«Қолданбалы биология және топырақтану негіздері»
жүктеу/скачать 3,34 Mb. Pdf көрінісі
|
toleubaev-koldanbaly-biologia
| Жас жылқыны тайдан құнанға дейін өсіру тәртібі.
Жас жылқылардың дҧрыс ӛсуі ҥшін оларды жақсы азықтандырып бағыу керек .Олардың жайылымда бағылуына кӛп кӛңіл бӛлінуі керек. Жайылым шӛбі қҧлындардың жақсы ӛсуіне себеп болатын арзан және қҧнды азық. Жас жылқыларға ӛрісті таңдап алады. Жайылым маусымы басталысымен жас жылқылардың еркегі мен ҧрғашысын жеке топқа бӛліп, бӛлек бағады. Жаздыгҥні қҧлындарды тәулік бойы жаяды ,тек ӛте ыстық кҥндерде ғана ат қораға кіргізеді . Жас жылқылар жайылымда жақсы ӛседі. Тәжірибелі жылқышылар жас жылқылардың ӛсіу дәрежесін ҥнемі бақылап отырады,бҧл ҥшін олардың салмағын айырадлы және ӛлшейді .Әдетте, оларды алғашқы рет ҥш кҥндігінде, сонан кейін 1,3,6,9,12,18,24 айлығында салмағын айырады және ӛлшейді. Шоқтығының биіктігі, кӛкірегінің орамы, тҧрӛының ҧзындығы және салмағын арнаулы журналға жазады.Егерде бір себептерден жас жылқылардың ӛсуі бәсендей бастаса, оларға берлетін азық мӛлшерін ӛсіреді,азықты әртҥрлі етіп береді, бойын жаздыру уқытын артырып, кҥтімін жақсартады. Жазда есейіп шыныққан жас жылқылар ауруға кӛп шалдықпайды, қысқа тӛзімді келеді. Тайдан қҧнанға деиінгі жас жылқыларды азықтандырғанда Ауыл шаруашлығы министрлігің ҧсынған нормалары қолданады. Бҧл нормалар бойынша әрбір жас жылқыға қорада бағылған уақытта тәулігіне берілетін азық мӛлшері мына шамада болуы керек. (36-кесте) 36 кесте. Тайдан қҧнанға дейінгі жас жылқы ҥшін ҥлгі азық рационы (килограмм есебімен ) Мал азығы Желісті және мініс жылқылар тҧқымы ҥшін Ауыр жҥк тартатын жылқылар тҧқымы ҥшін Жабағыда н тайға дейін Тайдан қҧнанға дейін Жабағыдан тайға дейін Тайдан қҧнанға дейін Жоңышқа және беде пішіні 4 5 8 10 Қыр және тоғай пішені 4 5 5 6 Сҧлы 3 3 3,5 3,5 Кебек 1 1 1 - Тамыр жемістер 4 4-6 6 8 Соның ішінде қызыл сәбіз 2 2-3 - - Зығыр, кҥнбағыс кҥнжарасы - - 0,5 - Ас тҧзы (грамм есебімен) 20 30 30 40 Шаруашылықта қолда бар азықтардың тҥріне қарай, жас жылқылардың азық рационын ӛзгертіп отыруға болады. Жас жылқыларды дҧрыс суарудың зор маңызы бар. Оларды ақпайтын, лас, лай, батпақ және қақ суымен суаруға болмайды . Қорада баққанда күнделік жүмыс тәртібі мынандай болуы керек : Сағат 5-тен 7-ге дейін суару, сҧлы мен пішен беру қҧлындарды 7-ден 11-ге және қораны тазалау, ашық кҥндерде бой жаздырту, 11-ден 12-ге суару, сҧлымен пішен беру қҧлындарды 12-ден 18-ге бой жаздырту, 18-ден 19-ға суару, сҧлы мен пішен беру тҥнге қарай 23-тен 24-ке пішен салу. Кҥн тәулігіне