Оқулық А. Р. Соловьева, Б. Т. Ибраимова, Ж.Ә. Алина



Pdf көрінісі
бет187/278
Дата13.12.2021
өлшемі4,22 Mb.
#125944
түріОқулық
1   ...   183   184   185   186   187   188   189   190   ...   278
Байланысты:
Биология 7 каз 2017 ОКУЛЫК

 
Вегетативті жүйке жүйесi
Көздің нұрлы қабығы
Көз жас безі
Сілекей безі
Жүрек
Өкпе
Асқазан
Ұлтабар
Ұйқыбез
Бүйрекүсті безі
Тоқішек
Қуық
Жыныс безі
Жұлынның арқа
бөлімі
Бел бөлімі
Сегізкөз бөлімі
Көз қарашығын
үлкейтеді
Көз жас бөлімі
Сілекей безі
Жүректің 
жиырылуын 
күшейтеді
Бронхыны
кеңейтеді
Қарынның
жиырылуын
азайтады
Ұйқыбез
Бүйрекүсті 
безі
Ішек
Тоқішек
Қуық
Жыныс
безі
Симпатикалық түйіндер
тізбегі
Парасимпатикалық
 ЖЖ керісінше жүрек соғуы мен тыныс алуды 
баяулатады, қан ағысының жылдамдығы мен қысымды төмендетеді. 
Жалпы зат алмасу төмендейді. Бірақ бүкіл ағза парасимпатикалық ЖЖ 
әсерінен енжар болмайды. Ол асқорыту мен бөлуді күшейтеді: ішектің, 
асқазанның жиырылуы, сілекей мен басқа асқорыту сөлінің бөлінуі.
Әрбір мүшеге симпатикалық және парасимпатикалық жүйкелердің 
жүйкесі келеді. Симпатикалық ЖЖ-нің орталықтары жұлынды (мой-
ын бөлімінен бел бөліміне дейін) болады. Осыдан парасимпатикалық 
жүйкелер шығады.
10-сызба
Жүйке жүйесі
Атқаратын қызметтері бойынша 
Сомалық 
Вегетативті немесе автономды 
Қаңқа бұлшық еттерін 
бақылай алады
(еркіне сай қозғалыс) 
Ішкі мүшелерді бақылау 
(еркінен тыс) 
Вегетатиâті жүйке жүйесінің бөліктері 
Симпатикалық 
Парасимпатикалық


169
Парасимпатикалық ЖЖ
 орталықтары ортанғы мида және  жұлын-
ның сегізкөз сегменттерінен басталады.  Осы жерден парасимпатикалық 
жүйкелер шығады. Ең ірісі бассүйек – ми кезеген жүйке болып табы-
лады.
Соматикалық  ЖЖ,  âегетатиâті  ЖЖ,  парасимпатика лық  ЖЖ, 
кезеген жүйке.
Білу және түсіну:
1. Атқаратын қызметі бойынша жүйке жүйесі қандай бөлімдерге бөлінеді? 
Әр бөлімнің рөлін көрсетіңдер.  
2. Жүйке жүйесінің қандай бөлімі ішкі мүшелердің, қайсысы қаңқа бұлшық 
етінің жұмысын реттейді? 
Қолданылуы:  
1.  Қандай  жүйке  орталығында  симпатикалық  және  парасимпатикалық 
бөлімдер орналасқан? 
2.  Симпатикалық және парасимпатикалық жүйке жүйесінің кейбір мүшеле-
рінің қызметіне әсерін анықтаңдар.
Мүшелер
Симпатикалық 
жүйкелер
Парасимпатикалық 
жүйкелер
Жүрек 
Қанайналым
Көздің қарашығы 
Сілекей бездері
Ішек бұлшық еті
Бауыр
Тер бездері
Қуық
Талдау:
1.  Неліктен  әрбір  мүшелерге  симпатикалық  және  парасимпатикалық 
жүйкелер сәйкес келетінін талдап, түсіндіріңдер.  
2.  Суретті түсіндіріңдер.
Синтез:
1.  Жүрекке  баратын  симпатикалық  және  парасимпатикалық  жүйкелер 
үзіл ген деп ойлаңдар. Мұндай мүше қалай жұмыс істейді? Бұл жалпы 
ағза ға қалай әсер етеді? 
2.  Орталық және шеткі бөлімдердің орналасуын, сомалық,  симпатикалық 
және парасимпатикалық жүйке жүйесін сипаттаңдар. 


170
Бағалау:
1.  Ағза үшін сомалық және вегетативті жүйке жүйесінің қызметінің маңы-
зына баға беріңдер. 
2.  Сөйлемге түсіп қалған сөздерді жазыңдар: «Қоянды жұтқан жылан оны 
қорытып  жатыр.  Жыланның  көз  қарашығы  тарылған,  жүрек  соғуы 
мен тыныс алуы баяулаған. Бірақ оның ... белсенді жұмыс істейді, ... 
бөлінеді, бұлшық еті ...». Жүйке жүйесінің қандай бөлімі көрсетілгенін 
талқылаңдар? Осыны дәлелдеңдер. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   183   184   185   186   187   188   189   190   ...   278




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет