Зертханада жұмыс істегенде қандай негізгі ереже және техника кауіпсізділігін толық игеру және білу керек?
Бактериологиялық зертхананың негізгі міндеті
жүктеу/скачать 0,59 Mb.
|
1 2
Байланысты:1-апта
СОЖ0304 ПСИХОЛОГИЯ, тірі және өлі табғат КУБ, қмж 9-сынып жаңа формат, Сабыржанова Айзада 10 апта дәріс өнімдеу, Cеминар Психология-2022
| Бактериологиялық зертхананың негізгі міндеті
Микробиология (mikros – ұсақ, bios – тіршілік, logos – ғылым, ілім) ұсақ көзге көрінбейтін микробтар немесе микроорганизм атауы берілген ағзаларды, олардың тіршілік үшін, он және кері әсерлерін зерттеп оқытатын ғылым.Микробиологияның негізгі зерттеу объектісі “микроағзалар” түгелдей дерлік, мәселен:ауада, топырақта, тағамда, суда, бізді қоршаған барлық заттарда, адам организмінің ішкі және сыртқы беттерінде, өсімдік және жануарлар әлемінде де кездеседі. Медициналық микробиология адамда ауру қоздыратын микроорганизмдерді, олардың организммен қарым-қатынасын зерттейді, жұқпалы ауруларды емдеу мен олардан алдын ала сақтандырудың лабораториялық диагностикасы және арнаулы әдістерін жасауды карастырады. Микробиология арқылы жұқпалы аурулардың көздерін жоямыз, яғни жұқпалы аурулардын этиологиясын табу.Жаңа вакцинацияларды және қан сары суларды шығару және зертханалық диагностикаларды жақсарту.Медициналық микробиология инфекциялық аурулар қоздырғыштарының биологиялық қасиеттерін, патогендік факторларын, олардың жасушалық және молекулярлы-генетикалық деңгейде іске асырылуының механизімін зерттеп және де болашақтағы диагностика, емдеу және алдын алу тәсілдерін жетілдіреді.Микроорганизмдер XVIIIғасырдың аяғында ашыла бастаған, ал XIX ғасырдың басында ғылым ретінде қалыптасты. Вирусология - вирустарды зерттейтін биологияның бір саласы. Микробиология және вирусология негізгі міндеттері: Микроорганизмдердің биохимиялық құрамын зерттеу Жұқпалы ауруларды анықтап, талдау. Вирустық инфекцияларды микроскопиялық әдіспен зерттеу және диагностикалау Микробиологияның профилактика және клиникалық медицинада маңызын танып білу. Бактериялардың негізгі бірнеше пішіндерін ажыратады – шар (кокк) тәрізділер, таяқша тәрізділер, иректелген және бұтақтанған, жіпше тәріздес бактериялар.Сфера пішінді, немесе коктар – мөлшері 0,5 - 1,0 мкм шар тәріздес бактериялар, олар бірін-біріне қатысты орналасуларына қарай микрококтар, диплококтар, стрептококтар, тетракоктар, сарциналар мен стафилококтар деп бөлінеді. Микрококтар (грек тілінен аударғанда micros – кіші) – дара орналасқан жасушалар. Диплококтар (грек тілінен аударғанда – diploos - қосарланған), немесе жұп коктар, қосарланып орналасады (пневмококтар, гонококтар, менингококтар), өйткені жасушалар бөлінгеннен кейін жұптары жазылмайды. Пневмококк (пневмония қоздырғышы) екі ұшы ланцет пішіндес, ал гонококтар (гонорея қоздырғышы) мен менингококтар (эпидемиялық менингит қоздырғышы) бір-біріне ойыс беттерімен қарап орналасқан, кофе дәні пішіндесболып келеді. Стрептококтар (грек тілінен аударғанда – streptos – тізбек) – дөңгелек немесе сәл сопақтау келген, бір жазықтықта бөлінген кезде, арасындағы бөліну орындарының ажырамай қалу салдарынан бір тізбек құрайды. Сарциналар(латыншадан аударғанда – sarcina – бума, тең) қапшық (пакет) тәрізденіп 8 немесе одан да көп коктар болып орналасады, өйткені олар бір-біріне қатысты перпендикулярлы үш жазықтықта жасуша бөлінген кезде құралады. Стафилококтар (грек тілінен аударғанда – staphyle – жүзім шоғыры) - әртүрлі жазықтықтарда бөліну салдарынан жүзім шоғыры тәріздес орналасатын коктар. Таяқша тәріздес бактериялар мөлшеріне, жасуша ұштарының пішініне және жасушалардың орналасуына байланысты бөледі. Жасуша ұзындығы 1,0 ден 10 мкм, жуандығы - 0,5 тен 2,0 мкм аралығында. Таяқшалар дұрыс (ішек таяқшалары) және дұрыс емес (коринебактериялар) пішінді, сонымен қатар бұтақталған (мысалы, актиномицеттер) түрінде болуы мүмкін. Ең майда таяқша тәріздес бактерияларға риккетсиялар жатады. Таяқша ұштары кесіп тастағандай (күйдіргі бацилласы), жұмырланған (ішек таяқшасы), үшкірленген (фузобактериялар) немесе жуанданған болып келеді. Соңғы жағдайда таяқша шоқпарға ұқсас болады (күл коринебактериясы). Сәл майысып келген бактерияларды вибриондар (тырысқақ вибрионы) деп атайды. Таяқша тәріздес бактериялардың көпшілігі ретсіз орналасады, өйткені бөлінгеннен кейін жасушалар шашырап кетеді. Егер жасушалар бөлінгеннен кейін жасуша қабырғасының ортақ фрагменттерімен байланысып, шашырамай қалса, онда олар бір-біріне бұрыштап (күл коринебактериясы), немесе тізіліп (күйдіргі бацилласы) орналасады. Ирекше пішінділері – спираль тәріздес бактериялар, мысалы спириллалар, штопор тәрізді иректелген жасушалар Патогенділер (грек: pathos азап шегу, зиян шегу; genis - туылу) – бұл адамдардың, жануарлар мен өсімдіктердің жұқпалы ауруларының қозд шартты-патогенділер (син. : потенциалды патогенділер немесе оппортунистік инфекциялардың қоздырғыштары) – бұл макроорганизмге тиісті жағдайда, яғни макроорганизмнің резистенттілігі күрт төмендеп, көп мөлшерде макроорганизмнің ішкі ортасына түскенде (пассивті енгенде) ауру туғызушылық әсер ететін микробтар. Шартты-патогенді микробтарға адамдардың қалыпты микрофлорасының өкілдері немесе жұқпалы аурулар тудыра алатын еркін өмір сүруші микробтар жатады. Өйткені олар эволюциялық даму барысында сапрофиттік, әрі паразиттік өмір сүру қабілеттілігін сақтаған. Патогенді микробтардың ерекшелігі сол макроорганизмнің ауруы олар үшін биологиялық түр ретінде тіршілік етуге қажетті шарт емес, тек қана симбионттық қатынастардың бұзылуының нәтижесі болып табылады. Патогенді және шартты-патогенді микробтардың арасындағы түпкі айырмашылығы осында.ырғыштары. Сапрофиттер (грек: sapros – шіріген, phyton - өсімдік) немесе патогенсіздер – бұл өсімдіктердің және жануарлардың өлі тіндерімен немесе олардың тіршілік ету кезіндегі өнімдерімен қоректенетін микробтар.. Олар макроорганизмге байланысты емес, оларға тек қана дайын органикалық заттар қажет. Эндотоксиндер - бұл Грам - бактериялар шығаратын липополисахаридтер токсині. Эндотоксиндер жасушамен байланысқан және жасуша лизиске түскенде ғана шығарылады. Эндотоксиндер жасуша қабырғасының сыртқы қабығында грамда - бактерияларда болады. Эндотоксиндер липополисахаридтер деп те аталады және E coli, Shigella, Salmonella, Pseudomonas, Haemophilus тұмауы, Neisseria және Vibrio холераларында болады. Эндотоксиндер көбінесе белгілі бір антибиотиктердің әсерінен немесе фагоциттік ас қорыту әсерінен бактериялар дамиды.Эндотоксиндер аз потенциалды көрсетеді және олардың субстратында өте белсенді емес. Олар жылу тұрақтылығын көрсетеді. Бактериялардың сыртқы қабырғалары суда ерімейтін және сыртқы ортадан қорғайтын үлкен молекулалар мен молекулалар үшін қол жетімді емес.Бұл токсиндер осы қорғау қызметінің бір бөлігі болып табылады. Ол отарлау кезінде хостқа жабысқақ қызмет етеді. Сондай-ақ, эндотоксиндер нашар антигенділікті көрсетеді. Экзотоксиндер - организмнің дамуымен жасушадан тыс бөлінетін токсиндер. Экзотоксиндер - инфекцияның фокусынан дененің басқа бөліктеріне тарайтын және зақым келтіретін жұқпалы токсиндер. Олар фермент ретінде әрекет ететін еритін белоктар. Экзотоксин жасушаларды бұзу немесе клетканың қалыпты метаболизміне кедергі жасау арқылы хостқа зиян келтіре алады. Экзотоксиндер өте күшті және иесіне зиян келтіруі мүмкін. Экзотоксиндер тез өсуімен немесе жасуша лизисі кезінде шығарылады. Грам + да, грам да - бактериялар экзотоксиндер шығарады.Экзотоксиндер эндотоксиндермен салыстырғанда анағұрлым уыттылыққа ие және олар бактериялардың белгілі бір штамдарынан ерекшеленеді. Экзотоксиндер осы ластануға ғана тән ауруларды тудырады. Мысалы Clostridium tetani сіреспе токсинін құрайды. Экзотоксиндердің негізгі үш категориясы бар: энтеротоксиндер, нейротоксиндер және цитотоксиндер. Бұл түрлер қызметтің орналасқан жері туралы айтады. Энтеротоксемиялық белсенділікті асқазан-ішек жолдарынан байқауға болады. Нейротоксиндер нейрондарда өз функцияларын көрсетеді, ал цитотоксиндер негізгі жасушалардың жұмысын бұзады. Экзотоксиндерден туындаған денсаулыққа байланысты кейбір бұзылуларға тырысқақ, сіреспе және дифтерия жатады. Экзотоксиндердің антигенділігі өте жоғары. Экзотоксиндер иммундық жүйені қоздырады және уытты жою үшін антитоксиндерді шығарады. Анықтамасы. Тырыскақ - Vibrio cholera бактерияларымен қоздырылатын, фекальды-оральды механизммен берілетін, көп мөлшерлі сулы диареяның, құсудың әсерінен дамитын дегидратация және деминерализациямен сипатталатын жедел карантинді және конвенциялық жұқпалы ауру. Этиологиясы. Ауруды Vibrio cholerae екі биовалары шақырады: классикалық биовар cholera және Эль-Тор - биовар eltor. Классикалық және Эль-Тор вибрионның бір бірінен айырмашылығы биохимиялық қасиетінде. Грам (-), талшық арқылы қозғалады, спора, капсула түзбейді. Тез көбеюімен сипатталады.. Вибрион экзотоксин бөледі. Оны холероген деп атайды. Микроб ыдыраганда эндотоксин бөлінеді .Холероген сыртқы ортаға төзімділігі жоғары. Ашық су қоймаларында бірнеше айға дейін, ылғалды нәжісте - 250 күнге дейін сақталады. Ал кұрғак жерде 8 сағат дейін сакталады. УК сәулесіне төзімсіз.Дезинфектантты заттар әсерінен тез жойылады. Эпидемиологиясы. Аурудың көзі - ауру адам және вибриотасымалдаушы (антропоноз). Берілу механізмі - фекальды-оральды. Берілу жолдары: Су аркылы, тағам аркылы, тұрмыстық карымқатынас арқылы. Таралу жолының ішінде кең таралғаны су арқылы. Маусымдылығы- жаз-күз айлары. Клиникалық көріністері. Инкубациялық кезеңі 4-5 күнге созылады, сондықтан осы уақытқа карантин салынады. Ауру жедел басталады. Көбінесе түнгі мезгілде, алгашқы уақытында сұйық іш өтумен және құрсақ қуысында дискомфортпен сипатталады. Дене қызуы көбінесе калыпты. Нәжісі сулы, лайлы-ақ түсті күріш қайнатпасы тәрізді. Құсу диареядан 12-24 сағаттан кейін басталады. Тырысқақты ағымы бойынша жедел, орташа ауыр және ауыр деп бөледі. Сұйықтықты жоғалту нәтижесінде гиповолемияға әкеледі, тұздың жоғалуы тырысу синдромының пайда болуын шақырады. Бұл көбінесе қол аяқ, шайнау, тізе бұлшықеттерінде болады. Қолайсыз ағымыніа іш өту жиіленеді, қан қысымы төмендейді; қол "кір жуғыштың қолы" симптомы анықталады. Гиповолемия диурездің төмендеуіне әкеледі. Олигоурия дамып, ол кейінен анурияға ауысады. Даусы алғашқыда әлсіз, баяу, кейінен сусызданудың 3-4 дәрежесінде афонияға ауысады.Аурудың өршу кезеңінде науқастың дене қызуы 35-34-33°С-қа дейін төмендейді, субнормальды болады. Тері эластикалық қасиетін жоғалтады. Жүрек тондары ауыр ағымында естілмейді, қан кысымы анықталмайды, ентігу минутына 60-ка дейін. Сусызданудың дәрежесін анықтау үшін В.И. Покровскийдің жіктелуін қолдану қажет: I. науқастың дене салмағының дефициті 1-3% ІІ. науқастың дене салмағының дефициті 4-6% ІІІ. науқастың дене салмагының дефициті 7-9% ІҮ. науқастың дене салмағының дефициті 10% және одан жоғары. Асқынулары: • дегидратациялык шок, • екіншілік микрофлораның косылуы Диагностикасы. Тырыскак кезінде қан плазмасының меншікті салмағын, гематокритті және электролиттер көрсеткіштерін бақылау қажет. Классикалық зерттеу - бактериологиялық. Экспресс эдістері - иммунофлюоресценттік зерттеу, ИФА. Серологиялық әдістері: вибрицидті және антитоксикалық антиденелерді анықтау (нейтрализация реакциясы т.б.). Сонғы жылдары Полимеразды тізбеліреакция (ПТР) қолданылады. Емдеуі. Міндетті түрде наукастар ауруханаға жатқызылады. Бірінші орында патогенетикалық терапия: жоғалған сұйықтық орнын толтыру - регидратация. Регидратация 2 кезеңді жүргізіледі: -Біріншілік регидратация -Компенсаторлы регидратация Аурудың женіл түрінде - оральді (ауыз арқылы) регидратация қолданылады: регидрон, цитраглюкосолан ерітінділері қолданылады. Физиологиялық ерітіндісін, Рингер ерітіндісін, глюкозаның 5% ерітіндісін көктамырға енгізуге болады. Ертінділердің көлемі 200-350 мл/кг/тәулігіне. Дегидратацияның ауыр дәрежесінде сұйыктыктарды көктамырға жіберу арқылы жүргізіледі. Бұл кезде Филлипстің N1 ерітіндісі немесе хлосоль, трисоль ерітінділері көктамырға енгізіледі. Ерітінді 37° С-қа дейін жылытылған болу керек. 2. Этиотропты ем. Емдеу курсы 5 күн. Тамыр ішіне 1-3 күн: Цефтриаксон ; Цефтизоксим ; Цефалотин ; Цефазолин; Карбенициллин; Амикацин ; Нетилмицин; Доксициклин; Пефлоксацин; Ципрофлоксацин; Флероксацин; Офлоксацин. Бұлшық ет ішіне 1 -2 күн: Сизомицин; Мономицин. Науқасты ауруханадан шығару ережелері: науқас толығымен сауыққанда және бактериологаялық зерттеу нәтижесінде 3 рет теріс жауап алынғанда. Алдын алу шаралары. үй-жай тазалығын жақсартуға . Сонымен қатар сыртқы ортаны қалпына келтірудің де көп маңызы бар. Соның ішінде халықты таза ішімдік сумен қамтамасыздандыру, ағынды суларды дезинфекциялау, азык-түлік кәсіп орны мен сүт өнеркәсібінің, сауда орындарының, көпшілік тамақтандыру орындарының тазалығын қатаң бакылау аса маңызды орын алады. Анықтамасы. Құтыру - Neuroryctes rabid (нюрейтиз рабид) жедел вирусты зоонозды нейроинфекция. Клиникасы гидрофобия мен, аэрофобиямен сипатталады, ауыр ағымды әсерінен өліммен аяқталады. Этиологиясы. Қоздырғышы - Neuroryctes rabid – рабдовирус тұқымдастығына жататын вирус, оқ тәрізді пішінімен сипатталған. Нейротропты вирус. Құрамында РНҚ бар. Суық құтыру вирусын өлтірмейді, қатырғанда тіптен қасиетін жоймай айлар, жыл- ай дар бойы сақталады. Жоғары температураға сезімтал - 50° - 1 сағатта, 55° -20-30 мин., 100°- 2 мин. Кептіруге, ультрафиолетке, күн сәулесіне төзімділігі аз. Вирустың 2 түрі бар - далалық және фиксацияланған. Фиксацияланған вирус сілекей мен берілмейді, тіндік торшаларда, тауық эмбрионында көбееді, вакцина алу ушін қолданады. Эпидемиологиясы. 1. Аурудың көзі және резервуары - жабайы және үй жануарлар - түлкі, қасқыр,енот тәрізді итгер, борсық, қоян, аю, жабайы ешкі, жарғанат, кеміргіштер, жылқы, ірі қара мал, ұсақ қара мал, түйе. 2. Берілу жолдары • Контактілі - жануарлар адамды тістеп және сілекейлеген кезде вирусты жұқтырады. • Аэрогенді • Алиментарлы • Трансплацентарлы Клиникасы. Құтырудың кезеңдері: 1. Жасырың кезең -10 күннен 1 жылға дейін (1-3 ай) 2. Продромальды кезең -депрессия кезеңі -1-3 күн 3. Қозу кезені -2-3 күн 4. Паралитикалык (терминальды) кезең -12-20 сағат Қутырудын ерекше белгілері: Гидрофобия Аэрофобия, фотофобия,акустикофобия Психомоторлы қозу Сиалорея Параличтер - салданулар (өлудің алдында) Құтырудың клиникалық жіктелуі1. Классикалық түрі 2. Бульбарлы түрі 3. Паралитикалық түрі - бәсеңді құтыру 4. Мишық түрі Продромальды кезеңінің белгілері: қорқыныш сезімі апатия депрессия тістегін аймақта ауру сезімі, қабыну, гиперестезия иіс сезу және есту галлюцинациялары (бетті тістегенде) температура 37,2-37,3°С Қозу кезеңінің белгілері: Мазасыздық Тахикардия, тахипноэ Гидрофобия, аэрофобия, фотофобия, акустикофобия Мидриаз, экзофтальм Сиалорея Қозу Жүрек, тыныс жетіспеушілігі Салдану кезеңінің белгілері: Температура 40-42°С Тахикардия,гипотония Бұлшық еттердің салдануы Парездер Коллапс Тыныс алу орталығының салдануы Жүректің салдануы Диагностикасы 1. Эпиданамнез 2. Клиникалық көріністер Гистологиялық әдіс - Бабеш-Негри денешіктерін анықтау Емдеуі: Аурудын емі қолайсыз 1. Науқасты қаранғыдыныш палатаға оңашалау 2. Морфин, аминазин, димедрол, хлоралгидрат клизма арқылы 3. Өкпенің жасанды вентиляциясы 4. Антирабиалық иммуноглобулиннің ауру кезінде әсері жоқ Болжамы қолайсыз, ауру өліммен аяқталады. Таксономиясы және жіктелуі. Энтеровирустар – құрамында РНҚ вирустары бар Тұқымдастығы:Picomaviras (латынның рісо - өлшемі кіші, - РНҚ дегенінен), Туысытастығы: Ehteroviras жатқызылатын вирустар. Полиомиелит вирустары, Коксаки, ECHO, 68-71 түрдегі энтеровирустары осы туыстың өкілдері болып табылады. Энтеровирустар - сфера түріндегі, біржіпті желілі плюс-жіпті РНҚ-дан және капсидтен тұратын ең кіші және барынша қарапайым түрде ұйымдасқан вирустар. Капсид симметриясы текше түрі бойынша орналасқан 60 ақуыздық суббірліктерден кұралған. Вируотардык сыртқы суперкапсиді жоқ. Олардың құрамында кемірсулар мен липидтер жоқ, сондықтан олар эфирдің жөн Энтеровирустар тудыратын аурулар барлық жерде таралған,, көбінесе балаларға жұғады. Энтеровирус инфекциясының суда, тағамда эпидемиялық кұрт кебею ошақтары жыл бойы тіркеледі, әсіресе жазда. Полиомиелит, Коксаки, ECHO вирустарың тасымалдаушылар кең тараған. Инфекцияның көзі энтеровирустарды көп мөлшерде нәжісімен бөліп шығаратын науқастар мен тасымалдаушылар болып табылады. Негізгі таралу механизмі фекалды-оралды. Энтеровирустар су, топырақ, тағам өнімдері, тұтыну заттары, лас қолдар арқылы таралады, оларды шыбындар таратады. Алайда, аурудың алғашқы 1-2 аптасында энтеровирустар кысқа мерзімде мүрынжұтқыншақтан бөлініп таралудың ауа-тамшылы жолын қамтамасыз етеді. Энтеровирустар ағзаға асқорыту жолы арқылы енеді, ауызжүтқыншақ жөне ащы ішек эпителилері мен лимфалық түйіндерінде көбейіп, одан соң қанға түсіп вирусемияны тудырады. Вирустардың өрі қарайғы таралуы, сондай-ақ әртүрлі мүшелердің зақымдануы энтервирустың түріне және адамның иммундық статусына байланысты болады. Клиникалық белгілері. Полиомиелит вирусы жеке нозологиялық түрді - полиомиелитті тудырады. Басқа энтеровирустар клиникалық белгілерінің әр түрлілігімен сипатталатын ауруларды туындатады, өйткені олар әртүрлі мүшелерді және тіндерді зақымдайды: ОЖЖ (полиомиелит тәріздес аурулар, менингштер және энцефалиттер), көлденең жолақ бұлшық еттерді (миалгия, миокардит), тыныс мүшелерін (тыныс мүшелерінің жедел аурулары), асқорыту жолы (гастроэнтерит, диарея), тері және шырышты қабатгы (конъюнктивит, бөртпелі немесе бөртпесіз қызба аурулары) және басқалары. Иммунитеті. Энтеровирус инфекциясымен ауырғаннан соң ағзада тұрақты, түр ерекшелігі бар иммунитет қалыптасады. Сақтандыруы. Көптеген энтеровирус ауруларының арнайы сақтандыруы жоқ.е басқа да май еріткіштердің әсерін сезімтал емес. Ротавирустар - адамның жедел гастроэнтеритін тудыратын қоздырғыштар, 1973 жылы табылған. Таксономиясы, морфологиясы, химиялық кұрамы. Ротавирустар Reoviridae түқымдасына, Rotaviras туысына жатады. Вирус сфералық пішінді, екі жіпті бөлшектен РНҚ-нан түрады. Ерекшелігі екі капсидке ие -сыртқы және ішкі. Вирустың аталуы капсидтің ерекшелігіне байланысты (латын тілінен rota - дөнгелек). Сыртқы липопротеидті қабығы жоқ.Эпидемиологиясы. Ротавирусты гастроэнтериттер барлық жерде таралған, кебінесе 6 айдан бастап 6 жасқа дейінгі балаларды зақымдайды (балалардың іш өту ауруының 40-60% құрайды). Ерекшелігі қысқы айларында көтеріледі. Су, тағам,жан-ұялар, аурухана ішілік инфекциялар түрінде тіркеледі. Инфекцияның көзі - аурулар мен вирусты тасымалдаушылар. Таралу механизмдері фекалды-оралды. Иммунитеті, клиникасы, зертханалык диагностикасы барлық энтеровирустарға тән. жүктеу/скачать 0,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2