Сондай-ақ Қазақстан ономастикасыны ң тарихи-әлеумөттік мәселелері қарастырылады. Кітап қалың оқырман қауымға арналған
Түркі халықтарының ортақ жазу проблемасы
жүктеу/скачать 5,42 Mb. Pdf көрінісі
|
myrzakhmetov m kazak kalai orystandyryldy
- Бұл бет үшін навигация:
- Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды
| Түркі халықтарының ортақ жазу проблемасы
желікпен уш ы ғы п түрғанды қтан, батылдықтары жетпеді. Бірақ түркі халықтары тіліндегі баспасөз бен іс қағаздары арқылы кириллицаға олардың көзін үйрете беру керек деген пәтуаға келісті. Бүл салада айла-тәсілдерді қаншалықты сақтықпен қолданып әрекет етсе де, отаршыл патшалы Ресей империя- сы аңсаған саяси-идеологиялық арман-мұраттарына жете алмай кетті. Түрік халықтары уақытша болса да араб жазуымен қала берді... Қазан төңкерісінде Кеңес үкіметі билікке келген соң қоғамдық өмірде саяси-әлеуметтік жағдайларға орай әр қилы тарихи сапырылыстар бірінен соң бірі тасқындап өтіп жатты. Үкімет есі кіріп, етек-жеңін жиысымен-ақ, түрік халықтарын енді латын жазуы- на көшіру мәселесі өткір түрде күн тәртібіне қойыла бастады. Өйткені кеңес үкіметі де халықтар достығы деген жалған үранды жамыла отырып, суперэтнос деңгейіне көтерілген түркі халықтарын біртіндеп орыстандыру, рухани жағынан бірінен-бірін алыста- тып үстау саясатына мұрагерлік жасады. 1926 жылы Кеңес үкіметінде 194 ұлт пен ұлыс санатқа алын- са, 1991 жылы солардың 93-інен көз жазып қалдық. Айналасы жетпіс жыл ішінде халықтар достығының жаршысы болған КСРО-да 101 ұлт пен ұлыс қана қалды, яғни бақандай 93 халық ассимиляцияға түсіп, бәрі де орыстанып, сол ұлтқа сіңісіп кетті. Патшалы Ресей мен Кеңес үкіметі үстемдік еткен тұста солар жүргізген саясаттың нәтижесінде бір кездері рухани жағынан біртұтас болған түркі халықтары тарыдай шашылып, бөлшектеніп кеткенін мынадай дерек көздері бұлтартпай айғақтайды. Қазіргі күнде түркі халықтары 49 ұлт пен ұлыстарға Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды? 199 бөлініп кетсе, солардың 27-сі сейлеу тілінен айы- рылып, «өлі тілді» халыққа айналды. Ахмет Байтүрсынүлы айтқандай, «тілін жоғалтқан халық өзін де жоғалтадының» кері айнымай келіп отыр. Қалған 22 түркі халқының алтауы тәуелсіз мемлекет құрып, тіл саясатында көш басын түзеп келеді. Ап қалған 16 түркі халқы Ресей мен Қытай мемлекетінің қол астында қалғандықтан, олар «шықпа жаным шықпа» деп ғұмыр кешіп келеді. Олардың бәрі де ассимиляцияға ұшырап, біртіндеп орыстанып, қытайланып кету қаупін бастан кешуде. Егер ортақ жазу таңбасы қалпына түспесе, бұл халықтар бұдан да ары шашырап, сіңісіп, жұтылып кету қаупінен арыла алмайды. Осы қасіретті жағдайды терең танып, ұғына білген Шыңғыс Айт- матов: «1920 жылға дейін Түркістанда (Орта Ази- яда) жүктеу/скачать 5,42 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|