Салқынбай А., Абақан Е. с



Pdf көрінісі
бет103/336
Дата14.12.2021
өлшемі13,56 Mb.
#126888
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   336
Байланысты:
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік

Д И А -Д И Г
Синхронды  талдауды  прак- 
тикалы қ  түрде  ж үр гізу  жеңіл 
б о л ға н ы м е н , 
(о ға н  
к е р е к  
ф актілер  мол  ж әне  оларды 
жинау  оңай)  те к  диахрондық 
ә д іс   қа н а   т іл д ік   ж ү й е н ің  
қалыптасуын  толы қ  анықтай 
аладЫ.
ДИВЕРГЕНЦИЯ 
(лат. divergo
-   ш егіну,  алш ақтау)  —  тіл д ік 
негіздердің  бірі-бірінен  алшақ- 
тауы. «Д» термині глоттогониялық 
және  қүрылымдық-диахрония- 
л ы қ  аспектіде  қолданылады. 
Бұның  бірінш ісінде  Д.  -   туыс 
тіл д е р д ің   нем есе  бір  тіл д ің  
д и а л е к т іл е р ін ің   б е л гіл і  бір 
тарихи-әлеуметтік жағдайларға 
байланысты  (миграция,  бөтен 
тіл д е р м е н   қа ты н а ста   болу, 
географиялық  не  саяси  бөлек- 
тену  т.б .)  алшақтауын  белгі- 
лейді.  Д.  процесі -  ортақ тілдің 
ж ікт е л у ін е н   пайда  болаты н 
к е й ін гі  тіл  үялары  қалы пта- 
суы ны ң  н е гіз гі  жолы.  Д .  бір 
тілдің  ішіндегі  варианттарда да 
кездеседі.  Екінші  аспектіде,  Д. 
диахрондық  процестің  көрінісі 
болады. Тіл жүйесіндегі өзгеру- 
л е р д ің   н ә ти ж е сін д е   д е р б е с 
бірліктер  пайда  болады.  Бұл 
түрғыда,  Д.  түсінігін диахрондық 
фонология  теориясында  Е. По­
ливанов  (1928)  үсынған,  кейін 
P.O.Якобсон  (1930)  қолданған.
ДИГЛОССИЯ 
(грек,  di  — екі
жэне  gl6ssa -   тіл)  -  қоғамда  екі


диг-дис
тілдің немесе бір тілдің екі түрлі 
көрінісінің  әр  түрлі  қызметтік 
салада  бір  мезгілде  өмір  сүруі. 
Билингвизм  мен  көптілділікке 
қарағанда,  Д.  әлеуметтік қүбы- 
лыс  (феномен),  сондықтан  да 
адамдар сөйлеу  кезінде  өздері- 
нің  идеомаларын  (сө зд ер ін) 
саНалы  түр д е   «жоғары »  не 
«төмен»  деп  бағалайды.  Д.-ны 
қүраушы:  әр түрлі тілдер (мыс., 
Ресейде  XVIII  ғ.  оры с  және 
француз тілі),  бір тілдің әр түрлі 
көріністері (әдеби тіл-диалект), 
тіл д ің   әр  түрл і  стилі  (мы с., 
кітаби-ауызекі) болуы мүмкін. Д. 
үғымын  Ч.А.Фергюссон  ұсын- 
ған.
ДИГРАФ 
(грек, d i-е к і, grapho
-   ж а за м ы н )  (д и гр а м м а ,  е кі 
белгщен түратын әріп)-қосарлан- 
ған  жазу  белгісі,  екі  әріптен 
тұрады.  Бір  фонеманы  белгі- 
лейді:  ағылш.  th,  поляк sz т.б.
ДИЗАРТРИЯ 
-   афазиялық
емес  сөйлеу  ақауы.  Д.-дан  бе­
лек  афазиялық  емес  ақау  түр- 
лері:  агнозия,  апраксия,  алек­
сия,  аграфия.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   336




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет