Оқулық Алматы, 013 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»



Pdf көрінісі
бет144/146
Дата27.01.2022
өлшемі4,14 Mb.
#129990
түріОқулық
1   ...   138   139   140   141   142   143   144   145   146
Байланысты:
burunbetova genetika neg

Пенетранттылық
 – гомозиготалы күйде доминантты немесе рецес -
сив 
ті генмен анықталатын белгінің дарабаста фенотиптік көріну ықти-
малдығы.
Плейотропия
 – геннің бір мезгілде ағзаның бірнеше белгілеріне əсер 
ету қабілеті.
Полимерия
 – белгілі бір белгінің дамып көрінуін көптеген гендердің 
қамтамасыз ету құбылысы.
Полисомик
 – хромосомаларының біреуінің үш немесе көбірек 
көшірмелері бар жасуша.
Профаза
 – ядроның митоздық жəне мейоздық бөлінуінің бірінші фа-
засы. 
Реакция нормасы
 – генотиптің табиғатына қарай ағзаның сыртқы орта 
жағдайларының өзгеруіне жауап беру тəсілі.
Реверсия
 – алғашқы мутациямен өзгерген генетикалық ақпаратты 
қалпына келтіруші екінші мутация.
Регрессия
 – биометрияда қандай да бір корреляциялық байланысы бар 
белгінің мəндері бойынша, екінші белгінің орташа көрсеткіштерін анықтау 
үшін қолданылатын функция.
Регрессиялық талдау
 – зерттелетін белгілер арасындағы тəуелділікті 
бекіту формасы, регрессия функциясын анықтау, теңдеуді тəуелді 
айнымалының белгісіз мəнін бағалау үшін пайдалану. 
Рекомбинация
 – мейоздың жүруі барысында аллельді жұп ген-
дердің ажырау жəне кроссинговердің нəтижесінде гендердің жаңа комби-
нацияларының түзілуі.
Рецессивті
 – гетерозиготалы күйде көрінбейтін аллель жəне ол аллелді 
бақылайтын белгі.
Сперматогенез
 – сперматазоидтың дамуы.
Сплайсинг
 – интрондардың гетерогенді ядролық иРНҚ транскрипция-
сынан кейінгі модификация; интрондарды кесу жəне ақуыз синтезі үшін 
ақпарат жеткізуші; жетілген иРНҚ молекуласында экзондарды біріктіруді 
қамтамасыз етеді.   
Супрессорлық ген
 – өзінен басқа бір геннің белсенділігін тежейтін (ба-
сып тастайтын) ген.
Теломера
 – хромосоманың ұшы құрылымды гетерохроматинге бай. 
Хромосомалардың ұштарын бір-біріне жабысуынан қорғайды.


259
Терминация
 – репликацияның, транскрипцияның немесе трансляция-
ның  аяқталуына əкелетін үрдіс.
Тернер синдромы
 – жыныс Х-хромосомасының бірінің жоқ болуы (ХО), 
аналық жыныста кездесетін хромосомалық (моносомиялық) ауру.
Тей-Сакс ауруы
 – гексозаминидаза ферменті жетімсіздігінен 
 
