧмыс басталар алдында және тҥсте жем береді. Қҧлынды биелермен алысқа жол жҥрмеген жӛн. Қҧлынды биелерді егін, шӛп машиналарына жегуге болмайды, мҧнда қҧлынға зақым келуі мҥмкін. Қҧлындарды бір айлығынан бастап сҧлыға ҥйрете бастаған жӛн. Жармаланған сҧлыны әуелі кҥнтәулігіне 100-200 грамға, ал енесінен айырардың алдында 2-3 кг-ға дейін жеткізіп береді. Құлынды енесінен айырғаннан кейінгі уақытта өсіру. Қҧлындарды енесінен 5 –6 айлығында айырады. Енесінен тым ерте айырған қҧлынның ӛсуі бӛгеледі, кейде тіпті ӛліп те қалады. Қҧлынды енесіне бірден айырып жібереді. Оны енесіне емізіп алып оттырып бірте – бірте айырудың қажеті жоқ. Жылқыны қорада бағатын шаруашылықтар қҧлынды енесінен 5 – 6 айлығында, әдетттте қырқҥйек – қазанда айырады. Енесінен айырған қҧлындарды егіс бригадасынан жылқы фермасына жібереді, онда олар тәжірибелі жылқышылардың қарауында ӛсіріледі. Қҧлындарды енесінен былай етіп айырады. Кешке, биелер жҧмыстан немесе жайылымнан қайттқаннан кейін, қҧлындарды енесінен бӛліп, ат қораға қамайды. Енесінен айырған қҧлындарды олардың жынысы және ӛсіп – жетілуі бірдейлерін әрбір ӛжреге екі – ҥшеуін орналастырады. Мҧнда оларды жайылымға шығармай 2 – 3 кҥн ҧстайды. Егер қҧлындарды енесінен айырмай тҧрып қолға, тазалауға ҥйретсе, пішен тағы басқа азықтарды жегізіп, шелектен су ішкізіп дағдыландырса, олар енесін тез ҧмытады, сондықтан оларды айыру жеңіл болады. Енесінен айырып атқораға қамаған кҥндерде қҧлындарға жақсы пішен, жаңа шабылған шӛп және дәнді азықтар береді. Қҧлындар енесін ҧмытқан соң, оларды жеке ҥйір етіп ішіне бастайтын бір жуас кәрі жылқы қосады да, жайылымға шығарады. Енесінен айырған қҧлындар ҥйірін енелерінің жҧмысорнынан немесе жайылымнан қашығырақ жерде баққан жӛн. Енесінен айырған қҧлындарға азық рациондары олардың салмағы мен жасына қарай жасалады. Бір қҧлынға кҥнтәулігіне мынадай ҥлгі рацион ҧсынуға болады: сҧлы – 2 –3 килограмм, дәнді – бҧршақ тҧқымдастар пішені4- 6 килограмм, сәбіз 2 килограмм, ас тҧзы 15 – 20 грамм. Қҧлындарға азықты кҥнтәулігіне кемінде 4 рет берген жӛн. Озат жылқышылардың тәжірибесі мен ғылыми мәліметтері енесінен айырған қҧлындарды қорада бағатын кезде қоректілігі кҥшті жақсы дәнді бҧршақ тҧқымдастар пішен мен жемнің және тамыржемістер қоспасымен азықтандырудың маңызы зор екенін дәлелдеді. Қҧлындарға қызыл сәбіз берген пайдалы, ӛйткені оның каротині мол болады. Азықтарда минерал заттары жеткіліксіз болса, оларға сҥйек ҧнын және ҧнтақталған бор қосу керек. Қҧлындарға тҧз беру міндет. Азық рационы неғҧрлым қоректі және қҧрамы алуан тҥрлі болса, қҧлындар солғҧрлым жақсы ӛседі; олар бҧл кезде азыққа жарымаса ӛсіп – жетілуі бӛгеледі. Алайда оларды тек қана дҧрыс азықтандыру жеткіліксіз болады. Қҧлындарды жарық, қҧрғақ, желдеткіші бар, ӛтпе жел соқпайтын ат қорада ҧстау керек. Ӛржерлерде ҥнемі қҧрғақ тӛсеніш болуы тиіс. Қҧлындарды кҥнде тазалап, тҧяғын қарап отыру қажет. ―Тҧяқсыз жылқы жылқы болмайды‖ дейтін халықта мақал бар. Сондықтан ең кемінде екі айда бір рет олардың тҧяқтарын тазартып отыру керек. Бҧл қҧлындардың аяқ бітімінің тҥзу болуын қамтамасыз етеді. Қыстыгҥні қҧлындарды ат қораның жанындағы, ҥй іргесіндегі жерге серуенге шығарады. Әдетте, жылқышы сақа, жуас атқа мініп шығады, оның артынан бір ҥйір қҧлын еріп отырады. Мҧндай серуенде ҥйір біресе аяңдап, біресе желіп 6 – 8 километр жер жҥреді. жүктеу/скачать 3,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|