жас жылқыға ҥш рет жем, кемінде тӛрт рет кӛлемді азық беріледі. Шашып, аяғынын астына таптамау ҥшін пішен аз аздап беріледі. Жас жылқыны әдетте, танертенгі уақытта тазалайды. Мҧның ҥшін оны атқорадан шығарып, сырттағы керме ағашқа байлайды, тек жауын шашынды кҥндерде ғана оны қораның кіре берісінде тазалайды. Тазалауға қыл щетка қолданады , оның ӛзін темір тарақпен тазартып отырады. Жас жылқыны үйрету . Тайға дейін жақсы жетілген жҧмыс жылқысы қыстыгҥні ҥйретіле бастайды, ал жаздыгҥні оны жеңіл жҧмыстарға пайдаланыуға болады. Жӛңді жетіле алмаған тайды, әдетте қыстыгҥні ҥйретіп қҧнаннан бастап жҧмысқа пайдаланады. Ауыр жҥк тартатын асыл тҧқымды жылқыны тайдан бастап жегуге , мінуге ҥйрете бастайды Қыс жолы тҥскенше оны жҥксіз арбаға жегіп, 5-6 километр жерге аяндатып, желе жортып ҥйрету керек. Қыс жолы тҥскен сон оны жҥк салынған шанаға жегіп ҥйретеді .Алғашқы кезде 2,5 –3,5 центенер жҥк салады : бірте-бірте 5,5-6,5 центнерге жеткізеді. Жас жылқыларды 5-8 километр жерге жҥк тарттырып ҥйретеді. Желгіш және салт мініс жылқыларын ӛсіретін тҧқымдық фермаларда және жылқы заводтарында жылқыны тай кезінен бастап ҥйретеді. Жақсы тҧқымды жылқы фермалары мен жылқы заводтарында жабағыны кӛктемде, жайлымға шығар алдында ҥйретіп жібереді Жақсы жетілген қҧлындарды енесінен айырған сон 7-8 айлығында ақ ҥйрете бастайды.. Қҧлынды ақырып –зекірмей ептеп ҥйретсе , ол қолға тез ҥйренеді, делбемен жҥргізуге жылдам кӛнеді, жуасиды және ҥрікпейтін болады. Алғашқы 2-3 кҥнде қҧлындарға жатықтыру қамыт-саймандары кигізіледі, ершікке, ауыздықа ҥйретледі, осыларады кигізген қалпымен 1-2 сағат байлап қояды сонан соң барып делбеге ҥйретеді. Бҧл ҥшін 1 жылқышы жетектеп, 2- шісі делбені ҧстап отырады. Ҥйретіліп жҥрген жас жылқы бҧруға, тоқтатуға, кигізілген сайманға ҥйренген сон оны жеңіл арбаға, қыстыгҥні жеңіл шанаға жегеді. Ҥйретуші адам арбаға отырып, делбе ҧстайды, жылқышы жетектеп, тыныш келе жатса тізгінін босатады.Жас жылқыны дҧрыс ҥйрету оның жақсы ӛсуіне себепкер болады. Ҥйреткен уақытта жылқыны тым қыйнауға болмайды, мҧның ӛзі оның ӛсуіне зыян келтіруі мҥмкін. Кӛктемде зоотехниктер мен мал дәрігерлерінен қҧрылған комиссия еркек тайлардың барлығын қарап, олардың ең жақсыларын тҧқымға қалдырады. Олардың айғыр етіп ӛсіруге жарамайтынын піштіруге ҧйғарады. Жылқыны ерте кӛктемде, шыбын шықпай тҧрып піштірген жӛн, ӛйткені шыбын жараға жҧмыртқа салуы мҥмкін, ал жҧмыртқадан қҧрт (личинкалар) шығып, жараның жазылуын кешеуілдетеді. Піштірілген жас айғырлар (атар) жуасыйды, тез ӛседі және қоңын жақсы сақттайды. |