(аутосомалық-рецессивті ген мутациясы) жүйке жүйесінің бұзылуы.                
Телофаза
 – ядроның митоздық немесе мейоздық бөлінуінің соңғы фа-
засы.
Транзиция
 – жұп негіздердің айырбасталу мутациясы, онда бір пурин 
басқа пуринмен немесе бір пиримидин басқа пиримидинмен айырбаста-
лады.
Транслокация
 – хромосомалардың құрылымдылық өзгеруі, яғни 
хромосоманың қандай да болмасын учаскесі сол хромосоманың басқа 
жеріне немесе басқа хромосомаға тасылып ауысады. 
Трансверсия
 – пуринді негіздің пиримидинді негізге жəне керісінше 
өзгеруі (гендік мутация).
Трисомик
 – бір жұпты хромосоманың үш рет болуы 2n+1.   
Тіркесу
 – бір хромосомада орналасқан ата-ана гендерінің ұрпағына 
бірге берілуі жəне тіркесудің бір тобын құруы. Тіркескен екі гендердің 
арақашықтығы особтардағы кроссоверлік гаметалардың пайыздық саны-
мен генетикалық карталарда көрсетіледі.
Тіркесу тобы
 – бір хромосомада тіркесе орналасқан барлық гендердің 
жиынтығы.
Тұқымқуалаушылық
 – ағзаның ұрпақтар арасындағы материалдық 
жəне функционалдық қарым-қатынасын қамтамасыз ететін қасиет.
Топтау
 – белгілер мен үдерістерді өздеріне тəн қасиеттеріне қарай бір-
бірінен ажыратуға болатын топтар мен кіші топшаларға бөлу.
Топтау белгісі 
– қарастырылып отырған жиынтық белгілерін топтарға 
бөлу үшін негізге алынатын қасиет. 
Өзгерткіш ген
 – басқа гендермен өзара əрекеттесе отырып, олардың 
фенотиптік көрінісін өзгертетін ген.
Фаг
 – бактериофагтың қысқаша атауы. Бактериялық вирус.
Фармакогенетика
 – дəрі-дəрмектердің ағзадағы метаболизмінде 
тұқымқуалаушылықтың рөлін зерттейтін генетиканың бөлімі.     
Фен
 – генетикалық бақылаумен қамтамасыз етілетін ағза белгісі.
Фенотип
 – морфологиялық, физиологиялық тағы сол сияқты 
əдістермен суреттеуге жəне зерттеуге болатын организмнің сыртқы жəне 
ішкі белгілерінің барлық жиынтығы.
Харди-Ваинберг заңы
 – эволюциялық факторлардың əсері жоқ кезде 
панмиксиялық популяцияның генетикалық тұрақтылығы.


260
Хи-квадрат əдісі
 – əртүрлі үлестірімдерді салыстыру үшін 
қолданылатын əдіс.         
Хиазма
 – мейозда коньюгацияланушы хромосомалардың хроматидтері 
арасындағы гомологиялық учаскелермен алмасу үдерісі.
Хроматин
 – интерфазалық жасушалардың ядросындағы ДНҚ мен 
белоктың комплексі.
Хромосома 
жасуша ядросында болатын, митоз бен мейоз уақытында 
көрінетін денешіктер.
Центромера
 – хромосоманың механикалық ортасы.
Цитокинез
 – жасушаның цитоплазмасының бөлінуі.
Шизофрения
 – генетикалық бейім психикалық ауру.
Эволюциялық факторлар
 – популяцияның гендер жиілігін, яғни оның 
генетикалық құрылымын өзгертетін факторлар (мутация, сұрыпталу, ми-
грация жəне гендер дрейфі).
Эдвардс синдромы
 – 18-хромосома бойынша трисомия кезінде 
байқалатын хромосомалық ауру: қалыпты дамудың барлық жүйелері 
бұзылады, ауыратын балалардың 90% жасқа толмай өледі.
Экогенетика
 – орта факторларының əсеріне байланысты адам 
генотипінің жауабын зерттеу.
Экзон
 – эукариоттық ДНҚ-ның генетикалық ақпарат бар бөлігі.
Экспрессивтілік
 – белгінің фенотипте байқалу дəрежесі.      
Эндомитоз
 – жасуша ядросының ішінде хромосомалар санының есе-
леп артуы.
Эпистаз
 – аллельді емес гендер арасындағы  өзара əсер ету құбылысы, 
бір аллельдің екінші аллельдің қасиетін басып тастау құбылысы.
Эухроматин
 – интерфазада тарқатылатын, профазада ширатылатын, 
генетикалық белсенділігі жоғары хромосома бөлігі.
 
  
 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   138   139   140   141   142   143   144   145   146




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет