8
абиотикалық, биотикалық
және
антропогендік факторларды
ажыра-
тады. Біз солардың ішінде бірінші факторды қарастырайық (1-сызба).
1-сызба
Орта факторлары
2-сурет
.
Жер бет³ндег³ бүк³л т³рш³л³к иес³ табиғатпен
б³те қайнаса т³рш³л³к етед³
9
Абиотикалық факторлар
. Маңызды экологиялық факторлардың
біріне
қоршаған орта температурасы
жатады. Жергілікті жерде тірі
ағзалардың қандай бірлестігі (сообщества) қалыптасатыны температураға
(құрлықта оған қоса жауын-шашын мөлшеріне) байланысты. Қоршаған
ортаның температурасы – маңызды экологиялық факторлардың бірі.
Экваторда ылғалдылық және Күннің қызуы жоғары.
Тағы бір маңызды абиотикалық факторға
ылғалдылық
жатады. Жа-
уын-шашын мөлшері Жер бетіне біркелкі тарамайды. Экваторда жоғары
ылғалдылық және Күннің қатты қызуынан
джунгли
қалыптасқан. Бұл
– аудан бірлігіне шаққанда өсімдіктер мен жануарлардың көптеген
саны кездесетін ылғалды экваторлық ормандар. Бірақ экватордың
Оңтүстігінде және Солтүстігінде тропиктер – жылу мөлшері экватордағы
сияқты, бірақ жауын-шашын мөлшері аз аумақтар орналасқан. Бұл
зоналарда негізгі шөлдер қалыптасқан. Белгілі бір аумақта қандай
өсімдіктер бірлестігінің қалыптасуы жылу және ылғал мөлшерінің
үйлесіміне байланысты. Ал қандай жануарлардың мекендейтіні
өсімдіктерге тәуелді.
Біздің ғаламшарымыздың табиғи жарығы – Күн. Барлық тірі
ағзалар соның ерекшелігіне бейімделген.
Жарық – температура мен ылғалдылыққа қарағанда едәуір тұрақты
көрсеткіш. Ол Күнге қатысты Жердің орнына тәуелді.
Естеріңе түсіріңдер көктемде күннің жылынуы және күзде суықтың түсуі
жылда
бір мезгілде болады
ма?
Солтүстік жартышарда 22 желтоқсанға дейін күн қысқарады және
міндетті түрде ұзарып, наурызда күн мен түн теңеседі, 21-нен 22
маусымға қараған түн – ең қысқа түн болып есептеледі.
Достарыңызбен бөлісу: 
