Тїркі тілдерініѕ салыстырмалы грамматикасы


ПӘН БОЙЫНША ТАПСЫРМАЛАРДЫ ОРЫНДАУ ЖӘНЕ ТАПСЫРУ КЕСТЕСІ



бет28/58
Дата12.09.2020
өлшемі0,57 Mb.
#63853
түріСеминар
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   58
3. ПӘН БОЙЫНША ТАПСЫРМАЛАРДЫ ОРЫНДАУ ЖӘНЕ ТАПСЫРУ КЕСТЕСІ





Жұмыс түрі

Тапсырма мақсаты және мазмұны

Ұсынылатын әдебиет

Орындалу ұзақтығы

Балл

Тексеру формасы

1

Реферат, баяндама

Негізгі баяндама, өз бетімен тақырып бойынша ғылыми басылымдардан ақпарат жинау

Дәріс тақырыбына сәйкес


Апталық бөлу кестесіне сәйкес

(барлығы 6 баяндама)




12

Семинарда реферат және баяндама

2

Тақырып б/ша жазбаша сауалнама



Оқу мате-

риалын игеру деңгейіне сәй-

кес, болашақ-

тағы жұмыс формасына сәйкес



Дәріс тақырыбына сәйкес


ОЖСӨЖ соңынан

10 минут


7.5

Жазбаша жауап

3

СООӨЖ тапсырмаларын орындау(барлығы 15 тапсырма)


Аналитикалық және танымдық қабілеттерді дамыту



Дәріс тақырыбына сәйкес



ОЖСӨЖ –ға бөлінген уақыт кестесіне сәйкес



15

Сұрақтарға жауап беруін, тапсырманың орындалуын тексеру

4

Аралық тестілеу түріндегі бақылау



Оқу материа-

лын игеру, логикалық ойлау қабілеттерін тексеру



1-тестілеу

1-7 тақырыптарға, 2-тексеру

8-15 тақырыптарға сәйкес


Семинар №7

Семинар №15



18

Тест бланкілерін тексеру



5

Емтихан

Білімді кешенді тексеру

15 аптаға негізгі әдебиет

Семестр бойы

40

тест


4. Пәннін оқу-әдістемелік қамтамасыз етілу картасы




Әдебиет атауы

Барлығы

Ескерту

кітапханада

кафедрада

Студенттердің қамтылу пайызы (%)

Электронды түрі

1.

Айдаров Ғ., Ә.Қүрысжанов Томанов М. Көне түркі жазба ескерткіштерінің

тілі, Алматы, 1971.





8

-

5%

-

Негізгі оқулық

2.

Баскаков Н.А. Тюркские языки. М., 1960.


2

-

2%

-

-

3.

Гумилев Л.Н. Древние тюрки.М., 1993. Көне түркілер.Алматы, 1992


4

-

3%

-

-

4.

Древнетюркский словарь. Л.,1969


1

-

1%

-

-

5.

Қайдаров Ә., Оразов М. Түркітану кіріспе. Алматы, Ғылым, 1990, 245 б.


6

-

6%

-

-

6.

Томанов М. Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы. Алматы, 1992


10

-

10%

-

Негізгі оқулық

7.

Бүркітов О. Түркітану. Алматы, 2000


20

-

40%

-

-

8.

Нұрмаханова Ә. Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы. Алматы, 1971


5

-

5%

-

Негізгі оқулық

9.

Өмірәлиев Қ. ҮІІІ-ХІІ ғасырлардағы көне түркі әдеби ескерткіштері. Алматы, 1985


4

-

2%

-

-

10.

Айдаров Ғ. Көне түркі жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы,1986.


2

-

1%

-

-

11.

Аманжолов А.С. Тюркская руническая графика. I ч. Алма-Ата,1980.



4

-

2%

-

-

12.

Жұбанов Қ.Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер.-А.: Ғылым, 1966.-361 б.


4

-

2%

-

-

13.

Щербак А.М. Сравнительная фонетика тюркских языков. Л., 1971


2

-

1%

-

-

14.

СеребренниковБ.А., ГаджиеваН.З. Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков. М., 1986


1

-

1%

-

-

15.

Томанов М. Қазақ тілінің тарихи грамматикасы: Фонетика, морфология. Алматы, 1981


10

-

20%

-

-

16.

Радлов В.В. Опыт словаря тюркских наречий СПб, 1988-1905.


-

1

1%

-

-

17.

Өмірәлиев Қ. «Оғуз қаған» эпосының тілі Алматы,1988


3

3

3%

-

-



5. ПӘН БОЙЫНША ДӘРІСТЕРДІҢ КОНСПЕКТІСІ

1 дәріс тақырыбы: Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы



Қарастырылатын сұрақтар:

1.Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы пәні, мақсаты, зерттеу нысаны

2. Түркі тілдерінің зерттелуі

3. Түркі тілдерінің дамуы мен қалыптасу кезеңдері

Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы

Салыстырмалы грамматиканың мақсаты – түркі тілдері, олардың жалпы сипаты, жеке түркі тілдерінң өзіндік ерекшеліктерін жан-жақты, терең қарастыру. Студенттерге ттсг-ның тақырыптары мен мазмұны бойынша ғылыми негізде, жүйелі білім алуына бағыт беріп, туыстас тілдердің ерекшеліктерін кең түрде мәлімет алуыларына жағдай туғызу.

Түркітану – тіл білімінің бір ғылыми саласы. Түркі тілінің салыстыра зертеу дамыған, жетілген, теориялық негізі қалыптасқан, белгілі бір жүйеге келген ғылым саласы екенін сутденттерге түсіндіру.ТТСГ негізгі нысаны – түркі тілдерінің грамматикалық құрылысы. Түркі тілдерінің жүйесіне тән оларды өз алдына жеке топтастыру ретінде ерекшелейтін белгілер: 1. Фонологиялық ерекшеліктері. 2. Морфологиялық құрылысы. 3. Лексикалық қабаты. 4. Синтаксистік құрылысы. Түркі тілдерінің зерттелуі. Түркі тілдерінің дамуы мен қалыптасу кезеңдері: Түркі тілдерінің қалыптасуындағы алтай дәуірі; ә) Хун дәуірі; б) Түркі тілдерінің дамуындағы көне түркі дәуірі (Ү-Хғғ); в) Түркі тілдерінің дамуындағы орта ғасыр дәуірі (Х-ХҮғғ): г) Жаңа дәуір, жеке түркі тілдерінің қалыптасуы (ХҮ-ХХғғ)

Өзін-өзі тексеретін сұрақтар:

1. Түркі тілдеріне енетін тілдік топтар.

2. Түркі тілдерінің зерттелуі

3. Салыстырмалы-тарихи әдіс

2 дәріс тақырыбы: Түркі тілдерінің классификациясы

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Тілдік жіктеулер, топтастырулар жайында мәлімет

2. Батыс ғұн тілі: бұлғар тобы, оғыз тобы, қыпшақ тобы, қарлық тобы.

3. Шығыс ғұн тілі: ұйғыр-оғыз тобы, қырғыз-қыпшақ тобы

Түркітану ғылымында маңызды орын алатын мәселелердің бірі – түркі тілдерінің дамуы және қалыптасуы жағынан, туыстық элементтер негізінде классификациялау. Түркі тілдері арасындағы байланыс пен ұқсастықтарды анықтау және түркі тілдеріне классификация жасау тек лингистер үшін ғана емес, сондай – ақ әдебиетшілер, тарихшылар, этногрофтер үшін де өте маңызды мәселе.

Классификация - тілдерді ортақ белгілері бойынша топтастыру.

Түркі тілдерінің классификациялау – шешімі қиын, өте күрделі мәселелердің бірі. Себебі түркі халықтарының қалыптасу және даму тарихы өте күрделі сипатта. Сондықтан да түркі тілдерінің классификация лау осы түркі тілдерінің тарихымен тығыз байланысты.

А. Н. Самойлович (1880-1938) – белгілі орыс кеңес түркітанушысы. 1922 жылы Петроградтағы Шығыс тілдері институтын бітірген. 1925 жылдан КСРО Ғылым академиясының корреспондент-мүшесі, 1929 жылдан академигі, 1934 жылдан КСРО Ғылым академиясы жанындағы Шығыстану институтының директоры. А. Н. Самойлович өз дәуірінің талантты, білгір түркітанушыларының бірі блып есептеледі. Ол түркі тілдері бойынша 300-ге жуық ғылыми мақала жазған адам. Ол түркі тілдерін 6-топқа бөліп қарастырды.

1. Бұлғар не чуваш тобы

2. Ұйғыр не солтүстік-шығыс тобы

3. Қыпшақ не слтүстік-батыс тобы

4. Шағатай не оңтүстік-шығыс тобы.

5. Қыпшақ-түркімен не орта тобы.

6. Түркімен не оңтүстік-батыс тобы.

А. Н. Самойловичтің бұл классификациясында көптеген бөлулердің бүгінгі көзқараспен ұштасып жатқандығы байқалады.

Әрине, кез келген дауыссыз мұндай позицияда қолданыла алмайды. А.М.Шербак «сына» ретінде қолданылатын дауыссыздар деп мыналарды көрсетеді.р, ш, с, й не сына дыбыстардың қолданылуы көне түркі тілдерінде кездеседі.Осы тілде жіңішке дауыстыдан басталған сөздердің құрамында жіңішке дауыстыдан бұрын й сына дауыссызы айтылған. Қазіргі тілдердің ішінде бұл жүйені одан гөрі дамытқан тіл – қарашай тілі. Көне түркі сілінде й сынасының қолданылуын мына сөздерден көреміз: йумуртқа ( бірсыпыра алтай тілінде умутқа, умуқта), йыра (қашу, ыра қашу). Қарашай тілінде :йешік (елік), йер (әр). Қарашай тілінде й сынасының айтылатын орны тек сөздің абсолют басы ғана емес, сөздің орта шенінде ерін дауыстылардың алдыңда да айтылады: сйоз;гагауз тілінде : йем (ем, емшек ем),йең ( ең, ең алды), Қақақалпақ тілінде (қазақ тілінде де) сына й дыбысы е, о, ө дыбысының алдынан естіледі. Исына дыбысы басқа түркі тілдерде кездеседі. Бұл ыңғайда оғыз тіліндегі сөз ішінде й дыбысының қолданылуын айту керек.Мысалы: түркі тілінде йазмайыныз ( жазбаңыз) йаз – ма- й- ының, бабайы ( әкесі –баба-й-ы ) т.б. Бұған қоса, осы тілдерде осы шақ есімше тұлғасы – йор түрінде й – мен айтылатындығын қосу керек. Осындай із ескі түркі (орта ғасыр) тілінде болған сайрайур (саиранды) – сайра – й – ур, сөйлейур (сөйлейді) – сөйлей- үр т.б. р, ш, дыбыстарының сына ретінде қолданылуы. Көбіне топтау сан есімнің құрамында, түбір мен қосымша шегінде екі дауыстының арасында (дауыстыға аяқталған түбір мен дауыстыдан байланысатын қосымша арасында ) болады: орта түркі тілдерде іккірер ( екуден), алтырар ( алтаудан), татар тілінде – ікішер ( екуден) Ұйғыр тілінде –р дыбысы дауыстыға аяқталған сөзге тәуелдік жалғау жағынан айтылады: тихо –р – ум (тауығым), дүниуы ( дүниесі). С дыбысының сына ретінде қолданылуы түбір мен жалғаудың арасы. Бұл көбінесе, қазақ тіліндегі сияқты, тәуелдіктің III жағынан кездеседі.





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   58




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет